Najważniejsze zmiany, zapowiedzi i orzecznictwo z zakresu prawa HR z ostatniego miesiąca

Wśród tematyki założenia dot. wakacji od ZUS i zmian do składki zdrowotnej, ochrona sygnalistów na ostatniej prostej czy propozycje uwzględniania zatrudnienia na podstawie umów cywilnoprawnych do stażu pracy.

Rada Ministrów: wakacje od ZUS ostatecznie obejmą szerszy zakres podmiotów

19 marca Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw. Zgodnie z przyjętym brzmieniem projektu, przedsiębiorcy, którzy opłacają składki ubezpieczeniowe za siebie i max. 9 innych osób oraz jednocześnie osiągają roczne przychody maksymalnie do 2 mln euro, będą mogli być zwolnieni z opłacania składek na własne obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wypadkowe i chorobowe, w tym także z opłacania składek na Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy. Z rozwiązania będą mogli skorzystać jedynie przedsiębiorcy, którzy znajdują się w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG), a więc jedynie jednoosobowe działalności gospodarcze i spółki cywilne. Zwolnienie z opłacania składek będzie dotyczyć jednego wybranego przez przedsiębiorcę miesiąca w każdym roku kalendarzowym. Podczas korzystania z ulgi, składka na ubezpieczenia społeczne będzie opłacana za przedsiębiorców z budżetu państwa. Korzystanie z rozwiązania nie będzie w przyszłości powodowało ewentualnego obniżenia świadczeń z ubezpieczeń społecznych. W czasie urlopu dla przedsiębiorców, właściciele firm będą mogli nadal prowadzić działalność gospodarczą, uzyskiwać przychody i wystawiać faktury. Przedsiębiorcy będą mogli skorzystać z rozwiązania jeszcze w 2024 roku. Nowe przepisy mają wejść w życie pierwszego dnia miesiąca po upływie 4 miesięcy od ogłoszenia w Dzienniku Ustaw.

Rada Ministrów:już niedługo sygnaliści uzyskają rzeczywistą, zagwarantowaną prawem ochronę

W ostatnich dniach Rada Ministrów przyjęła długo oczekiwany, opublikowany pod koniec marca, przedłożony przez MPRiPS projekt ustawy o ochronie sygnalistów. Rząd planuje objęcie ochroną tzw. sygnalistów, czyli osób zgłaszających naruszenia prawa w kontekście związanym z pracą, niezależnie od podstawy i formy świadczenia pracy lub pełnienia służby, w tym także o wykonawców, podwykonawców lub dostawców. Jeśli pracodawca lub osoby mu podlegające zastosują działania odwetowe (np. w formie odpowiedzialności, w tym odpowiedzialności dyscyplinarnej) za zgłoszenie naruszenia wobec sygnalisty, będzie miał on prawo do dochodzenia odszkodowania w wysokości nie niższej niż przeciętne miesięczne wynagrodzenie w gospodarce narodowej w poprzednim roku, czyli obecnie 7155,48 zł. Przyznanie ochrony będzie możliwe jednak wyłącznie pod warunkiem, że osoba zgłaszająca miała uzasadnione podstawy by sądzić, że zgłoszenie lub ujawnienie publiczne jest konieczne do ujawnienia naruszenia prawa. Projekt ma w najbliższym czasie zostać skierowany do Sejmu. Nowe przepisy (z wyjątkami) wejdą w życie po 3 miesiącach od ogłoszenia w Dzienniku Ustaw.

GIP: Powrót do pracy nie zawsze wiąże się z koniecznością wykonania badań kontrolnych (GIP-24-59637, GIP-GBI.0701.29.2024.5)

Główny Inspektorat Pracy w wydanym dla DGP stanowisku z 6 marca 2024 r. doprecyzował zasady kierowania pracowników na kontrolne badania medycyny pracy i potwierdził pogląd zaprezentowany przez resort rodziny dotyczący daty aktualizacji informacji o warunkach zatrudnienia w przypadku pracowników nieobecnych w pracy. GIP wskazał, że na kontrolne badania lekarskie po powrocie do pracy należy skierować pracownika tylko w przypadku, gdy pracownik dostarcza kolejne zwolnienia lekarskie, gdy łączne okresy zwolnienia obejmują co najmniej 31 dni i następują bezpośrednio po sobie. Należy pamiętać, że nie ma znaczenia, czy okresy niezdolności do pracy dotyczą tej samej, czy innej choroby.

