Pracodawcy mający takich pracowników mogą skorzystać m.in. z wyższych dopłat do ich wynagrodzeń, a także łagodniejszych warunków uzyskania pomocy publicznej. Nie muszą też martwić się o terminy ważności orzeczeń – te zostały bowiem wydłużone.
Ustawa z 31 marca 2020 r. (zwana dalej tarczą antykryzysową) wprowadziła wiele nowych przepisów do ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (dalej jako specustawa). Celem nowelizacji specustawy było przede wszystkim umożliwienie pracodawcom utrzymanie miejsc pracy na czas zawieszenia działalności lub zmniejszenia przychodów. Tarcza antykryzysowa zawiera jednak także liczne zmiany, które mają – bezpośredni lub pośredni – wpływ na status prawny orzeczeń osób z niepełnosprawnościami oraz udzielanie wsparcia w postaci dofinansowań do wynagrodzeń czy wypłaty pomocy ze środków zakładowego funduszu rehabilitacji.

Dłuższe terminy ważności

Nowe regulacje przede wszystkim umożliwiają przedłużenie ważności aktualnie obowiązujących orzeczeń osób niepełnosprawnych. Zgodnie z art. 15h specustawy orzeczenie o niepełnosprawności albo orzeczenie o stopniu niepełnosprawności, wydane na czas określony na podstawie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (dalej jako ustawa o rehabilitacji), którego ważność z przyczyn związanych z przeciwdziałaniem COVID-19:
  • upłynęła w terminie do 90 dni przed dniem wejścia w życie tarczy antykryzysowej, pod warunkiem złożenia w tym terminie kolejnego wniosku o wydanie orzeczenia,
  • upływa w terminie od dnia wejścia w życie tarczy antykryzysowej,
– zachowuje ważność do upływu 60. dnia od dnia odwołania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii, jednak nie dłużej niż do dnia wydania nowego orzeczenia o niepełnosprawności albo orzeczenia o stopniu niepełnosprawności (w tym samym zakresie przedłużony został też okres ważności kart parkingowych wydanych osobom niepełnosprawnym).

Orzeczenia o niezdolności do pracy

Zgodnie z art. 15zc specustawy orzeczenie o:
  • częściowej niezdolności do pracy,
  • całkowitej niezdolności do pracy,
  • całkowitej niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji,
  • niezdolności do samodzielnej egzystencji
– wydane na czas określony m.in. na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, którego ważność upływa w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii albo w okresie 30 dni następujących po ich odwołaniu – zachowuje ważność przez okres kolejnych trzech miesięcy od dnia upływu terminu jego ważności, w przypadku złożenia wniosku o ustalenie uprawnień do świadczenia na dalszy okres przed upływem ww. terminu ważności.
Zasady określone powyżej mają odpowiednie zastosowanie do orzeczeń, których termin ważności upłynął przed dniem wejścia w życie tarczy antykryzysowej, jeśli:
– wniosek o ustalenie uprawnień do świadczenia na dalszy okres został złożony przed upływem terminu ważności tego orzeczenia oraz
– nowe orzeczenie nie zostało wydane przed dniem wejścia w życie ustawy.
Co ważne, Rada Ministrów może w drodze rozporządzenia określać dłuższe okresy ważności orzeczeń niż wskazane powyżej.

