Praca zdalna. Czy od pracownika można wymagać złożenia oświadczenia pod rygorem odpowiedzialności karnej?

Nasz pracownik wystąpił o możliwość wykonywania pracy zdalnej. Chcemy wyrazić na to zgodę. Czy musimy odbierać od niego oświadczenie złożone pod rygorem odpowiedzialności karnej, że zorganizowane przez niego stanowisko pracy spełnia warunki bhp? Czy możemy przeprowadzić kontrolę u niego w domu? Obawiamy się, że w rzeczywistości nie ma on w domu warunków do wykonywania pracy zdalnej.

Przepisy kodeksu pracy nie wprowadzają obowiązku przeprowadzenia kontroli w zakresie bhp przed dopuszczeniem pracownika do pracy zdalnej zarówno w przypadku wykonywania jej na podstawie polecenia pracodawcy, jak i wykonywania na podstawie regulacji wewnątrzzakładowych lub też indywidualnego porozumienia. Pracodawca, wyrażając zgodę na wykonywanie pracy zdalnej przez pracownika, nie musi uzależniać pracy zdalnej od uprzedniej kontroli miejsca pracy w domu pracownika. Artykuł 6731 par. 7 k.p. stanowi bowiem, że dopuszczenie pracownika do wykonywania pracy zdalnej jest uzależnione od złożenia przez pracownika, w postaci papierowej lub elektronicznej, oświadczenia zawierającego potwierdzenie, że stanowisko pracy zdalnej w miejscu wskazanym przez pracownika i uzgodnionym z pracodawcą zapewnia bezpieczne i higieniczne warunki pracy. Tak więc pracodawca, zamiast przeprowadzać kontrolę w domu pracownika, może poprzestać na złożonym przez pracownika oświadczeniu.

W mojej ocenie nie można wymagać od pracownika złożenia oświadczenia pod rygorem zastosowania art. 233 par. 1 kodeksu karnego w myśl którego, kto składając zeznanie mające służyć za dowód w postępowaniu sądowym lub w innym postępowaniu prowadzonym na podstawie ustawy, zeznaje nieprawdę lub zataja prawdę, podlega karze pozbawienia wolności od sześciu miesięcy do lat ośmiu. Ustawodawca nie wprowadził takiego wymogu, a ponadto umieszczenie takiego zapisu na oświadczeniu jest bezpodstawne.

Ocenia sam zatrudniony

Należy zauważyć, że w przypadku pracy zdalnej nie ma regulacji, która występowała w przypadku telepracy, w myśl której, jeżeli praca jest wykonywana w domu telepracownika, pracodawca ma prawo przeprowadzać kontrolę w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy za uprzednią zgodą telepracownika wyrażoną na piśmie albo za pomocą środków komunikacji elektronicznej, albo podobnych środków indywidualnego porozumiewania się na odległość. Przepisy o telepracy wprost przewidywały obligatoryjną kontrolę w zakresie bhp przed podjęciem pracy w ramach telepracy. W przypadku pracy zdalnej wymagane jest jedynie złożenie oświadczenia przez pracownika. Pracownik zatem samodzielnie dokonuje oceny, czy stanowisko pracy zdalnej, które zorganizuje, będzie spełniać wymogi bhp z uwzględnieniem wymagań ergonomii. Jest to wyłącznie jego ocena dokonana na podstawie posiadanej wiedzy. Pomóc mu w tym powinny udostępniona przez pracodawcę ocena ryzyka zawodowego, instrukcje bhp, a także szkolenie bhp, któremu zostanie poddany. Niezmiernie ważne w tym aspekcie będą szkolenia bhp, które mają na celu zaznajomienie pracownika z czynnikami środowiska pracy mogącymi powodować zagrożenia dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników podczas pracy oraz z odpowiednimi środkami i działaniami zapobiegawczymi. W ramach szkoleń bhp pracownik zostanie zapoznany z przepisami oraz zasadami bhp w zakresie niezbędnym do wykonywania pracy w zakładzie pracy i na określonym stanowisku pracy, a także związanych z pracą obowiązków i odpowiedzialności w dziedzinie bhp. Posiądzie on także umiejętności wykonywania pracy w sposób bezpieczny dla siebie i innych osób, postępowania w sytuacjach awaryjnych oraz udzielenia pomocy osobie, która uległa wypadkowi. Właściwie przeprowadzone szkolenie bhp da pracownikowi wiedzę, w jaki sposób, bezpieczny dla siebie, wykonywać pracę.

