Kontrola miejsca wykonywania pracy zdalnej pracownika tylko na jego prośbę

Jedna z naszych pracownic wystąpiła o korzystanie z pracy zdalnej w związku z opieką nad dzieckiem w wieku sześciu lat. Dotychczas pracownica nie korzystała z takiej formy pracy. Czy musimy przeprowadzić kontrolę w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy u niej w domu?

Przepisy kodeksu pracy nie wprowadzają obowiązku przeprowadzenia kontroli w zakresie bhp przed dopuszczeniem pracownika do pracy zdalnej w przypadku jej wykonywania na podstawie zarówno polecenia pracodawcy, jak i regulacji wewnątrzzakładowych lub indywidualnego porozumienia. Dotyczy to również sytuacji, gdy pracownik rozpoczyna pracę zdalną w wyniku zgłoszenia wniosku o ten rodzaj pracy zgodnie z art. 1881 par. 1 kodeksu pracy (dalej: k.p.). Zgodnie z tym przepisem pracownik wychowujący dziecko, do ukończenia przez nie 8. roku życia, może złożyć wniosek w postaci papierowej lub elektronicznej o zastosowanie do niego elastycznej organizacji pracy.

Wymagane oświadczenie

Pracodawca, wyrażając zgodę na wykonywanie pracy zdalnej przez pracownika, nie musi tego uzależniać od uprzedniej kontroli miejsca pracy w domu pracownika. Artykuł 6731 par. 7 k.p. stanowi bowiem, że dopuszczenie pracownika do wykonywania pracy zdalnej jest uzależnione od złożenia przez pracownika, w postaci papierowej lub elektronicznej, oświadczenia zawierającego potwierdzenie, iż stanowisko pracy zdalnej w miejscu wskazanym przez pracownika i uzgodnionym z pracodawcą zapewnia bezpieczne i higieniczne warunki pracy. Pracodawca może zatem, zamiast kontroli w domu pracownika, poprzestać na złożonym przez pracownika oświadczeniu. Co jednak istotne, w mojej ocenie nie można będzie wymagać od pracownika złożenia oświadczenia pod rygorem zastosowania art. 233 par. 1 kodeksu karnego, w myśl którego kto, składając zeznanie mające służyć za dowód w postępowaniu sądowym lub w innym postępowaniu prowadzonym na podstawie ustawy, zeznaje nieprawdę lub zataja prawdę, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 8 lat. Ustawodawca nie wprowadził takiego wymogu i umieszczenie takiego zapisu na oświadczeniu jest bezpodstawne.

Należy zauważyć, że w przypadku pracy zdalnej nie ma regulacji, która występowała w przypadku telepracy, w myśl której, jeżeli praca była wykonywana w domu telepracownika, pracodawca miał prawo przeprowadzać kontrolę w zakresie bhp ‒ za uprzednią zgodą telepracownika wyrażoną na piśmie albo za pomocą środków komunikacji elektronicznej lub podobnych środków indywidualnego porozumiewania się na odległość. Pierwszą kontrolę w zakresie bhp przeprowadzało się na wniosek telepracownika przed rozpoczęciem przez niego wykonywania pracy. Przepisy o telepracy wprost przewidywały obligatoryjną kontrolę w zakresie bhp przed podjęciem pracy w ramach telepracy.

Samodzielna weryfikacja

W przypadku pracy zdalnej nie ma takiego wymogu. Jedyne, co jest wymagane, to złożenie oświadczenia przez pracownika. Pracownik zatem samodzielnie, w sposób subiektywny, dokonuje oceny, czy stanowisko pracy zdalnej, które zorganizuje, będzie spełniać wymogi bhp z uwzględnieniem wymagań ergonomii. Jest to tylko i wyłącznie jego ocena dokonana na podstawie posiadanej wiedzy. Pomóc mu w tym będą mogły udostępniona przez pracodawcę ocena ryzyka zawodowego, instrukcje bhp, a także szkolenie bhp, któremu zostanie poddany. Niezmiernie ważne w tym aspekcie będą szkolenia bhp, które mają na celu zaznajomienie pracownika z czynnikami środowiska pracy mogącymi powodować zagrożenia dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników podczas pracy oraz z odpowiednimi środkami i działaniami zapobiegawczymi. W ramach szkoleń pracownik zostanie zapoznany z przepisami oraz zasadami bhp w zakresie niezbędnym do wykonywania pracy w zakładzie pracy i na określonym stanowisku pracy. Posiądzie umiejętności wykonywania pracy w sposób bezpieczny dla siebie i innych osób, postępowania w sytuacjach awaryjnych oraz udzielenia pomocy osobie, która uległa wypadkowi. Właściwie przeprowadzone szkolenie bhp da pracownikowi wiedzę, w jaki sposób, bezpieczny dla siebie, wykonywać pracę.

