Świadczenie pielęgnacyjne, zasiłek pielęgnacyjny i specjalny zasiłek opiekuńczy to świadczenia opiekuńcze wypłacane na podstawie ustawy o świadczeniach rodzinnych. Główna różnica polega na ich wysokości oraz kręgu osób uprawnionych.

Zasiłek pielęgnacyjny

Zasiłek pielęgnacyjny przyznaje się w celu częściowego pokrycia wydatków wynikających z konieczności zapewnienia opieki i pomocy innej osoby w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji.

Krąg uprawnionych do zasiłku pielęgnacyjnego:

• niepełnosprawne dziecko;
• osoba niepełnosprawna w wieku powyżej 16 roku życia, jeżeli legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności;
• osoba niepełnosprawna w wieku powyżej 16 roku życia legitymującej się orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, jeżeli niepełnosprawność powstała w wieku do ukończenia 21 roku życia.
• Ważne: W celu uzyskania orzeczenia o stopniu niepełnosprawności (dotyczy osób po 16 roku życia) lub niepełnosprawności (dzieci i młodzież do 16 roku życia), należy złożyć odpowiedni wniosek w Miejskim Zespole ds. Orzekania o Niepełnosprawności.
• osobie, która ukończyła 75 lat.
• Komu nie przysługuje zasiłek pielęgnacyjny:
• osobie uprawnionej do dodatku pielęgnacyjnego;
• osobie umieszczonej w instytucji zapewniającej nieodpłatnie całodobowe utrzymanie;
• jeżeli członkowi rodziny przysługuje za granicą świadczenie na pokrycie wydatków związanych z pielęgnacją tej osoby, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej.

Jeżeli jednak osobie przyznano dodatek pielęgnacyjny za okres, za który wypłacono zasiłek pielęgnacyjny, odpowiedni organ pomniejszy wypłacaną emeryturę lub rentę o kwotę odpowiadającą wysokość wypłaconego za ten okres zasiłku pielęgnacyjnego.

Wysokość zasiłku pielęgnacyjnego

Obecnie zasiłek pielęgnacyjny wynosi 184,42 zł miesięcznie. Od dnia 1 listopada 2019 r. jego wysokość wzrośnie natomiast do kwoty 215,84 zł. Nastąpi to automatycznie, bez konieczności składania dodatkowego wniosku.

Okres pobierania zasiłku
Prawo do zasiłku pielęgnacyjnego przyznawane jest:

• na czas ważności orzeczenia o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności;
• na czas nieokreślony, jeżeli orzeczenie wydano na stałe;
• na czas nieokreślony dla osób, które ukończyły 75 lat.

Jak uzyskać zasiłek pielęgnacyjny? Jakie dokumenty trzeba dołączyć?

Wniosek o ustalenie prawa do zasiłku pielęgnacyjnego można składać przez cały rok. Należy go złożyć wraz z dokumentami i załącznikami w urzędzie miasta lub gminy (zgodnie z miejscem zamieszkania osoby uprawnionej), czy też w jednostce wypłacającej świadczenia rodzinne (np. Ośrodku Pomocy Społecznej). Wzór wniosku znajduje się na stronach internetowych urzędów czy OPS, lecz można go otrzymać także stacjonarnie w ich placówkach.

Do wniosku należy dołączyć:

• orzeczenie o niepełnosprawności wydane przez Miejski Zespół ds. Orzekania o Niepełnosprawności (nie dotyczy to osób, które spełniają przesłanki do uzyskania świadczenia w wyniku ukończenia 75 roku życia);
• dokument potwierdzający tożsamość,
• w przypadku osób poniżej 16. roku życia odpis aktu urodzenia.

Jeżeli wniosek składany jest w imieniu osoby pełnoletniej, należy wówczas przedłożyć upoważnienie tej osoby do złożenia wniosku. Natomiast gdy osoba składająca jest opiekunem prawnym osoby, w imieniu której składa wniosek, nie musi takiego upoważnienia przedstawiać.