MF i MZ: Najnowsze założenia w sprawie nowelizacji składki zdrowotnej

W połowie marca odbyła się konferencja ministra finansów Andrzeja Domańskiego oraz minister zdrowia Izabeli Leszczyny, w czasie której przedstawiono nowe założenia dotyczące naliczania składki zdrowotnej dla przedsiębiorców. W przypadku przedsiębiorców rozliczających się przez ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych założono stałą, niską składkę wynoszącą 9 % od 75% minimalnego wynagrodzenia do miesięcznego przychodu wynoszącego czterokrotność przeciętnego wynagrodzenia. Po przekroczeniu czterokrotności przeciętnego wynagrodzenia od nadwyżki ponad czterokrotności przeciętnego wynagrodzenia nałożona zostanie dodatkowa składka w wysokości 3,5%. Z kolei w przypadku rozliczających się podatkiem liniowym zaproponowano wprowadzenie składki wynoszącej 9% od 75% minimalnego wynagrodzenia od dochodu wynoszącego maksymalnie dwukrotność przeciętnego wynagrodzenia. Od nadwyżki będzie płacona składka w wysokości 4,9%. Jeżeli natomiast chodzi o rozliczających się według skali podatkowej oraz rozliczających się kartą podatkową stawka składki ma wynieść 9% od 75% minimalnego wynagrodzenia. Dokładne szczegóły nie są jeszcze znane, jednak zgodnie z zapowiedziami rządu zmiany mają wejść w życie 1 stycznia 2025 roku.

MPRiPS: umowa cywilnoprawna liczona do stażu pracy oraz obligatoryjnym tytułem ubezpieczeń społecznych

W Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej trwają prace nad projektem ustawy o stażu pracy. Za jego pośrednictwem do Kodeksu pracy dodany miałby zostać art. 302(1) Kodeksu pracy. Zgodnie z obecnym brzmieniem art. 302, obecnie do okresu zatrudnienia wlicza się okres służby w Policji, Urzędzie Ochrony Państwa, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służbie Kontrwywiadu Wojskowego, Służbie Wywiadu Wojskowego, Centralnym Biurze Antykorupcyjnym, Biurze Ochrony Rządu, Służbie Ochrony Państwa, Służbie Więziennej, Straży Granicznej i Państwowej Straży Pożarnej. Do wprowadzanego nowego przepisu art. 302(1) k.p. wpisane ma zostać, iż do okresu zatrudnienia wliczają się także okresy prowadzenia działalności gospodarczej indywidualnie lub w formie spółki cywilnej oraz wykonywanie zlecenia, świadczenia usługi przez osobę fizyczną, a także umowy agencyjnej. Ponadto, jeśli pracownik wcześniej pracował na podstawie umowy cywilnoprawnej u danego pracodawcy, to u tego pracodawcy okres ten będzie zaliczony do tzw. zakładowego stażu pracy. Projekt wkrótce ma trafić do wykazu prac legislacyjnych Rady Ministrów. Obecnie bowiem są jeszcze dopracowywane szczegóły. Nowe przepisy mają obowiązywać od 2025 r.

Trwają także prace nad projektem przewidującym wprowadzenie obowiązku objęcia ubezpieczeniami społecznymi wszystkich umów cywilnoprawnych. Oznacza to, że każda umowa będzie stanowiła tytuł do opłacania składek, a tym samym dojdzie do likwidacji zbiegu tytułów ubezpieczeń społecznych. Szersze założenia projektu ustawy na dzień przygotowywania publikacji nie są jeszcze znane. Zgodnie z zapowiedziami zmiany miałyby wejść w życie w I kwartale 2025 r.

MPRiPS: Już wkrótce zmiany w płacy minimalnej?

MPRiPS ogłosiło, że finalizuje prace nad projektem implementującym unijną dyrektywę w sprawie adekwatnych wynagrodzeń minimalnych w UE, której termin na implementację upływa 15 listopada 2024 r. Zakres przedmiotowy dyrektywy jest jednak niezwykle szeroki. Wbrew temu, co sugeruje nazwa dyrektywy, jej celem nie jest określanie poziomu wynagrodzeń. Obejmuje ona nie tylko narzucenie państwom członkowskim obowiązku dbania o odpowiednio wysoki poziom wysokości minimalnego wynagrodzenia, ale także o powszechność prowadzenia rokowań i negocjacji zbiorowych. Celem jest zapewnienie pracownikom otrzymywania wynagrodzenia zapewniającego godne życie, przy uwzględnieniu kosztów utrzymania i potencjalnej stopy ich wzrostu. Implementując Polska będzie musiała przyjąć również środki mające na celu upowszechnienie układów zbiorowych. Założeniem jest doprowadzenie do tego, aby pensja jak największej liczby osób była ustalana w porozumieniach zawieranych przez pracodawcę z przedstawicielami pracowników.