Dofinansowania do wynagrodzeń

Tarcza antykryzysowa zakłada też zwiększone dofinansowanie do wynagrodzeń pracowników niepełnoprawnych. Celem tego rozwiązania jest zapewnienie ciągłości zatrudnienia osób niepełnoprawnych, łagodzi ono także częściowo skutki podwyższenia kwoty minimalnego wynagrodzenia w przypadku osób o znacznym i umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, ze szczególnym uwzględnieniem osób o szczególnych schorzeniach. Pozwoli to wspomóc pracodawców zatrudniających tych pracowników w związku z pogorszeniem się sytuacji ekonomicznej spowodowanej COVID-19.
Zgodnie z nowymi przepisami kwoty dofinansowań są następujące:
  • 1950 zł – na osoby ze znacznym stopnieniem niepełnosprawności (dotąd 1800 zł),
  • 1200 zł – na osoby z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności (dotąd 1125 zł),
  • 450 zł – na osoby z lekkim stopniem niepełnosprawności (kwota bez zmian).
Z kolei kwoty dofinansowania w odniesieniu do osób niepełnosprawnych, którym orzeczono chorobę psychiczną, upośledzenie umysłowe, całościowe zaburzenia rozwojowe lub epilepsję, oraz niewidomych, zwiększa się o:
  • 1200 zł w przypadku osób niepełnosprawnych zaliczonych do znacznego stopnia niepełnosprawności (dotąd 600 zł),
  • 900 zł w przypadku osób niepełnosprawnych zaliczonych do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności (dotąd 600 zł),
  • 600 zł w przypadku osób niepełnosprawnych zaliczonych do lekkiego stopnia niepełnosprawności (kwota bez zmian).
Zwiększone kwoty przysługują począwszy od okresu sprawozdawczego za kwiecień 2020 r.
Uwaga! Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych odda do użytkowania aplikację SODiR (w tym SODiR off-line), ze zmienionymi wartościami kwot przysługującego dofinansowania, na przełomie kwietnia i maja 2020 r., o czym powiadomi osobnym komunikatem. Do tego czasu składanie wniosku o dofinansowanie do wynagrodzeń za kwiecień 2020 r. nie jest możliwe.

Zakładowy fundusz rehabilitacji

Przepisy tarczy antykryzysowej wprowadziły także rozwiązania dotyczące dodatkowych możliwości dysponowania środkami zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych (ZFRON), względem dotychczas określonych w ustawie o rehabilitacji.
Zgodnie z dodanym art. 68gd ustawy o rehabilitacji w okresie od 8 marca 2020 r., lecz nie dłużej jednak niż do upływu sześciu miesięcy od dnia odwołania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii, pracodawca (dysponent ZFRON) może przeznaczyć:
  • kwotę do 20 proc. środków ZFRON,
  • do 20 proc. kwoty podlegającej zwrotowi na ww. fundusz,
– na następujące cele:
1) utrzymanie zagrożonych likwidacją miejsc pracy osób niepełnosprawnych;
2) wynagrodzenia lub pomoc bytową dla osób niepełnosprawnych będących:
a) pracownikami,
b) wykonawcami pracy nakładczej,
c) innymi osobami niż wymienione w lit. a i b, świadczącymi pracę na rzecz dysponenta ZFRON,
d) niepracującymi osobami niepełnosprawnymi będącymi byłymi pracownikami dysponenta ZFRON;
3) inne wydatki niezbędne do zapewnienia ciągłości zatrudnienia i rehabilitacji osób niepełnosprawnych, w tym do zapewnienia ciągłości działalności dysponenta ZFRON.
Warunkiem przeznaczenia środków w sposób określony powyżej jest uzyskanie zgody dysponenta PFRON – zgodnie z informacją Biura Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych (BON) zgodę w tym zakresie będzie wydawał PFRON. W przypadku jej nieuzyskania pracodawca musi dokonać zwrotu oraz wpłaty w wysokości 30 proc. tych środków na PFRON w terminie do 20. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpiło ujawnienie niezgodnego z ustawą przeznaczenia środków funduszu rehabilitacji.
Pracodawca zamierzający wykorzystać środki ZFRON w sposób określony powyżej powinien wystąpić o zgodę do dysponenta PFRON w terminie do ostatniego dnia piątego miesiąca od dnia odwołania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii.