Specjalny zasiłek opiekuńczy

Specjalny zasiłek opiekuńczy przysługuje osobom, na których ciąży obowiązek alimentacyjny, a także małżonkom, jeżeli:
- nie podejmują zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej lub
- rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej,
w celu sprawowania stałej opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia i edukacji.
Będą to zatem w szczególności krewni w linii prostej oraz rodzeństwo osoby niepełnosprawnej. Obowiązek ten, jak i kolejność alimentacji, określa Kodeks rodzinny i opiekuńczy.

Zarejestrowanie w powiatowym urzędzie pracy jako osoba poszukująca pracy lub posiadanie statusu bezrobotnego nie ma wpływu na uprawnienie do specjalnego zasiłku opiekuńczego.

W przypadku, gdy o specjalny zasiłek opiekuńczy ubiegają się rolnicy, małżonkowie rolników bądź domownicy, świadczenia te przysługują odpowiednio:

• rolnikom w przypadku zaprzestania prowadzenia przez nich gospodarstwa rolnego (potwierdza się to stosownym oświadczeniem złożonym pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań);
• małżonkom rolników lub domownikom w przypadku zaprzestania prowadzenia przez nich gospodarstwa rolnego albo wykonywania przez nich pracy w gospodarstwie rolnym.

Ponadto osoby ubiegające się o specjalny zasiłek opiekuńczy muszą spełniać kryterium dochodowe. Zgodnie z ustawą łączny dochód rodziny osoby sprawującej opiekę oraz rodziny osoby wymagającej opieki w przeliczeniu na jedną osobę nie może przekroczyć kwoty 764,00 zł.

Za dochód rodziny osoby wymagającej opieki, uważa się dochód następujących członków rodziny:
W przypadku gdy osoba wymagająca opieki jest małoletnia:

• osoby wymagającej opieki;
• rodziców osoby wymagającej opieki;
• małżonka rodzica osoby wymagającej opieki;
• osoby, z którą rodzic osoby wymagającej opieki wychowuje wspólne dziecko.

W przypadku gdy osoba wymagająca opieki jest pełnoletnia:

• osoby wymagającej opieki,
• małżonka osoby wymagającej opieki,
• osoby, z którą osoba wymagająca opieki wychowuje wspólne dziecko.

W okresie zasiłkowym 2018/2019 wykazać należy dochody za rok 2017.

Wysokość specjalnego zasiłku opiekuńczego

Obecnie wysokość specjalnego zasiłku opiekuńczego wynosi 620,00 zł miesięcznie. Jednakże zgodnie z zapowiedziami Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki jego wysokość od listopada 2019 r. ma on jeszcze wzrosnąć.
Za niepełne miesiące kalendarzowe zasiłek wypłaca się w wysokości 1/30 specjalnego zasiłku opiekuńczego za każdy dzień. Należną kwotę zasiłku zaokrągla się do 10 groszy w górę.

Komu nie przysługuje specjalny zasiłek opiekuńczy?
Specjalny zasiłek opiekuńczy nie przysługuje (poza niespełnieniem kryterium dochodowego), jeżeli:
1. osoba sprawująca opiekę:

• ma ustalone prawo do emerytury, renty, renty rodzinnej z tytułu śmierci małżonka przyznanej w przypadku zbiegu prawa do renty rodzinnej i innego świadczenia emerytalno-rentowego, renty socjalnej, zasiłku stałego, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, zasiłku przedemerytalnego lub świadczenia przedemerytalnego;
• ma ustalone prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego, świadczenia pielęgnacyjnego lub zasiłku dla opiekuna;
• legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności.

