Więcej pracowników otrzyma refundację za okulary

Dotychczasowe przepisy dawały to prawo osobom, które pracowały na stanowisku wyposażonym w monitory ekranowe, a więc korzystały także z jednostki centralnej czy klawiatury. Po zmianach wystarczy praca przed monitorem przez połowę czasu pracy.

Zgodnie z obowiązującym do 17 listopada 2023 r. brzmieniem par. 8 ust. 1 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (dalej: rozporządzenie) pracodawca był zobowiązany zapewnić pracownikom zatrudnionym na stanowiskach z monitorami ekranowymi profilaktyczną opiekę zdrowotną w zakresie i na zasadach określonych w odrębnych przepisach. Ponadto obowiązkiem pracodawcy było zapewnienie pracownikom okularów korygujących wzrok, zgodnie z zaleceniem lekarza, jeżeli wyniki badań okulistycznych przeprowadzonych w ramach profilaktycznej opieki zdrowotnej wykazały potrzebę ich stosowania podczas pracy przy obsłudze monitora ekranowego (ust. 2). Warunkiem koniecznym do tego, aby pracodawca mógł zapewnić pracownikowi okulary korygujące wzrok, było spędzenie przez pracownika przy monitorze co najmniej połowy dobowego wymiaru czasu pracy (par. 2 pkt 4 rozporządzenia).

Trzy warunki

W świetle powyższego, aby pracownik miał prawo do refundacji okularów, musiały zostać spełnione następujące warunki:

• pracownik musiał wykonywać pracę na stanowisku z monitorem ekranowym i
• musiał użytkować w czasie pracy monitor ekranowy co najmniej przez połowę dobowego wymiaru czasu pracy;
• musiało to wynikać z zalecenia lekarza, jeżeli wyniki badań okulistycznych przeprowadzonych w ramach profilaktycznej opieki zdrowotnej wykażą potrzebę stosowania okularów podczas pracy przy obsłudze monitora ekranowego.

Paragraf 2 pkt 2 rozporządzenia definiował stanowisko pracy jako przestrzeń pracy, wraz z wyposażeniem w środki i przedmioty pracy obejmującym:

• wyposażenie podstawowe, w tym monitor ekranowy, klawiaturę lub inne urządzenia wejściowe, jednostkę centralną lub stację dyskietek,
• wyposażenie dodatkowe, w tym drukarkę, skaner, mysz, trackball,
• wyposażenie pomocnicze, w tym stół, krzesło, uchwyt na dokument, podnóżek.

Obecnie przez stanowisko pracy należy rozumieć przestrzeń pracy wraz z:

• wyposażeniem podstawowym, w tym monitorem ekranowym, klawiaturą, myszą lub innymi urządzeniami wejściowymi, oprogramowaniem z interfejsem dla użytkownika,
• krzesłem i ze stołem,
• opcjonalnym wyposażeniem dodatkowym, w tym stacją dysków, drukarką, skanerem, uchwytem na dokumenty, podnóżkiem.

Wszystkie przesłanki określone w powyższym przepisie musiały zostać spełnione, aby można było mówić o prawie pracownika do refundacji zakupu okularów przez pracodawcę. Tym samym krąg pracowników uprawnionych do refundacji okularów był ograniczony do tych, którzy nie tylko używali monitora, lecz także poza nim korzystali z klawiatury, jednostki centralnej, ewentualnie z myszy, drukarki lub ze skanera, oraz mieli zapewnione stół i krzesło. Te wymogi powodowały, ze liczba osób, które mogły otrzymać refundację zakupu okularów, była ograniczona. W związku z tym ustawodawca dokonał zmiany par. 8 poprzez skreślenie wyrazów ,,zatrudnionym na stanowiskach z monitorami ekranowymi”. To oznacza, że obecnie każdy pracownik użytkujący w czasie pracy monitor ekranowy co najmniej przez połowę dobowego wymiaru czasu pracy będzie miał prawo do refundacji zakupu okularów. Jest to zatem zmiana bardzo korzystna dla pracowników.

Nie każdego dnia

Warto w tym miejscu zauważyć, że ustawodawca zarówno w starej, jak i w nowej wersji rozporządzenia posługuje się zwrotem „użytkowanie w czasie pracy monitora ekranowego przez co najmniej połowę dobowego wymiaru czasu pracy”. Jest to zbieżne z dyrektywą Rady 90/270/EWG z 29 maja 1990 r. w sprawie minimalnych wymagań w dziedzinie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia przy pracy z urządzeniami wyposażonymi w monitory ekranowe. Dyrektywa stanowi bowiem, że pracownikiem jest każdy pracownik, w rozumieniu art. 3 lit. a dyrektywy 89/391/EWG, który zwykle korzysta z urządzeń wyposażonych w monitory ekranowe przez znaczącą część swojego zwykłego czasu pracy. Należy zauważyć, że zapis ten jest bardzo korzystny dla pracowników, którzy są zatrudnieni w niepełnym wymiarze czasu pracy, bo gdyby przepis wskazywał wprost liczbę godzin pracy, znaczna cześć tych osób byłaby pozbawiona prawa do zwrotu kosztów okularów/soczewek.

Interpretacja o użytkowaniu w czasie pracy monitora ekranowego przez co najmniej połowę dobowego wymiaru czasu pracy, jako że funkcjonuje w obrocie prawnym przez wiele lat, nie budzi już wątpliwości w praktyce. A jak zauważył Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w wyroku z 18 maja 2011 r., sygn. akt IV SA/Po 195/11, nie mają znaczenia założenia, jakie przyjął pracodawca odnośnie do wymiaru czasu pracy przy komputerze na daym stanowisku, lecz faktyczny czas, jaki pracownik musi poświęcić na pracę przy komputerze. Nie jest także istotna okoliczność, że przekroczenie połowy dobowego czasu pracy przy komputerze może nie mieć miejsca każdego dnia. Przyjęcie bowiem interpretacji, że tylko powołany przepis wymaga, aby pracownik codziennie pracował przy komputerze więcej niż połowę dobowego czasu pracy, prowadziłoby do obejścia prawa. Pracodawca zawsze miałby bowiem możliwość takiej organizacji pracy, aby przynajmniej raz w tygodniu pracownik tej normy nie przekraczał, niezależnie od ilości czasu pracy spędzonego przy komputerze w pozostałe dni. Jak zatem stwierdził WSA, nawet jeżeli w poszczególne dni robocze pracownik nie wykonuje pracy przy monitorze ekranowym, to nie pozbawia go to prawa do refundacji okularów, wystarczy bowiem, jeśli w te dni, w które wykonuje pracę z wykorzystaniem monitora, jego czas pracy z nim przekracza połowę dobowego wymiaru czasu pracy. ©℗