Kiedy należy powtarzać pomiar czynników szkodliwych dla zdrowia? Czy są jakieś normy dotyczące liczby osób zatrudnionych w pomieszczeniu bez dostępu do oświetlenia naturalnego?
W marcu br. dokonaliśmy pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia. Wiem, że należy je okresowo powtarzać. Jaką początkową datę należy przyjąć do liczenia tego okresu: dzień pobrania próbek czy sporządzenia sprawozdania przez laboratorium?
Tryb, metody, rodzaj i częstotliwość wykonywania badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy, przypadki, w których jest konieczne prowadzenie pomiarów ciągłych, sposób rejestrowania i przechowywania wyników badań i pomiarów – określa rozporządzenie ministra zdrowia w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (dalej: r.b.p.). Natomiast wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń chemicznych i pyłowych oraz natężeń fizycznych czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy określa rozporządzenie ministra rodziny, pracy i polityki społecznej w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy.
Z par. 15 r.b.p. wynika, że badania i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy wykonują laboratoria, które uzyskały akredytację w tym zakresie na podstawie przepisów ustawy z 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności (t.j. Dz.U. z 2021 r., poz. 1344). W przypadku braku takich laboratoriów badania i pomiary wykonują:
1. laboratoria szkół wyższych, instytutów naukowych Polskiej Akademii Nauk lub instytutów badawczych, które prowadzą badania i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy i mają wdrożony system zapewnienia jakości lub
2. laboratoria Państwowej Inspekcji Sanitarnej, Wojskowej Inspekcji Sanitarnej i Państwowej Inspekcji Sanitarnej Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji – jeżeli mają wdrożony system zapewnienia jakości, lub
3. laboratoria prowadzone przez jednostki organizacyjne lub osoby fizyczne, które uzyskały certyfikat kompetencji w zakresie wykonywania badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy na podstawie przepisów ustawy o systemie oceny zgodności, dysponujące aparaturą do badań i pomiarów tych czynników, która podlega udokumentowanemu nadzorowi metrologicznemu obejmującemu okresowe wzorcowania lub sprawdzania i konserwację.
Zgodnie z przywołanymi powyżej przepisami pracodawca jest obowiązany wskazać czynniki szkodliwe dla zdrowia w środowisku pracy, dla których wykonuje się badania i pomiary, po przeprowadzeniu rozpoznania źródeł ich emisji oraz warunków wykonywania pracy, które mają wpływ na poziom stężeń lub natężeń tych czynników lub na poziom narażenia na oddziaływanie tych czynników, ze szczególnym uwzględnieniem:
- rodzaju tych czynników oraz ich właściwości;
- procesów technologicznych i ich parametrów;
- wyposażenia technicznego, w tym maszyn, urządzeń, instalacji i narzędzi, które mogą być źródłem emisji czynników szkodliwych dla zdrowia, z uwzględnieniem wyników pomiarów tej emisji dostarczanych przez producentów;
- środków ochrony zbiorowej i danych dotyczących ich użytkowania;
- organizacji pracy i sposobu wykonywania pracy;
- rzeczywistego czasu narażenia na oddziaływanie czynników szkodliwych dla zdrowia, z uwzględnieniem obowiązującego u pracodawcy systemu i rozkładu czasu pracy.
Obowiązkiem pracodawcy jest konsultowanie z pracownikami lub ich przedstawicielami (w trybie przyjętym u danego pracodawcy) działań dotyczących rozpoznania i typowania czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy oraz wykonywania badań, pomiarów i pobierania próbek tych czynników na stanowisku pracy. To zatem w gestii pracodawcy leży ustalenie – po konsultacji z pracownikami lub ich przedstawicielami – gdzie i jakie pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia wykona.
Co ważne, zgodnie z par. 7 r.b.p. pracodawca może odstąpić od wykonywania badań i pomiarów, jeżeli wyniki dwóch ostatnich badań i pomiarów szkodliwych dla zdrowia czynników chemicznych lub pyłów, wykonanych w odstępie co najmniej dwóch lat (a w przypadku czynników o działaniu rakotwórczym lub mutagennym – co najmniej sześciu miesięcy), nie przekroczył 0,1 wartości NDS. Podobnie jest z innymi czynnikami, ponieważ zgodnie z par. 13 ust. 2 r.b.p., jeżeli podczas dwóch ostatnich badań i pomiarów hałasu lub drgań mechanicznych, wykonanych w odstępie dwóch lat, natężenie czynnika nie przekraczało 0,2 wartości NDN, pracodawca może odstąpić od wykonywania badań i pomiarów.
