Urlop wypoczynkowy to zagadnienie prawa pracy budzące wiele wątpliwości wśród pracowników, szczególnie jeśli nie przysługują nam standardowe 26 dni wolnego. Wraz z ekspertką od prawa pracy wyjaśniamy, ile dokładnie dni urlopu ma zatrudniony i w jakich przypadkach ta liczba ulega modyfikacji.

Ile urlopu przysługuje nam w pierwszym roku pracy?

Zgodnie z zapisami kodeksu pracy standardowo pracownikowi zatrudnionemu na umowę o pracę, w zależności od stażu urlopowego, przysługuje 20 albo 26 dni urlopu wypoczynkowego w roku kalendarzowym. Jedyny wyjątek od tej reguły przewidziany jest w pierwszym roku kalendarzowym, w którym pracownik po raz pierwszy w życiu podjął pracę. - Wówczas osoba nabywa prawo do 1/12 pełnego wymiaru urlopu po przepracowaniu każdego pełnego miesiąca. 1/12 z 20 dni wynosi dokładnie 1,66 dnia urlopu wypoczynkowego. Jeden dzień urlopu odpowiada 8 godzinom pracy, a więc po miesiącu pracy urlop wynosi 1 dzień 5 godzin i 20 minut - wylicza Karolina Niedzielska*, specjalistka od prawa pracy i ubezpieczeń społecznych. - Dopiero z dniem 1 stycznia roku następnego po roku nabywania prawa do urlopu, osoba ma do dyspozycji pełne 20 lub 26 dni wolnego.

Staż urlopowy warunkuje ilość dni urlopu

Tak jak wspomnieliśmy, to czy należy się nam 20 czy 26 dni urlopu rocznie zależy od stażu urlopowego. Nasz staż urlopowy to w rozumieniu prawa okresy zatrudnienia w poprzednich miejscach pracy (udokumentowane świadectwami pracy) albo inne okresy niewykonywania pracy, o których przepisy stanowią, że wliczają się do stażu urlopowego. - Są to na przykład okresy pobierania nauki, pracy w gospodarstwie rolnym czy urlopu wychowawczego lub opiekuńczego - wymienia Niedzielska.

Do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu wypoczynkowego, wlicza się z tytułu ukończenia:
- zasadniczej lub innej równorzędnej szkoły zawodowej - przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej jednak niż 3 lata,
- średniej szkoły zawodowej - przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej jednak niż 5 lat,
- średniej szkoły zawodowej dla absolwentów zasadniczych (równorzędnych) szkół zawodowych - 5 lat,
- średniej szkoły ogólnokształcącej - 4 lata,
- szkoły policealnej - 6 lat,
- szkoły wyższej - 8 lat.





Powyższych okresów nauki nie sumuje się. Jeżeli zaś pracownik pobierał naukę w czasie zatrudnienia, do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu, wlicza się bądź okres zatrudnienia, bądź okres nauki, zależnie od tego, co jest korzystniejsze dla pracownika.

Jeśli wyliczony w ten sposób nasz łączny staż urlopowy wynosi powyżej 10 lat, to do dyspozycji mamy aż 26 dni urlopu wypoczynkowego. Jeśli jest to mniej niż 10 lat - przysługuje nam 20 dni urlopu w roku kalendarzowym.

Przykład: Jan Kowalski w trakcie studiów pracował na umowę o pracę w firmie X przez dwa lata kalendarzowe. Po ukończeniu studiów na uczelni wyższej podjął pracę w nowej firmie - przedsiębiorstwie Y. Jaki jest staż urlopowy Jana Kowalskiego i ile urlopu wypoczynkowego mu przysługuje w firmie Y?

Odpowiedź: Należy zwrócić uwagę, że Jan Kowalski pobierał naukę w czasie zatrudnienia. Do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu, wlicza się bądź okres zatrudnienia, bądź okres nauki, zależnie od tego, co jest korzystniejsze dla pracownika. Jako że Jan Kowalski pracował na umowę o pracę w firmie X przez dwa lata, a z tytułu ukończenia szkoły wyższej zalicza mu się aż 8 lat stażu urlopowego, to ten drugi okres jako korzystniejszy wlicza mu się do stażu pracy.

Jako że w momencie rozpoczęcia pracy w firmie Y staż urlopowy Jana wynosi 8 lat, to przysługuje mu 20 dni urlopu wypoczynkowego w roku kalendarzowym.

Więcej urlopu niż standardowe 20 i 26 dni - kiedy nam przysługuje?

Jak zauważa Karolina Niedzielska, nic nie stoi na przeszkodzie, by pracodawca z własnej woli ustalił korzystniejsze dla pracownika warunki urlopowe, niż te opisane w kodeksie pracy. - Może zwiększyć limit urlopowy w wewnętrznych przepisach zakładowych, zakładając na przykład, że wszyscy pracownicy otrzymują po 35 dni urlopu rocznie - przytacza specjalistka od prawa pracy i ubezpieczeń społecznych.

W polskim prawie istnieją także przepisy, które wskazują, że niektóre grupy pracowników, po spełnieniu określonych wymogów nakładanych przez ustawy szczególne, mają prawo do dodatkowych dni urlopowych. - Chodzi na przykład o pracowników, którzy mają orzeczenie o niepełnosprawności w stopniu umiarkowanym albo znacznym oraz przepracowany rok kalendarzowy od chwili wydania tego orzeczenia. Takim osobom przysługuje 10 dodatkowych dni urlopu wypoczynkowego - wskazuje Karolina Niedzielska.

Inna sytuacja to posiadanie decyzji administracyjnej o tym, że ktoś jest weteranem wojennym działań wojennych poza granicami kraju. W takim wypadku osobie należy się 5 dni dodatkowego urlopu. Inne grupy pracownicze, którym przysługuje wydłużony urlop to m.in. nauczyciele czy prokuratorzy.

Co jeśli pracodawca bezpodstawnie odmawia nam udzielenia urlopu?

Pamiętajmy przy tym, że prawo do urlopu wypoczynkowego jest prawem niezbywalnym. Nie można więc się go wyzbyć ani go sprzedać. Pracodawca jest obowiązany do udzielania urlopu w roku kalendarzowym, w którym pracownik nabył do niego prawo. - Zarządzanie urlopem nie może być też formą kary dla pracownika. Pracodawca nie może zmniejszać ustawowego wymiaru urlopu, ani też bezpodstawnie odmawiać jego udzielenia. Takie zachowania zatrudniającego stanowią wykroczenie przeciwko prawom pracowniczym - przypomina Karolina Niedzielska.

*Karolina Niedzielska specjalizuje się w prawie pracy i ubezpieczeń społecznych. Na co dzień prowadzi placówkę kształcenia ustawicznego w formach pozaszkolnych w zawodzie kadry i płace. Przeszkoliła już ponad 15 tysięcy osób. Pomaga także pracownikom i pracodawcom w sporach z zakresu prawa pracy.