MRiPS: Część ogólna szkolenia wstępnego może być przeprowadzana zdalnie

Ministerstwo potwierdziło w odpowiedzi wydanej dla DGP, że jest to możliwe także po zniesieniu stanu zagrożenia epidemicznego. To istotne ułatwienie dla pracodawców, szczególnie tych, u których występuje duża rotacja załogi.

Szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy są jednym z podstawowych obowiązków pracodawcy, których realizacja ma wpływ na realne bezpieczeństwo pracownika. Przepisy wydane na czas epidemii zmodyfikowały zasady przeprowadzania tych szkoleń, zezwalając na przeprowadzenia ich w pewnym zakresie w trybie online. Okres zagrożenia epidemicznego został jednak zniesiony z 1 lipca 2023 r. Wśród pracodawców pojawiły się wątpliwości, czy i w jakim zakresie ten bardzo wygodny sposób prowadzenia szkolenia może być nadal stosowany. W odpowiedzi na pytanie DGP Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej wyjaśniło, że część ogólna szkolenia wstępnego może być realizowana za pośrednictwem narzędzi komunikacji elektronicznej także teraz. [stanowisko]

Zasady ogólne

Przepisy kodeksu pracy wymagają, aby szkolenie z zakresy było:

• zrealizowane przed dopuszczeniem do pracy, a później okresowo powtarzane;
• oparte na szczegółowym programie szkolenia, utworzonym na podstawie ramowego programu szkolenia i dostosowanym do faktycznych warunków panujących na stanowisku pracy;
• przeprowadzone w sposób zapewniający jak najlepsze przygotowanie pracownika, pozwalające na przyswojenie wiedzy i zdobycie praktycznych umiejętności wykonywania pracy w sposób bezpieczny.

Każdorazowo przed dopuszczeniem do pracy pracownik powinien odbyć stosowne szkolenie w dziedzinie bhp. Zgodnie z przepisami rozporządzenia w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (dalej: rozporządzenie) szkolenie wstępne jest przeprowadzane w formie instruktażu składającego się z dwóch części: szkolenia wstępnego (instruktażu ogólnego) oraz szkolenia wstępnego na stanowisku pracy (instruktażu stanowiskowego).

Instruktaż ogólny powinien zapewnić uczestnikom szkolenia zapoznanie się z podstawowymi przepisami bhp zawartymi w kodeksie pracy, w układach zbiorowych pracy lub w regulaminach pracy, z przepisami oraz zasadami bhp obowiązującymi w danym zakładzie pracy, a także z zasadami udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku. Ta część szkolenia wstępnego powinna być przeprowadzona przez pracownika służby bhp, osobę wykonującą u pracodawcy zadania tej służby albo pracodawcę, który sam wykonuje takie zadania, lub pracownika (wyznaczonego przez pracodawcę) mającego zasób wiedzy i umiejętności zapewniający właściwą realizację programu instruktażu oraz aktualne zaświadczenie o ukończeniu wymaganego szkolenia w dziedzinie bhp.

Natomiast instruktaż stanowiskowy powinien zapewnić uczestnikom szkolenia zapoznanie się z czynnikami środowiska pracy występującymi na ich stanowiskach pracy i ryzykiem zawodowym związanym z wykonywaną pracą, sposobami ochrony przed zagrożeniami, jakie mogą powodować te czynniki, oraz metodami bezpiecznego wykonywania pracy na tych stanowiskach. Pracodawca musi zapewnić odbycie takiego instruktażu przed dopuszczeniem do wykonywania pracy na określonym stanowisku przez pracownika zatrudnianego na stanowisku robotniczym oraz innym, na którym występuje narażenie na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia, uciążliwych lub niebezpiecznych, a także pracownika przenoszonego na takie stanowisko, ucznia odbywającego praktyczną naukę zawodu oraz studenta odbywającego praktykę studencką. Instruktaż stanowiskowy przeprowadza wyznaczona przez pracodawcę osoba kierująca pracownikami lub pracodawca, jeżeli osoby te mają odpowiednie kwalifikacje i doświadczenie zawodowe oraz są przeszkolone w zakresie metod prowadzenia instruktażu stanowiskowego. Warto pamiętać, że przepisy nie wymagają, aby szkolenie stanowiskowe z zakresu bhp przeprowadzał bezpośredni przełożony pracownika. Dopuszczalne jest przeprowadzenie tego szkolenia przez osobę kierującą pracownikami z innej komórki organizacyjnej.

Szkolenie wstępne ogólne powinno być zorganizowane w formie instruktażu na podstawie szczegółowego programu opracowanego przez organizatora szkolenia. Podczas szkolenia konieczne jest stosowanie odpowiednich środków dydaktycznych, w szczególności: filmów, tablic, folii do wyświetlania informacji, środków do udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku.

