Nasz pracownik odmówił potwierdzenia na piśmie, że został zapoznany z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy. Chcę potraktować odmowę podpisania jako odmowę wykonania polecenia, co będzie stanowiło podstawę do dyscyplinarki. Czy pracownik będzie mógł ją kwestionować?

Obowiązkiem pracodawcy jest zaznajamianie pracowników z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczącymi wykonywanych przez nich prac. Z kolei obowiązkiem pracownika jest potwierdzenie na piśmie, że się z nimi zapoznał.
Należy podkreślić, że obowiązek zaznajamiania pracowników z przepisami i zasadami bhp jest niezależny od obowiązku szkoleń z zakresu bhp. Odmowa poddania się przez pracownika takiemu szkoleniu z pewnością jest podstawą do zastosowania rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika, tzw. dyscyplinarki, bo w takim przypadku mamy do czynienia z naruszeniem podstawowych obowiązków pracowniczych. Należy podkreślić, że pracodawcy nie wolno dopuścić do pracy pracownika, jeśli do jej wykonywania nie posiada on wymaganych kwalifikacji lub potrzebnych umiejętności, a także dostatecznej znajomości przepisów oraz zasad bhp. Inaczej, w mojej ocenie, należy ocenić odmowę potwierdzenia na piśmie zapoznania się z przepisami oraz zasadami bhp. Nie zgadzam się z poglądem wyrażonym w doktrynie (T. Wyka [w:] Kodeks pracy. Komentarz. Tom II. Art. 114–3045, wyd. V, red. K. W. Baran, Warszawa 2020, art. 2374), że jeżeli odmowa ta byłaby nieuzasadniona, należałoby przyjąć, że pracownik narusza obowiązek z dziedziny bhp, a więc podstawowy obowiązek pracowniczy, co może skutkować nie tylko nałożeniem na niego kary porządkowej na podstawie art. 108 par. 1 i 2 kodeksu pracy (dalej: k.p.), lecz także może być podstawą niezwłocznego rozwiązania umowy o pracę z winy pracownika z art. 52 par. 1 pkt 1 k.p. Moim zdaniem potwierdzenie na piśmie zapoznania się z przepisami oraz zasadami bhp ma tylko charakter informacyjny, nieprzesądzający o tym, że pracownik rzeczywiście się z tymi przepisami i zasadami zapoznał. Pracodawca nawet bez takiego oświadczenia może udowodnić, że swój obowiązek zrealizował. Po pierwsze, może okazać kartę odbycia szkolenia wstępnego z tego zakresu – w ramach szkoleń pracownik dowiaduje się o przepisach bhp, a instruktaż stanowiskowy kończy się sprawdzianem wiedzy i umiejętności. Pozytywny wynik egzaminu stanowi podstawę dopuszczenia pracownika do wykonywania pracy na określonym stanowisku. Po drugie, pracodawca informuje pracowników o ryzyku zawodowym wiążącym się z wykonywaną pracą oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami. Potwierdzenie zapoznania z informacją o tym ryzyku i zasadach ochrony powinno być przechowywane w aktach osobowych. Wreszcie po trzecie, pracodawca jest obowiązany wydawać szczegółowe instrukcje i wskazówki dotyczące bhp na stanowiskach pracy.
Podsumowując, należy stwierdzić, że odmowa potwierdzenia przez pracownika zapoznania z zasadami i przepisami bhp nie może skutkować rozwiązaniem umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika z powodu ciężkiego naruszenia przez niego podstawowych obowiązków pracowniczych. Jak słusznie zauważył Sąd Najwyższy w wyroku z 19 kwietnia 2006 r., sygn. akt II PK 304/05, dopiero nieprzestrzeganie przez pracowników przepisów oraz zasad bezpieczeństwa pracy lub ostentacyjna odmowa stosowania się do nich godzi w istotny interes pracodawcy. Ponadto SN zwrócił uwagę, że potwierdzenie na piśmie przez pracownika, iż został zapoznany z zasadami bhp, stanowi dowód na wywiązywanie się zakładu pracy ze swoich obowiązków, jednak odmowa podpisania potwierdzenia nie jest równoznaczna z odmową stosowania zasad z niego wynikających.
Dlatego też w takim przypadku, jaki jest opisany w pytaniu, odradzam rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia w trybie określonym w art. 52 par. 1 pkt 1 k.p. Tym bardziej że taki tryb jest nadzwyczajnym sposobem rozwiązania stosunku pracy i powinien być stosowany wyjątkowo i z pewną ostrożnością przez pracodawcę (wyrok SN z 2 czerwca 1997 r., sygn. akt I PKN 193/97, OSNP 1998, nr 9, poz. 269). Poza tym pracodawca, jeśli w sposób prawidłowy wywiąże się ze swoich obowiązków, nawet bez potwierdzenia ze strony pracownika będzie w stanie wykazać, że zapoznał go z przepisami i zasadami bhp. Potwierdzenie może zostać łatwo obalone innym środkiem dowodowym, choćby przesłuchaniem pracownika w charakterze świadka. ©℗
Podstawa prawna
• art. 52 par. 1 pkt 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1510; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1700)