Wysokie kary dla pracodawców i utrata pracy dla pracowników. Do 28 grudnia 2023 r. pracodawcy mają obowiązek skierować pracowników na zaległe badania pracownicze. Chodzi o badania okresowe, które ze względu na czas trwania stanu epidemii, a następnie stanu zagrożenia epidemicznego były zawieszone. Jakie kary grożą pracodawcy, który nie spełni tego obowiązku? Czy pracownik może odmówić wykonania tych badań?

Dlaczego badania okresowe zostały zawieszone?

W czasie trwania stanu epidemii oraz stanu zagrożenia epidemicznego zawieszone zostało wykonywanie niektórych obowiązków pracowniczych. Wynikało to z treści ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1327 ze zm). Art. 12a. powyższego aktu wskazywał, że: "Zgodnie z nią w przypadku ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii, od dnia ogłoszenia danego stanu, zawiesza się wykonywanie obowiązków wynikających z przepisów art. 229 § 2 zdanie pierwsze, § 4a w zakresie badań okresowych i § 5 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy". Zawieszono wykonywanie:

  • badań okresowych pracowników, którym podlegają na podstawie art. 229 § 2 zdanie pierwsze ustawy Kodeks pracy,
  • wydawania przez pracodawcę skierowań na badania okresowe na podstawie art. 229 § 4a Kodeksu pracy,
  • badań okresowych po zaprzestaniu pracy w kontakcie z substancjami i czynnikami rakotwórczymi lub pyłami zwłókniającymi lub po rozwiązaniu stosunku pracy, jeżeli zainteresowana osoba zgłosi wniosek o objęcie takimi badaniami na podstawie art. 229 § 5 Kodeksu pracy.

– Zawieszenie wykonywania tych obowiązków trwa również po odwołaniu stanu zagrożenia epidemicznego. Kwestię tą reguluje natomiast art. 12a ust. 2 cytowanej ustawy, zgodnie z którym po odwołaniu stanu zagrożenia epidemicznego, w przypadku gdy nie zostanie ogłoszony stan epidemii albo po odwołaniu stanu epidemii, pracodawca i pracownik są obowiązani niezwłocznie podjąć wykonywanie zawieszonych obowiązków i wykonać je w okresie nie dłuższym niż 180 dni od dnia odwołania danego stanu– tłumaczy dla serwisu gazetaprawna.pl Michał Łyszczarz, ekspert prawa pracy.

Odwołanie stanu zagrożenia epidemicznego: Zaległe badania do 28 grudnia

Stan zagrożenia epidemicznego został odwołany z dniem 1 lipca 2023 r.

– Oznacza to, że wiele szczególnych regulacji prawnych i zasad przyjętych w tym okresie, przestaje obowiązywać. Niektóre z nich dotyczyły pracodawców oraz pracowników, w tym też okresowych badań lekarskich. Pracownicy, którzy nie przeszli w okresie epidemii badań okresowych z uwagi na zawieszenie tego obowiązku w czasie trwania stanu zagrożenia epidemicznego, muszą wykonać je niezwłocznie. Obowiązek ten należy zrealizować do 28 grudnia 2023 r. na podstawie skierowania od pracodawcy – przypomina adwokat Piotr Ostafi.

Na wykonanie zaległych badań okresowych pracownicy mają czas do końca obecnego roku kalendarzowego, a ściślej do 28 grudnia 2023 r.

Kary dla pracodawców: Aż do 30 tys. zł grzywny!

Skierowanie pracowników na badania okresowe to obowiązek istotny z uwagi na treść art. 229 § 4 Kodeksu pracy. Zgodnie z jego treścią pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie.

– Wystawienie takiego skierowania jest obowiązkiem pracodawcy. Jeżeli bowiem dopuści on pracownika do pracy bez ważnych badań lekarskich, może na niego zostać nałożona grzywna w kwocie aż do 30 tys. zł. – przestrzega mec. Piotr Ostafi.

Potwierdza to Michał Łyszczarz, wskazując, że dopuszczenie do pracy pracownika bez aktualnych badan grozi pracodawcy grzywną przewidzianą w art. 283 Kodeksu pracy, z tytułu nieprzestrzegania przepisów lub zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Przewidziana przez ustawodawcę wysokość grzywny może wynosić od 1000 zł do 30 tys. zł.

Czy pracownik może odmówić wykonania tych badań?

Nie tylko pracodawca może zostać ukarany. Dla pracownika, który odmówi wykonania takich badań także przewidziano konsekwencje. Brak aktualnych badań okresowych może dla pracownika skończyć się rozwiązaniem stosunku pracy z powodu braku możliwości jej wykonywania.

– Jeżeli pracownik, pomimo skierowania go na badania odmówi ich wykonania, stanowić to będzie naruszenie jego obowiązków służbowych, co w konsekwencji może stanowić przyczynę do natychmiastowego rozwiązania umowy o pracę – tłumaczy mec. Ostafi.