Kiedy pracownikowi będzie przysługiwała odprawa pieniężna w przypadku rozwiązania umowy o pracę? Jakie warunki trzeba spełnić? Ile wynosi?
Kiedy przysługuje pracownikowi odprawa pieniężna?
Na próżno jej szukać w Kodeksie pracy. Tam znajdziemy m.in. odprawę rentową lub emerytalną oraz pośmiertną. Nie są one jednak związane z rozwiązaniem pracownikowi przez pracodawcę umowy o pracę.
Została ona uregulowana w ustawie z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz.U.2018.1969). Dlaczego jej umiejscowienie w tym akcie prawnym jest takie ważne? Dlatego, że konieczne będzie spełnienie określonych warunków żeby jej przepisy mogły mieć zastosowanie. Jakich?
Przede wszystkim pracodawca musi zatrudniać co najmniej 20 pracowników. W mniejszych zakładach pracy, nie ma zatem co liczyć na odprawę pieniężną na mocy ww. ustawy. Będą wówczas miały zastosowanie zasady ogólne przewidziane w Kodeksie pracy, i to bez względu na to, jaki procent załogi jest zwalniany.
Kolejnym warunkiem jest konieczność rozwiązania przez pracodawcą stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, w drodze dokonanego przez pracodawcę, a także na mocy porozumienia stron, jeżeli w okresie nieprzekraczającym 30 dni zwolnienie obejmuje co najmniej:
- 10 pracowników, gdy pracodawca zatrudnia mniej niż 100 pracowników,
- 10 proc. pracowników, gdy pracodawca zatrudnia co najmniej 100, jednakże mniej niż 300 pracowników,
- 30 pracowników, gdy pracodawca zatrudnia co najmniej 300 lub więcej pracowników
Powyższe liczby obejmują pracowników, z którymi w ramach grupowego zwolnienia następuje rozwiązanie stosunków pracy z inicjatywy pracodawcy na mocy porozumienia stron, jeżeli dotyczy to co najmniej 5 pracowników.
Należy jeszcze zwrócić uwagę, że w przepisie jest mowa o pracownikach. Oznacza to, że będzie on dotyczyły tylko osób zatrudnionych na podstawie umów o pracę. Pod ustawę nie będą zatem podpadali zatrudnieni na podstawie umów cywilnoprawnych (np. zlecenie, o dzieło) czy samozatrudnieni.
W świetle orzecznictwa ustawa będzie miała zastosowanie również do sytuacji, gdy rozwiązanie stosunku pracy nastąpi po dokonaniu wypowiedzenia zmieniającego, czyli w rezultacie odmowy przyjęcia przez pracownika nowych warunków pracy i płacy. Ważne, aby rozwiązanie stosunku pracy przez pracodawcę nastąpiło z przyczyn niedotyczących pracownika. Oznacza to, że odmowa przyjęcia nowych warunków pracy noszących znamiona szykany, jak i nieprzyjęcie warunków wyraźnie z jakiegoś powodu niedogodnych dla pracownika nie stoi na przeszkodzie uznaniu, że przyczyny rozwiązania stosunku pracy leżą wyłącznie po stronie zakładu pracy (Wyrok Sądu Najwyższego z 9 listopada 1990 r., I PR 335/90).
W innym przypadku, jak to wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 22 stycznia 2015 r. (III PK 55/14), „jeśli w wypowiedzeniu zmieniającym pracodawca zaproponuje pracownikowi warunki pracy obiektywnie do przyjęcia (stanowisko odpowiadające kwalifikacjom pracownika i adekwatne dla tego stanowiska wynagrodzenie), to odmowa przyjęcia takich warunków może być potraktowana jako współprzyczyna rozwiązania stosunku pracy, co spowoduje, że odprawa pieniężna temu pracownikowi nie będzie przysługiwać”.
Prawo do odprawy nabywają też pracownicy indywidualni (u pracodawcy zatrudniającego co najmniej 20 pracowników), jeżeli wyłączną przyczynę rozwiązania stosunku pracy w ich przypadku stanowią wspomniane przyczyny niedotyczące pracowników.
Ile wynosi odprawa pieniężna?
Skoro już wiemy komu i w jakich sytuacjach będzie przysługiwała odprawa pieniężna to pora przejść do kwestii – ile ona wynosi?
Zgodnie z art. 8 ust. 1 wspomnianej ustawy pracownikowi, w związku z rozwiązaniem stosunku pracy w ramach grupowego zwolnienia, przysługuje odprawa pieniężna w wysokości:
- jednomiesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż 2 lata;
- dwumiesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy od 2 do 8 lat;
- trzymiesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy ponad 8 lat.
W ustawie nie wskazano minimalnego okresu trwania zatrudnienia, który uprawniałby do uzyskania odprawy pieniężnej. Zatem nawet bardzo krótki staż pracy (np. 1 miesiąc), w razie rozwiązania stosunku pracy z przyczyn niedotyczących pracownika, uprawnia do świadczenia.
Odprawę pieniężną ustala się według zasad obowiązujących przy obliczaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy.
Na mocy par. 6 rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej z dnia 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop, do podstawy obliczania odprawy nie wlicza się:
- jednorazowych lub nieperiodycznych wypłat za spełnienie określonego zadania bądź za określone osiągnięcie,
- wynagrodzenia za czas gotowości do pracy oraz za czas nie zawinionego przez pracownika przestoju,
- gratyfikacji (nagród) jubileuszowych,
- wynagrodzenia za czas urlopu wypoczynkowego, a także za czas innej usprawiedliwionej nieobecności w pracy,
- ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy,
- dodatkowego wynagrodzenia radcy prawnego z tytułu zastępstwa sądowego,
- wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną,
- kwoty wyrównania do wynagrodzenia za pracę do wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę,
- nagród z zakładowego funduszu nagród, dodatkowego wynagrodzenia rocznego, należności przysługujących z tytułu udziału w zysku lub w nadwyżce bilansowej,
- odpraw emerytalnych lub rentowych albo innych odpraw pieniężnych,
- 1wynagrodzenia i odszkodowania przysługującego w razie rozwiązania stosunku pracy.
Więcej o tym, jak się oblicza ekwiwalent za niewykorzystany urlop wypoczynkowy przeczytasz >> TUTAJ <<
Wysokość odprawy pieniężnej nie może przekraczać kwoty 15-krotnego minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów, obowiązującego w dniu rozwiązania stosunku pracy. Obecnie będzie to kwota 45 150 zł.
Odprawa jest świadczeniem pieniężnym mającym charakter jednorazowy. Niedopuszczalne jest zatem wypłacenie jej w ratach. Pracownik nabywa prawo do odprawy pieniężnej z upływem ostatniego dnia trwania stosunku pracy, co w praktyce oznacza, że pracodawca winien ją wypłacić najpóźniej w dniu ustania stosunku pracy (tak: K. W. Baran, M. Lekston [w:] K. W. Baran, M. Lekston, Komentarz do ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników [w:] Zbiorowe prawo zatrudnienia. Komentarz, Warszawa 2019, art. 8).