Terminy wykonywania badań środowiska pracy należy liczyć od daty pobrania próbek (ewentualnie daty pomiaru hałasu, pola elektromagnetycznego itp.). Co ważne, niewykonywanie pomiarów, o których mowa powyżej, stanowi naruszenie przepisów bhp i zgodnie z art. 283 par. 1 k.p. jest zagrożone karą grzywny w wysokości od 1000 zł do 30 000 zł.
Podstawa prawna
• art. 227 par. 1 pkt 2, 283 par. 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1320; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 655)
• par. 7, par. 13 ust. 2, par. 15 rozporządzenia ministra zdrowia z 2 lutego 2011 r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz.U. nr 33, poz. 166; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 1995)
• rozporządzenie ministra rodziny, pracy i polityki społecznej z 12 czerwca 2018 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz.U. poz. 1286; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 325)
Postanowiliśmy wykorzystać do pracy biurowej jedno z pomieszczeń bez dostępu do oświetlenia naturalnego (bez okna). Wiemy, że przepisy pozwalają w nim przebywać tylko kilka godzin w ciągu dnia, ale zastanawiamy się, czy są jakieś normy dotyczące liczby osób zatrudnionych w takim pomieszczeniu?
Pracodawca jest obowiązany organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy. Oznacza to m.in., że powinien zapewniać przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bhp, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolować wykonanie tych poleceń, reagować na potrzeby w zakresie zapewnienia bhp oraz dostosowywać środki podejmowane w celu doskonalenia istniejącego poziomu ochrony zdrowia i życia pracowników, biorąc pod uwagę zmieniające się warunki wykonywania pracy czy też zapewnić rozwój spójnej polityki zapobiegającej wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym uwzględniającej zagadnienia techniczne, organizację pracy, warunki pracy, stosunki społeczne oraz wpływ czynników środowiska pracy.
Szczegółowym aktem prawnym określającym ogólnie obowiązujące przepisy bhp w zakładach pracy – w szczególności dotyczące obiektów budowlanych, pomieszczeń pracy i terenu zakładów pracy, procesów pracy oraz pomieszczeń i urządzeń higieniczno-sanitarnych – jest rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (dalej: r.o.b.h.p.). Zgodnie z jego przepisami pomieszczenia pracy i ich wyposażenie powinny zapewniać pracownikom bezpieczne i higieniczne warunki pracy. Przede wszystkim należy w nich zapewnić oświetlenie naturalne i sztuczne, odpowiednią temperaturę, wymianę powietrza oraz zabezpieczenie przed wilgocią, niekorzystnymi warunkami cieplnymi i nasłonecznieniem, drganiami oraz innymi czynnikami szkodliwymi dla zdrowia i uciążliwościami.
Pomieszczenie stałej pracy, a więc takie, w którym łączny czas przebywania tego samego pracownika w ciągu jednej doby przekracza cztery godziny, co do zasady nie powinny być lokalizowane poniżej poziomu otaczającego terenu oraz, jeżeli nie wymaga tego rodzaj produkcji (w chłodniach, rozlewniach win itp.), nie powinny być pozbawione dostępu do oświetlenia naturalnego. W przeciwnym wypadku pomieszczenie takie powinno być traktowane jako pomieszczenie pracy czasowej, a zgodnie z przepisami bhp w takim pomieszczeniu łączny czas przebywania tego samego pracownika w ciągu jednej doby nie powinien przekraczać czterech godzin.
Przepisy bhp nie regulują natomiast kwestii maksymalnej liczby osób wykonujących prace w pomieszczeniu pracy czasowej. Kwestia ta jest jednak uzależniona od spełnienia ogólnych wymagań w zakresie wolnej powierzchni i przestrzeni przypadających na każdego z przebywających w nim pracowników. Zgodnie z przepisami bhp na każdego z pracowników jednocześnie zatrudnionych w pomieszczeniach stałej pracy powinno przypadać co najmniej 13 m sześc. wolnej objętości pomieszczenia oraz co najmniej 2 mkw. wolnej powierzchni podłogi (niezajętej przez urządzenia techniczne, sprzęt itp.).
