Dlaczego najbliższych członków rodziny czasami warto zatrudnić na zleceniu

Od kilkunastu lat prowadzę firmę usługową. Chcąc ograniczyć koszty, postanowiłem zatrudnić na pół etatu córkę, która pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym. Czy w tej sytuacji mogę zastosować umowę o pracę na czas nieokreślony? Czy z umowy o pracę składki będą liczone proporcjonalnie?

Wstępnie należy przypomnieć, że zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami, z wyłączeniem prokuratorów. Z kolei z art. 18 ust. 1 tego aktu prawnego wynika, że podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych wymienionych w art. 6 ust. 1 pkt 1–3 stanowi przychód, o którym mowa w art. 4 pkt 9 i 10, z zastrzeżeniem ust. 1a, 2, ust. 4 pkt 5 i ust. 12. Jak widać, z punktu widzenia wymiaru etatu pracownika dla wysokości składek na ubezpieczenia społeczne znaczenie ma przychód pracownika. Założenie to ma potwierdzenie w orzecznictwie sądowym. Przykładowo w wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 27 lutego 2018 r. (sygn. akt III AUa 354/17) wskazano m.in., że „podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne ubezpieczonego powinna stanowić kwota 6500 zł, proporcjonalnie zmniejszona do wymiaru czasu jego pracy wynoszącego ¾ etatu, tj. kwota 4875 zł. Ustalając powyższe, organ rentowy słusznie przyjął jako właściwą kwotę wynagrodzenia poprzedniego pracownika wykonującego w pełnym wymiarze czasu pracy podobne obowiązki co zainteresowany”. Zatem niewątpliwie przy zatrudnieniu na niepełnym etacie (wymiarze czasu) obciążenia składkowe będą liczone w sposób proporcjonalny do przychodu pracownika stanowiącego podstawę wymiaru składek.

W kontekście zapytania czytelnika kluczowe są jednak inne kwestie, a mianowicie związane ze stopniem pokrewieństwa pomiędzy pracodawcą a pracownikiem. Takie zależności mają bowiem znaczenie dla oceny prawnej w zakresie ubezpieczeń społecznych. Na uwagę w tym zakresie zasługuje art. 8 ust. 11 ustawy systemowej, gdzie postanowiono, że „za osobę współpracującą z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność, zleceniobiorcami oraz z osobami fizycznymi, wskazanymi w art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4–5a, uważa się małżonka, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione, rodziców, macochę i ojczyma oraz osoby przysposabiające, jeżeli pozostają z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu tej działalności lub wykonywaniu umowy agencyjnej lub umowy zlecenia; nie dotyczy to osób, z którymi została zawarta umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego”.

Na kanwie ww. przepisów i zbliżonego stanu faktycznego pomocne może być też stanowisko zawarte w piśmie ZUS z 17 kwietnia 2023 r. (znak WPI/200000/43/1186/2019). Otóż organ rentowy wskazał w nim, że art. 8 ust. 11 ustawy systemowej odwołuje się do dwóch przesłanek, a mianowicie pozostawania we wspólnym gospodarstwie domowym oraz współpracy przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej. Oba warunki muszą zostać łącznie spełnione. Jednocześnie podkreślono, że praca w ramach współpracy musi być stała i systematyczna, a także powinna zmierzać do wymiernych korzyści materialnych. Następnie dodano, że członkowie najbliższej rodziny osoby prowadzącej działalność gospodarczą pozostający we wspólnym gospodarstwie domowym, którzy zawarli z osobą prowadzącą działalność gospodarczą umowę o pracę, są traktowani z mocy prawa dla potrzeb związanych z ubezpieczeniem społecznym jako osoby współpracujące z osobą prowadzącą działalność, a nie jako pracownicy.

Finalnie organ rentowy uznał, że praca wykonywana przez córkę przedsiębiorcy, która pozostaje z nim we wspólnym gospodarstwie domowym, wypełnia znamiona współpracy przy prowadzeniu działalności gospodarczej.

Reasumując, zatrudnienie córki przez przedsiębiorcę będzie traktowane jako współpraca przy prowadzeniu działalności gospodarczej. W konsekwencji przedsiębiorca będzie zmuszony opłacić składki nie w sposób proporcjonalny do podstawy wymiaru składek, lecz w wysokości, jaką płaci sam przedsiębiorca. W tych okolicznościach przy zatrudnianiu córki warto rozważyć zastosowanie umowy zlecenia, bowiem wówczas składki do ZUS odprowadza się jak przy umowach zlecenia, czyli zależą one od wysokości wynagrodzenia. ©℗