Konieczna ocena ryzyka

Pracownik musi zostać także zapoznany z przygotowaną przez pracodawcę oceną ryzyka zawodowego oraz informacją zawierającą zasady bezpiecznego i higienicznego wykonywania pracy zdalnej przed dopuszczeniem do wykonywania pracy zdalnej. Obowiązkiem pracownika jest potwierdzenie – w postaci papierowej lub elektronicznej – zapoznania się z oceną i instrukcją oraz zobowiązanie się do ich przestrzegania. Warto zauważyć, że w przypadku pracy zdalnej ustawodawca nałożył na pracownika obowiązek w postaci zobowiązania się do przestrzegania udostępnionej mu oceny ryzyka zawodowego. Dotychczas na gruncie k.p. nie było takiego obowiązku. Artykuł 226 k.p. stanowi, że pracodawca ocenia i dokumentuje ryzyko zawodowe związane z wykonywaną pracą oraz stosuje niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko oraz informuje pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą, oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami.

Ponadto pracownik ma zostać zapoznany przez pracodawcę z zasadami i sposobami właściwej organizacji stanowiska pracy zdalnej, z uwzględnieniem wymagań ergonomii; zasadami bezpiecznego i higienicznego wykonywania pracy zdalnej; czynnościami do wykonania po zakończeniu wykonywania pracy zdalnej oraz zasadami postępowania w sytuacjach awaryjnych stwarzających zagrożenia dla życia lub zdrowia ludzkiego. Przekazane pracownikowi informacje pomogą mu w zapewnieniu sobie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Wydaje się przy tym, że jeśli pracownik będzie miał wątpliwości, czy zorganizowane przez niego stanowisko spełnia wymogi bhp, zawsze będzie mógł się zwrócić do pracodawcy o sprawdzenie, czy stanowisko pracy w miejscu wykonywania pracy zdalnej jest bezpieczne. Ustawodawca przewidział bowiem możliwość przeprowadzenia kontroli w zakresie bhp – w porozumieniu z pracownikiem – w miejscu wykonywania pracy zdalnej i w godzinach pracy pracownika. Nie ma więc przeszkód, aby za zgodą pracownika lub też na jego prośbę dokonać takiej kontroli przed rozpoczęciem pracy. Pracodawca nie może bowiem lekceważyć sygnałów pochodzących od pracownika, że nie ma on w domu warunków do wykonywania pracy zdalnej, bo to nadal na pracodawcy spoczywa odpowiedzialność za bhp. W jego interesie leży zatem, aby pracownik nie wyrządził sobie krzywdy (nie poniósł szkody) w trakcie pracy.

Podsumowanie

Należy zatem uznać, że k.p. nie nakłada na pracodawcę obowiązku sprawdzenia stanowiska pracy przed powierzeniem pracy zdalnej. Nie ma jednak przeszkód, aby pracodawca i pracownik uzgodnili przeprowadzenie takiej kontroli. Jeśli do takiego uzgodnienia dojdzie, kontrola powinna zostać przeprowadzona w taki sposób, aby nie naruszała prywatności pracownika wykonującego pracę zdalną i innych osób ani nie utrudniała korzystania z pomieszczeń domowych w sposób zgodny z ich przeznaczeniem. Trzeba dodać, że przeprowadzana w domu pracownika weryfikacja warunków pracy pod kątem bhp nie musi być dokonywana naocznie, ale może zostać przeprowadzona np. za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej. O sposobie przeprowadzenia kontroli decydują wspólnie pracownik i pracodawca.

Jedynym natomiast obowiązkiem pracownika warunkującym podjęcie pracy zdalnej jest złożenie oświadczenia, że stanowisko pracy zdalnej zapewnia bezpieczne i higieniczne warunki pracy. Oświadczenie to nie podlega weryfikacji przez pracodawcę ani inspektora pracy. Nie ma od niego trybu odwoławczego. Złożenie przez pracownika oświadczenia o braku możliwości wykonywania pracy w sposób zgodny z przepisami bhp nie może, w mojej ocenie, skutkować nałożeniem na niego kary porządkowej ani też być podstawą do rozwiązania umowy o pracę. Złożenie oświadczenia nie jest poleceniem, za którego odmowę wykonania można rozwiązać umowę z pracownikiem. Uważam, że jeśli pracownik nie jest w stanie zapewnić właściwych warunków pracy, tj. zgodnych z bhp, to informując o tym pracodawcę, działa w jego interesie. Wypełnia w ten sposób przesłankę dbałości o dobro zakładu pracy, która jest jednym z podstawowych obowiązków pracownika.

Pracodawca nie ma natomiast podstaw do żądania złożenia tego oświadczenia pod rygorem odpowiedzialności karnej. ©℗