Zatem w opisanym przypadku liczba pracowników przebywających, a w szczególności świadczących pracę w tym pomieszczeniu, powinna być uzależniona od jego powierzchni, objętości oraz wolnej przestrzeni.
Podstawa prawna
• art. 207 par. 2 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1320; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 655)
• par. 2 pkt 5, par. 19 ust. 2, par. 25 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (t.j. Dz.U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 2088)
Planujemy zatrudnić obywatela Ukrainy na stanowisku operatora koparko-ładowarki. Osoba ta ma duże doświadczenie i stosowne uprawnienia, ale wydane w Ukrainie. Czy jako polski pracodawca możemy je honorować?
Uprawnienia operatora koparko-ładowarki wydane w Ukrainie nie są honorowane na terenie Polski. Tym samym przed zatrudnieniem takiego pracownika należy umożliwić mu zdobycie odpowiednich, czyli polskich uprawnień.
Zgodnie z art. 2373 par. 1 kodeksu pracy nie wolno dopuścić pracownika do pracy, do której wykonywania nie ma on wymaganych kwalifikacji lub potrzebnych umiejętności, a także dostatecznej znajomości przepisów oraz zasad bhp. Stosownie zaś do par. 23 rozporządzenia ministra gospodarki w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas eksploatacji maszyn i innych urządzeń technicznych do robót ziemnych, budowlanych i drogowych (dalej: r.b.h.m.t.) maszyny i urządzenia techniczne stosowane przy robotach ziemnych, budowlanych i drogowych wymienione w załączniku nr 1 mogą być obsługiwane wyłącznie przez osoby, które ukończyły szkolenie i uzyskały pozytywny wynik sprawdzianu przeprowadzonego przez komisję powołaną przez Sieć Badawczą Łukasiewicz – Instytut Mechanizacji Budownictwa i Górnictwa Skalnego. Potwierdzeniem ukończenia wymaganego szkolenia jest (zgodnie z par. 26 ust. 1 r.b.h.m.t.) świadectwo oraz wpis do książki operatora, której wzór stanowi załącznik nr 2 r.b.h.m.t.
Książka operatora stanowi potwierdzenie, że wymieniona w niej osoba może samodzielnie wykonywać prace związane z obsługą maszyn i innych urządzeń technicznych do robót ziemnych, budowlanych i drogowych, w zakresie zgodnym z udokumentowanymi wpisami.
Ze względu na odrębne w różnych krajach regulacje prawne związane z uzyskiwaniem kwalifikacji do obsługi takich wózków, polscy pracodawcy nie mogą honorować uprawnień uzyskanych przez ich pracowników poza granicami kraju. O ile w przypadku kwalifikacji zdobytych w krajach członkowskich Unii Europejskiej, Konfederacji Szwajcarskiej lub państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) sytuacja jest nieco prostsza, bo zainteresowany pracownik może wystąpić o uznanie tych kwalifikacji na zasadach określonych przepisami ustawy z 22 grudnia 2015 r. o zasadach uznawania kwalifikacji zawodowych nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1646), o tyle w przypadku uprawnień zdobytych poza wymienionymi krajami takiej możliwości już nie ma. Należy więc stwierdzić, że obywatel Ukrainy, który legitymuje się zdobytymi w swoim kraju uprawnieniami do obsługi koparko-ładowarki, powinien ponownie je uzyskać na zasadach obowiązujących w Polsce. ©℗
Podstawa prawna
• art. 2373 par. 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1320; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 655)
• par. 23, par. 26 ust. 1 rozporządzenia ministra gospodarki z 20 września 2001 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas eksploatacji maszyn i innych urządzeń technicznych do robót ziemnych, budowlanych i drogowych (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 583)
- Jak liczyć okres między pomiarami czynników szkodliwych dla zdrowia?
- Ile osób może pracować w pomieszczeniu bez dostępu do światła dziennego?
- Jak operator maszyn budowlanych z Ukrainy może potwierdzić w Polsce swoje kwalifikacje?
Zapraszamy do zadawania pytań
