Zdaniem Marcina Wiącka, rzecznika praw obywatelskich, nasze przepisy mogą nierówno traktować osoby należące do różnych kościołów i związków wyznaniowych. W związku z tym RPO postanowił interweniować w tej sprawie u premiera Mateusza Morawieckiego.

Wystąpienie rzecznika wynika z braku odpowiedzi na ten problem ze strony Anny Schmidt, pełnomocniczki rządu ds. równego traktowania. Sprawa dotyczy zaś możliwości uzyskania dnia wolnego od pracy w związku ze świętem obchodzonym w ramach danego Kościoła lub związku wyznaniowego.

Zgodnie z art. 42 ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 265) osoby należące do Kościołów i związków wyznaniowych, których święta religijne nie są dniami ustawowo wolnymi od pracy, mogą na własną prośbę uzyskać zwolnienie od pracy lub nauki na czas niezbędny do obchodzenia tych świąt, zgodnie z wymogami wyznawanej przez siebie religii. Możliwości takiej nie mają natomiast osoby należące do Kościołów i związków wyznaniowych, w przypadku których święta wypadają w dni określone ustawą o dniach wolnych od pracy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1920), tj. 1 i 6 stycznia, pierwszy i drugi dzień świąt Wielkiejnocy, 1 i 3 maja, Zielone Świątki, Boże Ciało, 15 sierpnia, 1 i 11 listopada oraz 25 i 26 grudnia, a także w niedziele.

RPO wskazuje, że przepis ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania może zatem prowadzić do nierównego traktowania ze względu na wyznanie – poprzez ograniczenie jego stosowania jedynie do osób, dla których święta religijne nie wypadają w dni wolne od pracy. Podkreśla także, że prawo żądania wskazanego zwolnienia stanowi istotną gwarancję wolności wyznania – jest bowiem powiązane z obowiązkiem pracodawcy jego udzielenia.

– Osoby należące do Kościołów i związków wyznaniowych w przypadku, których święta religijne wypadają w dni ustawowo wolne od pracy, nie mają uprawnienia do formułowania podobnego żądania w sposób wiążący, które pozwoliłoby im na udział w święcie religijnym, co jest pierwotnym celem gwarancji wolności wyznania – zauważa Marcin Wiącek.

Problem dotyczy sytuacji, gdy praca – na zasadzie wyjątku od reguły – jest jednak wykonywana w dni ustawowo wolne od pracy. – W praktyce problem jest istotny z uwagi na bardzo szeroko określone wyłączenia dotyczące dopuszczalności pracy w niedziele i święta określone w art. 15110 pkt 1–11 kodeksu pracy – zauważa RPO w wystąpieniu. Jak zaznacza, wątpliwości mogą budzić zwłaszcza przypadki, gdy praca jest wykonywana w dzień ustawowo wolny nie z uwagi na jej charakter, ale ze względów organizacyjnych po stronie pracodawcy, np. w związku z pracą zmianową. ©℗