2. osoba wymagająca opieki została umieszczona w rodzinie zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej spokrewnionej, w rodzinnym domu dziecka albo, w związku z koniecznością kształcenia, rewalidacji lub rehabilitacji, w placówce zapewniającej całodobową opiekę, w tym w specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym, z wyjątkiem podmiotu wykonującego działalność leczniczą, i korzysta w niej z całodobowej opieki przez więcej niż 5 dni w tygodniu.
3. na osobę wymagającą opieki:

• inna osoba ma ustalone prawo do wcześniejszej emerytury;
• jest ustalone prawo do dodatku do zasiłku rodzinnego z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego, prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego, prawo do świadczenia pielęgnacyjnego, lub prawo do zasiłku dla opiekuna, o którym mowa w ustawie z dnia 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów;
• inna osoba jest uprawniona za granicą do świadczenia na pokrycie wydatków związanych z opieką, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej.

Jak uzyskać specjalny zasiłek opiekuńczy? Jakie dokumenty trzeba dołączyć?
W celu otrzymania specjalnego zasiłku opiekuńczego należy złożyć wniosek o ustalenie prawa do specjalnego zasiłku opiekuńczego w urzędzie gminy /miasta lub w Ośrodku Pomocy Społecznej. Wnioski mogą być składane drogą elektroniczną. Wzór wniosku znajduje się na stronach internetowych urzędów czy OPS, lecz można go otrzymać także stacjonarnie w ich placówkach.
Ponadto do wniosku należy dołączyć:

• kserokopię dokumentu stwierdzającego tożsamości osoby ubiegającej się o zasiłek (dowód osobisty lub paszport wraz z oryginałem do wglądu),
• orzeczenie o niepełnosprawności albo o znacznym stopniu niepełnosprawności osoby wymagającej opieki,
• dokumenty potwierdzające stopień pokrewieństwa pomiędzy osobą sprawującą opiekę a osobą wymagającą opieki (akt urodzenia, dowód osobisty, akt małżeństwa),
• zaświadczenie placówki zapewniającej całodobową opiekę, w przypadku umieszczenia w niej dziecka, o liczbie dni w tygodniu, w których korzysta w niej z całodobowej opieki, albo oświadczenie o niekorzystaniu przez więcej niż 5 dni w tygodniu z całodobowej opieki nad dzieckiem umieszczonym w placówce zapewniającej całodobową opiekę, w tym w specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym lub oświadczenie pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań,
• zaświadczenie z urzędu skarbowego o wysokości dochodów uzyskanych w roku poprzedzającym okres zasiłkowy lub oświadczenie każdego pełnoletniego członka rodziny,
• zaświadczenie o wysokości składek na ubezpieczenie zdrowotne, lub oświadczenie każdego pełnoletniego członka rodziny,
• zaświadczenie właściwego organu gminy lub nakaz płatniczy o wielkości gospodarstwa rolnego, lub oświadczenie każdego pełnoletniego członka rodziny,
• inne oświadczenia i dowody niezbędne do ustalenia prawa do specjalnego zasiłku opiekuńczego.

Prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego ustala się od miesiąca, w którym złożono wniosek o ustalenie niepełnosprawności lub stopnia niepełnosprawności, jeżeli w okresie trzech miesięcy, licząc od dnia wydania orzeczenia o niepełnosprawności lub orzeczenia o stopniu niepełnosprawności, zostanie złożony wniosek wraz z kompletem dokumentów o ustalenie prawa do świadczenia uzależnionego od niepełnosprawności.
Postępowanie w sprawie przyznania świadczeń kończy się wydaniem decyzji administracyjnej w terminie miesiąca od daty złożenia wniosku i skompletowania dokumentów.

Świadczenie pielęgnacyjne

Świadczenie pielęgnacyjne przysługuje z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.

Osobami uprawnionymi do otrzymania świadczenia są:

• matka albo ojciec;
• opiekun faktyczny dziecka;
• osoba, będąca rodziną zastępczą spokrewnioną w rozumieniu ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej;
• inna osoba, na której ciąży obowiązek alimentacyjny zgodnie z przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (z wyjątkiem osób o znacznym stopniu niepełnosprawności). Osobom innym niż spokrewnione w pierwszym stopniu z osobą wymagającą opieki, przysługuje świadczenie pielęgnacyjne, w przypadku gdy spełnione są łącznie następujące warunki:

1) rodzice osoby wymagającej opieki nie żyją, zostali pozbawieni praw rodzicielskich, są małoletni lub legitymują się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności;
2) nie ma innych osób spokrewnionych w pierwszym stopniu, są małoletnie lub legitymują się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności;
3) nie ma osób takich jak opiekun faktyczny dziecka lub rodzina zastępca spokrewniona lub legitymują się one orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności.