Druga część szkolenia wstępnego powinna być prowadzona w formie instruktażu (również na podstawie szczegółowego programu szkolenia) ‒ na stanowisku, na którym będzie zatrudniony instruowany pracownik z uwzględnieniem etapów:

1) rozmowy wstępnej instruktora z instruowanym pracownikiem,

2) pokazu i objaśnienia przez instruktora całego procesu pracy, który ma być realizowany przez pracownika,

3) próbnego wykonywania procesu pracy przez pracownika przy korygowaniu przez instruktora sposobów wykonywania pracy,

4) samodzielnej pracy instruowanego pracownika pod nadzorem instruktora,

5) sprawdzenia i oceny przez instruktora sposobu wykonywania pracy przez pracownika.

Praktyka oraz szczegółowy opis sposobu organizacji szkolenia zawarty w załączniku nr 1 „Ramowe programy szkolenia” do omawianego rozporządzenia wskazywały na konieczność prowadzenia obu części z osobistym udziałem instruktorów i osób szkolonych. Takie realizowanie powyższego obowiązku było naturalne i do czasu pandemii sporadycznie stosowano inną formę.

Na czas epidemii

Okresową zmianę przyniosły przepisy wydane na czas epidemii, tj. art. 12e ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (dalej: specustawa COVID-19). Dopuściły one w okresie stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii przeprowadzanie szkoleń wstępnych w dziedzinie bhp w całości za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej, z wyjątkiem instruktażu stanowiskowego:

• pracownika zatrudnianego na stanowisku robotniczym,
• pracownika zatrudnionego na stanowisku, na którym występuje narażenie na działanie czynników niebezpiecznych,
• pracownika przenoszonego na stanowisko, o który mowa wyżej,
• ucznia odbywającego praktyczną naukę zawodu oraz studenta odbywającego praktykę studencką.

Przez ponad trzy lata pracodawcy mogli korzystać z możliwości prowadzenia szkoleń za pośrednictwem platform internetowych, komunikatorów lub innych narzędzi umożliwiających komunikację zdalną (elektroniczną). Była to forma korzystna z punktu widzenia m.in. ograniczenia rozprzestrzeniania się wirusów (koronawirusa lub innych) ze względu na brak osobistego kontaktu potencjalnie zakażonych ze zdrowymi osobami, kosztów związanych z wynajmowaniem infrastruktury technicznej do prowadzenia szkoleń, kosztów obejmujących dojazd (transport) do miejsca prowadzenia szkolenia, a także oszczędności czasu wszystkich zainteresowanych związane z dotarciem do miejsca szkolenia. Wystarczył komputer i dostęp do internetu.

Zasady te zmieniły się 1 lipca 2023 r. po wydaniu rozporządzenia ministra zdrowia w sprawie odwołania na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu zagrożenia epidemicznego. Oznacza to, że ponownie zaczęły obowiązywać ogólne terminy oraz procedury wynikające z przepisów kodeksu pracy oraz aktów wykonawczych. Czy to zatem oznacza, że szkolenia bhp zawsze muszą być realizowane przy osobistym stawiennictwie szkolonych i szkolących się? Na ten temat wypowiedziało się MRiPS. Z odpowiedzi resortu wynika, że instruktaż stanowiskowy po odwołaniu stanu zagrożenia epidemicznego musi powrócić w każdym przypadku do szkolenia typowego na stanowisku pracy z udziałem osobistym instruktora i pracownika. Natomiast część ogólna szkolenia wstępnego może być realizowana za pośrednictwem narzędzi komunikacji elektronicznej. Jest to krok w dobrym kierunku, szczególnie dla zakładów z większą rotacją pracowników.

Wydłużenie do 180 dni

Druga zmiana, o której warto wspomnieć w związku z odwołaniem stanu zagrożenia epidemicznego, dotyczy czasu, do którego konieczne jest uzupełnienie szkoleń okresowych w dziedzinie bhp zawieszonych mocą specustawy COVID-19. Dawała ona więcej czasu na organizację oraz przeprowadzenie tych szkolenia. Zgodnie z nowym brzmieniem art. 12e ust. 2 specustawy COVID-19, w przypadku gdy termin przeprowadzenia szkolenia okresowego w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy lub bezpieczeństwa i higieny służby przypada w:

1) okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii lub

2) w okresie 30 dni od dnia odwołania stanu zagrożenia epidemicznego, w przypadku gdy nie zostanie ogłoszony stan epidemii, albo stanu epidemii

‒ termin ten wydłuża się do 180. dnia od dnia odwołania stanu zagrożenia epidemicznego, w przypadku gdy nie zostanie ogłoszony stan epidemii, albo stanu epidemii.

Poprzednie brzmienie tego przepisu wydłużało ten termin o 60 dni. Wspomniany art. 12e ust. 2 uległ zmianie 27 lipca 2023 r., jednak termin 180 dni jest liczony od dnia odwołania stanu zagrożenia epidemicznego, czyli od 1 lipca 2023 r. ©℗