Kodeks pracy (dalej: k.p.) przewiduje kwoty wolne od potrąceń z wynagrodzenia za pracę, z wyjątkiem dotyczącym potrąceń alimentacyjnych, przy których obowiązuje jedynie granica potrąceń. Kwoty wolne przy potrąceniach obligatoryjnych przewiduje art. 871 k.p. i przy potrąceniach komorniczych są on równe minimalnemu wynagrodzeniu netto, a przy innych świadczeniach odpowiednio 75 proc. i 90 proc. minimalnego wynagrodzenia netto.
W praktyce płacowej często pojawia się wątpliwość, czy jeśli po ustaniu zatrudnienia wypłacane jest jakieś świadczenie, np. odprawa emerytalna, ekwiwalent za urlop, zaległe rozliczenie nadgodzin, to dokonując potrąceń komorniczych, należy zachować nadal kwotę wolną od potrąceń z kodeksu pracy, czy też nie? Na dzień wypłaty osoba taka nie jest bowiem już pracownikiem. Podobne dylematy pojawiają się w sferze budżetowej przy wypłacaniu dodatkowego wynagrodzenia rocznego, czyli tzw. trzynastek.
Rozstrzygając powyższy problem, Ministerstwo Rozwoju, Pracy i Technologii w stanowisku z 15 kwietnia br. przyjęło, że kwoty wolne od potrąceń z kodeksu pracy nadal powinny być stosowane w obu sytuacjach, bo ustanie stosunku pracy nie powoduje automatycznego wygaśnięcia zajęcia wynagrodzenia, co wynika z przepisów egzekucyjnych. Zatem, jeśli z tytułu stosunku pracy są dokonywane jeszcze jakieś wypłaty, to nadal dokonujemy potrąceń na niezmienionych zasadach. Nie ma przy tym znaczenia, czy jest to zaległe świadczenie wypłacane z opóźnieniem, co jest niewłaściwym działaniem pracodawcy i powinno wiązać się z naliczeniem odsetek od zaległości. Dokładnie taka sama reguła dotyczy trzynastek, które są wypłacane zgodnie z przepisami w ciągu pierwszych trzech miesięcy kolejnego roku kalendarzowego.
Stanowisko MRPiT z 15 kwietnia 2021 r. w sprawie kwot wolnych od potrąceń z wynagrodzenia stosowanych po ustaniu stosunku pracy wydane dla DGP
Jeżeli pracownik, którego wynagrodzenie za pracę jest objęte zajęciem dokonanym przez organ egzekucyjny, spełnia warunki uprawniające do emerytury i rozwiązuje stosunek pracy w związku z przejściem na emeryturę, to przysługuje mu odprawa emerytalna (art. 921 kodeksu pracy). Odprawa, o której mowa wyżej, powinna być wypłacona takiemu pracownikowi w dniu ustania stosunku pracy, po wcześniejszym dokonaniu przez pracodawcę potrąceń wynikających z zajęcia wynagrodzenia, zgodnie z zasadami i w granicach określonych w art. 87 i nast. Kodeksu pracy.
Jak ująć niedopłatę i nadpłatę ZUS
Jak ująć niedopłatę i nadpłatę ZUS

Zobacz również
W przypadku opóźnienia w wypłacie tej odprawy pracodawca musi liczyć się z koniecznością wypłacenia byłemu już pracownikowi kwoty tej odprawy powiększonej o odsetki ustawowe za zwłokę. Jeżeli bowiem dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel (w tym przypadku pracownik) może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik nie ponosi odpowiedzialności. W sytuacji gdy stopa odsetek za opóźnienie nie jest z góry oznaczona, wierzycielowi należą się odsetki ustawowe (art. 481 par. 1 i 2 Kodeksu cywilnego w zw. z art. 300 k.p.).
Obowiązek rozliczenia się z pracownikiem (wypłaty pracownikowi świadczeń ze stosunku pracy) najpóźniej w dniu ustania zatrudnienia nie dotyczy natomiast, co do zasady, dodatkowego wynagrodzenia rocznego, które wypłaca się nie później niż w ciągu pierwszych trzech miesięcy roku kalendarzowego następującego po roku, za który przysługuje to wynagrodzenie. Wyjątek od tej reguły dotyczy tylko przypadków rozwiązania stosunku pracy w związku z likwidacją pracodawcy (art. 5 ust. 2 i 3 ustawy z 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym; t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1872).
Zasady prowadzenia egzekucji sądowej z wynagrodzenia za pracę regulują przepisy art. 881 i nast. kodeksu postępowania cywilnego, a zasady prowadzenia egzekucji administracyjnej z wynagrodzenia za pracę – przepisy art. 72 i 75 ustawy z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1427; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 41).
Z przepisów Kodeksu postępowania cywilnego oraz powołanej wyżej ustawy z 1966 r. wynika, że zajęcie wynagrodzenia za pracę nie wygasa automatycznie z chwilą rozwiązania stosunku pracy z pracownikiem (por. treść art. 844 k.p.c. i art. 75 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji).
W konsekwencji sam fakt ustania stosunku pracy pracownika, którego wynagrodzenie jest objęte zajęciem dokonanym przez organ egzekucyjny, nie skutkuje automatycznym zniesieniem obowiązku stosowania się przez byłego już pracodawcę do wezwania organu egzekucyjnego i dalszego dokonywania potrąceń z zajętego wynagrodzenia na dotychczasowych zasadach (tj. z uwzględnieniem m.in. treści przepisów art. 87 i 88 k.p. o ochronie tego wynagrodzenia przed potrąceniami, w szczególności dotyczących dopuszczalnych granic potrąceń i kwot wolnych od potrąceń) do czasu np. odwołania wspomnianego zajęcia. W sprawach nieunormowanych w powołanych przepisach Kodeksu pracy do potrąceń z wynagrodzenia za pracę mają zastosowanie odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania cywilnego i przepisy o egzekucji administracyjnej świadczeń pieniężnych (art. 90 k.p.).
Dokonując potrąceń z dodatkowego wynagrodzenia rocznego, pracodawca powinien pamiętać w szczególności, że wynagrodzenie to podlega egzekucji na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych do pełnej wysokości (art. 87 par. 5 k.p.); nie mają tutaj zatem zastosowania kodeksowe kwoty wolne od potrąceń. Natomiast przy potrącaniu z tego wynagrodzenia dokonywanym w ciągu pierwszych trzech miesięcy roku kalendarzowego następującego po roku, za który to wynagrodzenie przysługuje, na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne warto zwrócić uwagę, iż kwoty wolne od potrąceń, o których mowa w art. 871 k.p., powinny być ustalane z uwzględnieniem wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego w roku, w którym pracodawca dokonuje potrącenia.
W celu uzyskania ewentualnych szczegółowych informacji w sprawie stosowania przepisów Kodeksu postępowania cywilnego o egzekucji sądowej (komorniczej) można zwrócić się, zgodnie z właściwością, do Ministerstwa Sprawiedliwości, a w kwestiach dotyczących zasad prowadzenia egzekucji administracyjnej – do Ministerstwa Finansów.
Podstawa prawna
• art. 871 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1320)