Ocena ryzyka zawodowego

Przed dopuszczeniem do wykonywania pracy zdalnej pracownik musi zostać zapoznany z przygotowaną przez pracodawcę oceną ryzyka zawodowego oraz instrukcją zawierającą zasady bezpiecznego i higienicznego wykonywania pracy zdalnej. Obowiązkiem pracownika jest potwierdzenie, w postaci papierowej lub elektronicznej, zapoznania się z oceną i instrukcją oraz zobowiązanie się do ich przestrzegania. Warto zauważyć, że w przypadku pracy zdalnej ustawodawca nałożył na pracownika obowiązek w postaci zobowiązania się do przestrzegania udostępnionej mu oceny ryzyka zawodowego. Dotychczas na gruncie k.p. nie było takiego obowiązku. Artykuł 226 k.p. stanowi bowiem, że pracodawca ocenia i dokumentuje ryzyko zawodowe związane z wykonywaną pracą oraz stosuje niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko, a także informuje pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą, oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami.

Ponadto pracownik powinien zostać zapoznany przez pracodawcę z zasadami i ze sposobami właściwej organizacji stanowiska pracy zdalnej, z uwzględnieniem wymagań ergonomii; zasadami bezpiecznego i higienicznego wykonywania pracy zdalnej; czynnościami do wykonania po zakończeniu wykonywania pracy zdalnej oraz zasadami postępowania w sytuacjach awaryjnych stwarzających zagrożenia dla życia lub zdrowia ludzkiego. Uzyskane przez pracownika informacje mają pomóc mu w zapewnieniu sobie odpowiednich warunków pracy.

Wydaje się, że jeśli pracownik będzie miał wątpliwości, czy zorganizowane przez niego stanowisko spełnia wymogi bhp, zawsze będzie mógł zwrócić się do pracodawcy o zweryfikowanie/sprawdzenie, czy stanowisko pracy w miejscu wykonywania pracy zdalnej jest bezpieczne. Ustawodawca przewidział bowiem możliwość przeprowadzenia kontroli w zakresie bhp, w porozumieniu z pracownikiem, w miejscu wykonywania pracy zdalnej, w godzinach pracy pracownika. Nie ma więc przeszkód, aby za zgodą pracownika, czy też na jego prośbę, dokonać takiej kontroli przed rozpoczęciem pracy. Pracodawca nie może lekceważyć takich sygnałów pochodzących od pracownika, bo to nadal na nim spoczywa odpowiedzialność za bhp, więc w jego interesie leży, aby pracownik nie wyrządził sobie szkody/krzywdy w trakcie pracy.

Fakultatywne uzgodnienia

Zatem należy uznać, że k.p. nie nakłada na pracodawcę obowiązku sprawdzenia stanowiska pracy przed powierzeniem pracy zdalnej. Oczywiście nie ma przeszkód, aby strony stosunku pracy uzgodniły taką możliwość. Takie ustalenie ma charakter fakultatywny, a nie obligatoryjny. Wydaje się, że kontrola przed powierzeniem pracy zdalnej pracownikowi powinna zostać przeprowadzona w taki sposób, aby nie naruszała prywatności pracownika wykonującego pracę zdalną i innych osób ani nie utrudniała korzystania z pomieszczeń domowych w sposób zgodny z ich przeznaczeniem. Pracodawca powinien dostosować sposób przeprowadzania kontroli do miejsca wykonywania pracy zdalnej i jej rodzaju. Powinna zostać przeprowadzona w porozumieniu z pracownikiem w miejscu wykonywania pracy zdalnej w godzinach pracy pracownika.

Warto także wskazać, że weryfikacja warunków pracy pod kątem bhp, przeprowadzana w domu pracownika, nie musiałaby być dokonywana naocznie, ale może zostać przeprowadzona np. za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej. O sposobie jej przeprowadzenia decydują strony stosunku pracy. ©℗