Dyrektywa sama w sobie nie określa poziomu wynagrodzeń minimalnych, który państwa członkowskie miałyby zapewnić. Przewiduje jednak, że minimalne wynagrodzenie powinno stanowić od 50 do 60% średniej krajowej i być ustalane w oparciu o szereg kryteriów. Poza inflacją, mowa o: sile nabywczej minimalnego wynagrodzenia, uwzględnieniu kosztów utrzymania, ogólnym poziomie wynagrodzeń i ich rozkładzie, stopie wzrostu wynagrodzeń oraz długoterminowym krajowym poziomie produktywności.

Sam kształt krajowych przepisów wdrażających dyrektywę nie jest jeszcze znany. MRPiPS zaznaczyło jednak, że prace nad nowymi przepisami zakończą się wkrótce oraz zdradziło, że zgodnie z przygotowywanym przez nich projektem płaca minimalna oznaczała będzie płacę zasadniczą, a premie oraz inne dodatki do wynagrodzenia będą stanowiły nadwyżkę ponad wynagrodzenie minimalne.

Domniemanie stosunku pracy pracowników platformowych

11 marca Rada ds. Zatrudnienia, Polityki Społecznej, Zdrowia i Ochrony Konsumentów (EPSCO) przyjęła dyrektywę w sprawie poprawy warunków pracy za pośrednictwem platform internetowych. Po ostatecznym przyjęciu przez instytucje unijne dyrektywy, zmiany obejmą przynajmniej blisko 30 milionów osób wykonujących zarobkową działalność na terenie UE. Nowe przepisy mają dotyczyć klasyfikacji pracowników platformowych i zmienić kwalifikację tych pracowników na pracowników etatowych. Zgodnie z najnowszym projektem, pracownicy platformowi będą automatycznie traktowani, na zasadzie domniemania prawnego, jako zatrudnieni na etat, jeżeli ich stosunek pracy z platformą spełnia przynajmniej 2 z 5 kryteriów podanych w dyrektywie. tj. narzucone limity wynagrodzenia, nadzór, także elektroniczny, nad wykonywaniem pracy, kontrolę dystrybucji lub przydzielania zadań, kontrolę warunków pracy i ograniczenie swobody wyboru godzin pracy oraz ograniczenie swobody organizowania własnej pracy oraz zasady dotyczące wyglądu lub postępowania pracowników. Tym samym za pracowników w świetle dyrektywy uznani będą nie tylko pracownicy platformowi w ścisłym tego słowa znaczeniu, ale obejmą one wszystkich, którzy w ramach pracy używają platformy internetowej, by dotrzeć do innych organizacji lub osób w celu rozwiązania konkretnych problemów lub wykonania konkretnych usług w zamian za opłatę. Oznacza to, że zakres podmiotowy objętych stosowaniem dyrektywy może być niezwykle szeroki.

Z dużym prawdopodobieństwem do uchwalenia dyrektywy o pracy platformowej na poziomie Unii Europejskiej dojdzie jeszcze w obecnej kadencji Parlamentu Europejskiego, tj. do czerwca 2024 r. MRPiPS informuje, że pracę nad jej wdrożeniem do polskiego porządku prawnego zostaną podjęte niezwłocznie po jej przyjęciu.

AI Act przyjęty przez Parlament Europejski

13 marca 2024 roku Parlament Europejski zatwierdził nowe rozporządzenie – Akt o Sztucznej Inteligencji. Stanowi on pierwszy na świecie kompleksowy akt normatywny mający za zadanie w sposób całościowy uregulować sektor dostawców oraz stosujących narzędzia sztucznej inteligencji. Nowe przepisy przewidują wprowadzenie kategorii praktyk zakazanych oraz praktyk wysokiego ryzyka w zakresie sztucznej inteligencji. Przyjęte uzgodnienia i zatwierdzony projekt rozporządzenia wprost wskazują, że obszar zatrudnienia i prawa pracy będzie szczególnym przedmiotem zainteresowania regulacji. Zakwalifikowany został on bowiem właśnie jako obszar wysokiego ryzyka. Kwalifikacja ta obejmuje systemy sztucznej inteligencji przeznaczone do stosowania do celów rekrutacji, w szczególności do celów profilowania ogłoszeń, analizowania i filtrowania CV oraz oceny kandydatów, systemy stosowane w celu podejmowania decyzji wpływających na warunki stosunków pracy, decyzji o awansie i rozwiązaniu stosunku pracy, przydzielania zadań w oparciu o indywidualne zachowanie lub cechy oraz do monitorowania lub oceny wydajności. Dodatkowo, po wejściu w życie przepisów zakazane będzie m.in.: stosowanie rozwiązań opartych na technikach podprogowych, manipulacyjnych czy takich, które dyskryminują określone grupy osób. Nowe unijne rozporządzenie co do zasady wejdzie w życie 20 dni po opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskim. Przewiduje się, że opublikowanie to nastąpi jeszcze w obecnej kadencji Parlamentu Europejskiego, a więc do czerwca 2024 r. Ministerstwo Cyfryzacji rozpoczęło już proces szerokiego konsultowania prac nad projektem wdrożenia nowego prawa.

