Trybunał Konstytucyjny 28 listopada br. wydał wyrok o sygn. akt K 17/19, w którym orzekł o niezgodności z Europejską Kartą Społeczną jednego z przepisów ustawy o Straży Granicznej (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1080 ze zm.).
/>
Trybunał oceniał art. 37 ust. 3 ustawy o Straży Granicznej, który przewiduje, że za czas służby przekraczający normy czasu służby przysługuje wolne lub ekwiwalent pieniężny w wymiarze matematycznie równym temu przekroczeniu. TK uznał, że jest to niezgodne z art. 4 akapit 1 pkt 2 Europejskiej Karty Społecznej, który wymaga, by za prace w godzinach nadliczbowych przysługiwało więcej niż matematyczny ekwiwalent wynagrodzenia lub czas wolny również w zwiększonym wymiarze. Wyrok TK tworzy zatem po stronie ustawodawcy zobowiązanie do przyjęcia nowej regulacji, uwzględniającej wymaganie wynikające z EKS.
Ponadto rozstrzygnięcie trybunału otwiera drogę do postępowań odszkodowawczych od Skarbu Państwa za potencjalne delikty legislacyjne na podstawie art. 4171 par. 1 i 4 kodeksu cywilnego.
Wypłata rekompensat pieniężnych za czas służby przekraczający normę będzie się z pewnością wiązała z istotnymi wydatkami z budżetu państwa. Ich wysokość zależy od tego, ilu funkcjonariuszy zdecyduje się wystąpić z pozwami. Tutaj bardzo ważna jest inicjatywa samych zainteresowanych. Wypłaty nie będą bowiem dokonywane samoistnie. Trzeba też zauważyć, że analogiczne niekonstytucyjne regulacje są zawarte w art. 33 ust. 3 i 4 ustawy o policji oraz w art. 35 ust. 9, 10, 10b ustawy o Państwowej Straży Pożarnej. Ich podważenie będzie jednak wymagało od podmiotów mających legitymację do wystąpienia z wnioskiem do TK podjęcia konkretnych działań.
Trybunał umorzył postępowanie, zwracając uwagę, że funkcjonariusze SG na stanowiskach kierowniczych lub samodzielnych otrzymują dodatek funkcyjny do uposażenia. Trzeba bowiem pamiętać, że art. 4 akapit 1 pkt 2 EKS dopuszcza ustawowe wprowadzenie wyjątków od zwiększonej stawki wynagrodzenia za prace w nadgodzinach. W tej kwestii Europejski Komitet Praw Społecznych zajmuje stanowisko, że obowiązek zwiększania stawki wynagrodzenia nie ma charakteru absolutnego i że są dopuszczalne wyjątki wobec osób zajmujących stanowiska kierownicze. Trybunał Konstytucyjny wskazał, że wprawdzie nie jest prawnie związany opinią tego komitetu, ale ją podziela.
Funkcjonariusze, którzy są uprawnieni do dodatku funkcyjnego, w związku z wyrokiem TK nie będą mieli możliwości występowania o rekompensatę za pracę w godzinach nadliczbowych. Zakłada się, że dostają już gratyfikację wynikającą z zajmowanego stanowiska, jak też że samodzielnie mogą regulować i dostosowywać czas pracy do wykonywanych zadań. ©℗