Świadczenie przysługuje, jeżeli niepełnosprawność osoby wymagającej opieki powstała nie później niż do ukończenia 18 roku życia lub w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej (jednak nie później niż do ukończenia 25 roku życia).

Komu nie przysługuje prawo do świadczenia pielęgnacyjnego?
Świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje, jeżeli osoba sprawująca opiekę:

• ma ustalone prawo do emerytury, renty, renty rodzinnej z tytułu śmierci małżonka przyznanej w przypadku zbiegu prawa do renty rodzinnej i innego świadczenia emerytalno-rentowego, renty socjalnej, zasiłku stałego, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, zasiłku przedemerytalnego lub świadczenia przedemerytalnego;
• ma ustalone prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego, świadczenia pielęgnacyjnego lub zasiłku dla opiekuna.

Ponadto, świadczenie nie zostanie przyznane, jeżeli osoba wymagająca opieki:

• pozostaje w związku małżeńskim, chyba że współmałżonek legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności;
• została umieszczona w rodzinie zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej spokrewnionej, rodzinnym domu dziecka albo, w związku z koniecznością kształcenia, rewalidacji lub rehabilitacji, w placówce zapewniającej całodobową opiekę, w tym w specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym, z wyjątkiem podmiotu wykonującego działalność leczniczą, i korzysta w niej z całodobowej opieki przez więcej niż 5 dni w tygodniu.

Kolejne przypadki, które uniemożliwiają otrzymanie pomocy, to sytuacje, gdy na osobę wymagającą opieki:

• inna osoba ma ustalone prawo do wcześniejszej emerytury;
• jest ustalone prawo do dodatku do zasiłku rodzinnego, prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego, prawo do świadczenia pielęgnacyjnego lub prawo do zasiłku dla opiekuna;
• inna osoba jest uprawniona za granicą do świadczenia na pokrycie wydatków związanych z opieką, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej.

Wysokość świadczenia pielęgnacyjnego
Kwota świadczenia pielęgnacyjnego co roku jest waloryzowana 1 stycznia. Wysokość świadczenia uzależniona jest od płacy minimalnej. Wskaźnikiem waloryzacji jest bowiem procentowy wzrost minimalnego wynagrodzenia za pracę w porównaniu do kwoty z ubiegłego roku. Tak ustaloną stawkę zaokrągla się w górę do pełnych złotych. Obecnie wynosi ona 1583,00 zł miesięcznie.
Okres pobierania świadczenia pielęgnacyjnego
Prawo do świadczenia pielęgnacyjnego zostaje ustalone na czas nieokreślony. Jeżeli jednak orzeczenie o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności zostało wydane na określony czas, wówczas świadczenie będzie przysługiwało do ostatniego dnia miesiąca, w którym upływa ważność orzeczenia.

Jak uzyskać świadczenie pielęgnacyjne? Jakie dokumenty trzeba dołączyć?
Podobnie jak w przypadku wcześniej opisanych świadczeń należy złożyć wniosek w urzędzie gminy lub miasta. Jego wzór jest dostępny na stronach internetowych urzędu, jak również w placówkach.
Do wniosku należy dołączyć:

• dokument urzędowy potwierdzający wiek dziecka (np. skrócony odpis aktu urodzenia);
• orzeczenie o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności.

Zbieg uprawień
W razie zbiegu uprawnień do opisanych świadczeń przysługującego więcej niż jednej osobie sprawującej opiekę nad osobą lub osobami wymagającymi opieki przyznaje się tylko jedno świadczenie pielęgnacyjne, specjalny zasiłek opiekuńczy osobie, która pierwsza złożyła wniosek.