Wraca dyskusja o wyłączaniu honorariów autorskich z minimalnego wynagrodzenia za pracę (pisaliśmy o tym: „O płacach decyduje… pismo GUS”, DGP nr 242/2023). W mojej ocenie nie jest jednak konieczna zmiana przepisów.
Honoraria a wynagrodzenia osobowe
Wysokość płacy pracownika zatrudnionego w pełnym miesięcznym wymiarze czasu pracy nie może być niższa od wysokości minimalnego wynagrodzenia ustalonego w trybie art. 2 i art. 4 ustawy z 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 2207 ze zm.). Jak wynika z ustawy, do obliczenia wysokości pensji przyjmuje się przysługujące pracownikowi składniki wynagrodzenia i inne świadczenia wynikające ze stosunku pracy, zaliczone według zasad statystyki zatrudnienia i wynagrodzeń określonych przez Główny Urząd Statystyczny do wynagrodzeń osobowych, z zastrzeżeniem ust. 5 (wskazuje on, czego nie uwzględnia się przy wyliczaniu płacy).
Zgodnie z art. 6 ust. 4 tej regulacji do minimalnego wynagrodzenia wlicza się składniki wynagrodzenia i inne świadczenia przysługujące pracownikowi, zaliczane według zasad statystyki zatrudnienia i wynagrodzeń GUS do kategorii wynagrodzeń osobowych. Według zeszytów metodologicznych publikowanych przez GUS wszelkiego rodzaju honoraria, w tym honoraria autorskie, zalicza się do osobnej kategorii niż wynagrodzenia osobowe brane pod uwagę przy obliczaniu wynagrodzenia minimalnego.
Można więc generalnie stwierdzić, że pojęcie wynagrodzenia za pracę funkcjonujące w prawie pracy, na podstawie przepisów kodeksu pracy, nie jest tożsame z wynagrodzeniem regulowanym na potrzeby ustalania minimalnego wynagrodzenia za pracę. Wynika więc z tego, że honoraria autorskie przysługujące pracownikowi z tytułu przeniesienia praw autorskich do utworu nie stanowią składnika wynagrodzenia w rozumieniu przepisów ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę. Należy także zauważyć, że Sąd Najwyższy w wyroku z 18 października 2017 r. (sygn. akt I PK 278/16) wprost stwierdził, że z art. 6 ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę wynika, iż związane z prawami autorskimi do utworów stworzonych w ramach stosunku pracy honoraria przysługujące pracownikowi nie stanowią składnika wynagrodzenia w rozumieniu przepisów ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę. W przedmiotowym wyroku Sąd Najwyższy zwrócił ponadto uwagę na kwestię, że obowiązek wypłaty ustawowego minimalnego wynagrodzenia przez pracodawcę nie zostanie spełniony w sytuacji, gdy częścią składową pensji jest honorarium za przeniesienie praw autorskich, po jego odjęciu pracownik będzie otrzymywał kwotę niższą niż aktualnie obowiązujące minimalne wynagrodzenie. Ta dokonana przez SN wykładnia art. 6 ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę wydaje się powszechnie akceptowalna (zob. wyrok Sądu Rejonowego Szczecin-Centrum w Szczecinie z 26 stycznia 2021 r., sygn. akt IX P 106/19).
W przypadku osiągania przychodów z praw autorskich w ramach umów o pracę i umów cywilnoprawnych jest możliwe zastosowanie 50-proc. kosztów uzyskania przychodu do wyodrębnionego honorarium autorskiego.
Konieczna dopłata
Wniosek jest więc taki, że honorarium autorskie nie wchodzi w skład minimalnego wynagrodzenia. W związku z tym przy stosowaniu 50-proc. kosztów uzyskania przychodu i ustalaniu honorarium autorskiego należy pamiętać o zachowaniu wynagrodzenia poza honorarium autorskim w wysokości co najmniej minimalnego wynagrodzenia. Może to oznaczać konieczność dokonania dopłaty do minimalnego wynagrodzenia bądź rozważenia modyfikacji sposobu ustalania honorarium autorskiego, w taki sposób, aby zatrudnione osoby otrzymywały co najmniej pensję minimalną.
Rekapitulując, wobec wskazanych uregulowań ustawowych, a także linii orzeczniczej przyjętej przez sądy w mojej ocenie na tę chwilę nie ma podstawy do zmiany dotychczasowej interpretacji.
Sąd Najwyższy wprost stwierdził, że z art. 6 ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę wynika, iż przysługujące pracownikowi honoraria związane z prawami autorskimi do utworów stworzonych w ramach stosunku pracy nie stanowią składnika wynagrodzenia w rozumieniu przepisów ustawy
Co zaś się tyczy kwestii konieczności podjęcia zmian legislacyjnych, które wprost umożliwią wliczanie honorarium autorskiego do minimalnego wynagrodzenia, to należy zauważyć, że rzecznik MŚP dostrzega rosnącą presję płacową w różnych branżach. Wynika ona ze wzrostu pensji minimalnej. Ciągły wzrost płacy minimalnej powoduje spłaszczanie wysokości wynagrodzeń. Jednakże wydaje się, że w przypadku gdyby honorarium autorskie było wliczane do minimalnego wynagrodzenia, to pojawiłby się problem, że np. w przypadku korzystania przez pracownika z prawa do urlopu czy też braku zamówień otrzymywanych przez pracownika wynagrodzenie byłoby niższe niż minimalne. Oznaczałoby to, że de facto, po pierwsze możliwe by było wynagrodzenie niższe niż ustawowe. A po drugie, że ryzyko działalności gospodarczej spoczywałoby przede wszystkim na pracowniku, co wydaje się nie do pogodzenia z zasadą wynikającą z art. 65 ust. 4 konstytucji (ten wskazuje, że minimalną wysokość wynagrodzenia za pracę lub sposób ustalania tej wysokości określa ustawa).©℗