Tymczasowe ramy pomocy

Zgodnie z dodanym art. 68ge ustawy o rehabilitacji za okresy od marca 2020 r., nie dłużej jednak niż do upływu szóstego miesiąca od dnia odwołania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii, pomoc publiczna – udzielana w postaci:
1) zwrotu kosztów przystosowania stanowiska pracy dla osoby niepełnosprawnej (art. 26);
2) dofinansowania do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych (art. 26a);
3) zwrotu kosztów zatrudnienia pracowników pomagających pracownikowi niepełnosprawnemu w pracy, w tym kosztów ich szkolenia (art. 26d);
4) dofinansowania w wysokości do 50 proc. oprocentowania zaciągniętych kredytów bankowych, pod warunkiem wykorzystania tych kredytów na cele związane z rehabilitacją zawodową i społeczną osób niepełnosprawnych (art. 32 ust. 1 pkt 1);
5) zwrotu kosztów:
a) budowy lub przebudowy związanej z modernizacją obiektów i pomieszczeń zakładu,
b) transportowych,
c) administracyjnych (art. 32 ust. 1 pkt 2),
6) zwrotu kosztów szkolenia zatrudnionych osób niepełnosprawnych (art. 41)
– w okresie od marca do grudnia 2020 r. może być udzielana także pracodawcom znajdującym się w trudnej sytuacji ekonomicznej jako pomoc publiczna mająca na celu zaradzenie poważnym zaburzeniom w gospodarce, o której mowa w Sekcji 3.1 Komunikatu Komisji – „Tymczasowe ramy środków pomocy państwa w celu wsparcia gospodarki w kontekście trwającej epidemii COVID-19”.
Uwaga! Tymczasowe ramy prawne wyznaczone przez Komisję Europejską w ww. komunikacie umożliwiają udzielanie firmom dodatkowej pomocy publicznej w związku koronawirusem. W ten sposób KE daje państwom członkowskim narzędzia, za pomocą których mogą one zapewnić działającym w nich przedsiębiorstwom – zwłaszcza MSP – wystarczającą płynność i dostęp do finansowania, dzięki którym będą one mogły poradzić sobie z obecną sytuacją i utrzymać swoją działalność gospodarczą w trakcie i po zakończeniu epidemii COVID-19.
Pomoc ta może być udzielana:
1) przedsiębiorcy, który na 31 grudnia 2019 r. nie spełniał kryteriów przedsiębiorstwa znajdującego się w trudnej sytuacji w rozumieniu art. 2 pkt 18 rozporządzenia Komisji (UE) nr 651/2014 uznającego niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu;
2) nie później niż do 31 grudnia 2020 r.;
3) o ile jej wartość, łącznie z inną pomocą udzielaną zgodnie z Sekcją 3.1 Komunikatu Komisji, nie przekracza kwoty 800 tys. euro na przedsiębiorstwo.
Dodatkowe narzędzia wsparcia dla firm
Tarcza antykryzysowa przewiduje także m.in.:
• odstąpienie od naliczania opłaty prolongacyjnej przy rozpatrywaniu wniosków o odroczenie lub rozłożenie na raty należności do PFRON, np. z tytułu niezapewnienia ustawowego poziomu zatrudnienia osób niepełnosprawnych na podstawie art. 21 ust. 1 ustawy o rehabilitacji;
• odstąpienie od naliczania opłaty dodatkowej przy rozpatrywaniu wniosków o rozłożenie na raty lub odroczenie terminu płatności należności dotyczących np. zwrotu dofinansowania do wynagrodzeń (opłata ta jest równa sumie 200 proc. podstawowej stopy oprocentowania, ustalanej zgodnie z przepisami o Narodowym Banku Polskim);
• odstąpienie od podlegania karze grzywny w przypadku nieterminowego złożenia deklaracji wpłat na PFRON (DEK) oraz informacji o zatrudnieniu niepełnosprawnych do PFRON (INF);
• dookreślenie definicji „kosztów płacy” na potrzeby uzyskiwania dofinansowań do wynagrodzeń poprzez poszerzenie katalogu składników ww. kosztów o obowiązkowe składki na Fundusz Solidarnościowy, z datą obowiązywania od 1 stycznia 2019 r.;
• wydatkowanie środków ZFRON z zastosowaniem mechanizmu podzielonej płatności, zgodnie z przepisami o podatku od towarów i usług.
Podstawa prawna
• ustawa z 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 568);
• ustawa z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. poz. 374, ost.zm. Dz.U. poz. 568);
• ustawa z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 426, ost. zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 568);
• Komunikat Komisji – Tymczasowe ramy środków pomocy państwa w celu wsparcia gospodarki w kontekście trwającej epidemii COVID-19 (2020/C 91 I/01) (Dz.Urz.UE C 91I z 20 marca 2020 r., str. 1);
• rozporządzenie Komisji (UE) nr 651/2014 z 17 czerwca 2014 r. uznające niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu (Dz.Urz.UE L 187 z 26 czerwca 2014 r., str. 1, ze zm.).