Pracodawca będzie musiał zapewnić pracownikom ochronę przed czynnikami reprotoksycznymi

Trwają pracę również nad nowelizacją Kodeksu pracy. Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej chce znowelizować art. 222 Kodeksu pracy, by wdrożyć unijną dyrektywę w sprawie ochrony pracowników przed zagrożeniem dotyczącym narażenia na działanie czynników rakotwórczych lub mutagenów podczas pracy. Chodzi o dodanie czynników reprotoksycznych do obecnie obwiązujących regulacji dotyczących czynników rakotwórczych i mutagenów. Na podstawie znowelizowanego upoważnienia zawartego w art. 222 § 3 Kodeksu pracy Minister Zdrowia będzie mógł zmienić rozporządzenie w sprawie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy, umożliwiając tym samym pełne wdrożenie dyrektywy. Dzięki zmianom wprowadzonym projektowaną ustawą pracownicy, oprócz ochrony przed czynnikami o działaniu rakotwórczym i mutagennym, będą mieli również zapewnioną ochronę przed działaniem czynników reprotoksycznych, czyli takich, które mogą wywierać niekorzystny wpływ na funkcje seksualne i płodność u dorosłych mężczyzn i kobiet, a także na rozwój potomstwa. Projektowi nadano charakter pilny w związku z nadchodzącym 5 kwietnia br. upływem terminu na transpozycję dyrektywy.

MSWiA: Pobyt obywateli Ukrainy będzie pobytem legalnym do 30 września 2025 roku

W ostatnich dniach marca MSWiA poinformowało, iż zakończyło ono obecny etap prac nad projektem nowelizacji ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. Projekt przewiduje, iż pobyt obywateli Ukrainy będzie pobytem legalnym do 30 września 2025 roku – niezależnie od tego czy posiadają tzw. status UKR, czy przebywają w Polsce na innej podstawie. Przedłużone do dnia 30 września 2025 r. zostaną także wszelkie rozwiązania dotychczas przewidziane przez specustawie, w tym ułatwienia w rozpoczynaniu prowadzenia jednoosobowej działalności gospodarczej. Dodatkowo, na pracowników ukraińskich nałożony zostanie obowiązek informowania pracodawców o otrzymaniu zezwolenia na pobyt czasowy i pracę, celem zagwarantowania pracodawcy możliwości złożenia w terminie powiadomienia do powiatowego urzędu pracy. Projekt przewiduje też, iż od przyszłego roku dla tych, którzy posiadają status UKR i posiadali go na dzień 4 marca 2024 r., będzie możliwa zmiana statusu pobytu z obecnej ochrony tymczasowej na pobyt czasowy na okres 3 lat. Sam projekt został już wpisany do Wykazu Prac Legislacyjnych Rady Ministrów i prawdopodobnie jeszcze w kwietniu trafi do Sejmu.

SN: Do zapoznania pracownika z zakresem obowiązków wystarczające jest samo zamieszczenie go w Intranecie (III PSK 26/23)

W marcu zostało opublikowane również uzasadnienie do postanowienia SN z 17 stycznia 2024 sygn. akt III PSK 26/23. SN w danej sprawie analizował możliwość zrealizowania obowiązku zaznajomienia pracowników podejmujących pracę z zakresem ich obowiązków oraz sposobem wykonywania pracy na wyznaczonych stanowiskach (art. 94 pkt 1) Kodeksu pracy) w innej formie niż forma pisemna. Ostatecznie SN uznał, że obowiązek ten może być zrealizowany nie tylko w formie pisemnej, ale także w formie informacji ustnej, której treść uwzględnia charakter pracy i skalę jej złożoności, a także wykształcenie i zawodowe doświadczenie pracownika, jak również, uwzględniając aktualne możliwości techniczne, za pośrednictwem intranetu. W uzasadnieniu podkreślono, że bez znaczenia jest niezamieszczenie dokumentu z opisem obowiązków w aktach pracowniczych lub też brak jednoznacznego potwierdzenia przez pracownika, czy zapoznał się z zakresem zadań zamieszczonym w intranecie.