Zatrudnieni na etatach, którzy dorabiali w swojej firmie na zleceniach i w ciągu ostatnich trzech lat korzystali z zasiłków chorobowych, mogą złożyć wniosek o dopłatę zasiłku. ZUS po wyrokach Sądu Najwyższego zmienił interpretację przepisów.
Zmiana podejścia do liczenia wysokości zasiłków chorobowych znalazła się w opublikowanym pod koniec sierpnia na stronach internetowych ZUS komentarzu do ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1732 ze zm.; dalej: ustawa zasiłkowa).
Chodzi o sytuację, w której etatowy pracownik zawiera ze swoim pracodawcą dodatkowe umowy zlecenia. Są one tak samo oskładkowane jak etat, ale w myśl wcześniejszej interpretacji przepisów stosowanej przez ZUS, jeśli taka umowa zakończyła się przed zwolnieniem lekarskim lub w jego trakcie, to od tego momentu zakład nie uwzględniał zarobków ze zlecenia przy wyliczaniu zasiłku przysługującego takiej osobie.
Należy się więcej
Od sierpnia ZUS jednak bierze pod uwagę przychody ze zleceń w wysokości zasiłków. To bardzo korzystna dla pracowników interpretacja, bo oznacza, że należą się im wyższe świadczenia. Trudno oszacować, jak duża jest grupa zatrudnionych, których to dotyczy, ale możliwe, że liczy nawet kilkaset tysięcy osób. W zależności od wysokości zarobków i długości okresów pobierania zasiłków może chodzić o kwoty od kilkuset złotych do kilku tysięcy złotych.
– Zmiana interpretacji przepisów stosowanej przez ZUS oznacza, że pracownicy, którzy znaleźli się w sytuacji opisanej w komentarzu, mają prawo do wyższych zasiłków. Nie tylko w przyszłości, lecz także za poprzednie okresy. Mogą się więc domagać wyrównania wstecz zaniżonych świadczeń wypłaconych w ciągu ostatnich trzech lat, które nie uległy jeszcze przedawnieniu – komentuje Andrzej Radzisław, ekspert w zakresie ubezpieczeń społecznych, radca prawny, partner w kancelarii Goźlińska Petryk i Wspólnicy.
Wynika to z tego, że ZUS początkowo nie informował o zmianie swojego podejścia. W związku z tym nie mieli o tym pojęcia ani przedsiębiorcy zatrudniający powyżej 20 pracowników, którzy wypłacają w imieniu ZUS zasiłki, ani sami zainteresowani.
W odpowiedzi na pytania DGP ZUS przedstawił swoje stanowisko: „Na przestrzeni lat w praktyce stosowanej przez Zakład ugruntowane zostało stanowisko, że przychód z umowy cywilnoprawnej zawartej ze swoim pracodawcą jest traktowany jako składnik wynagrodzenia obowiązujący do określonego terminu i przyjmowany w podstawie świadczeń z ubezpieczenia chorobowego tylko w czasie jej obowiązywania. Stanowisko to oparte było na wyjaśnieniach Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, w których został wskazany tryb postępowania przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku. (…) Zgodnie z aktualnym orzecznictwem, tj. wyrokiem Sądu Najwyższego z 21 lutego 2019 r., sygn. akt I UK 460/17, oraz z 19 września 2019 r., sygn. akt II UK 87/18, powyższe stanowisko zostało podważone. (…) W związku z powyższymi orzeczeniami sądowymi Zakład dokonał zmiany zasad uwzględniania przychodu w podstawie wymiaru zasiłków z ubezpieczenia chorobowego”.
W środę, tuż po uzyskaniu przez DGP informacji z ZUS, na stronie zakładu pojawiła się także adnotacja o zmianie w interpretacji przepisów w zakresie wyliczania zasiłku chorobowego dla pracowników dorabiających u swojego pracodawcy na zleceniach. Z informacji z centrali ZUS dla DGP wynika, że w sprawach bieżących oddziały ZUS w całej Polsce, ustalając podstawy wymiaru świadczeń z ubezpieczenia chorobowego, uwzględniają już przychody z umowy zlecenia zawartej z własnym pracodawcą, jeżeli miesiące, za które zostało wypłacone wynagrodzenie z umów zlecenia, są uwzględniane w tej podstawie.
Trzeba złożyć wniosek
Natomiast w sprawach zam kniętych, gdy nastąpiła już wypłata, oddziały ZUS nie dokonują z urzędu ponownego przeliczenia podstawy wymiaru zasiłków z ubezpieczenia chorobowego.
– Jeżeli jednak ubezpieczony wystąpi z wnioskiem o dokonanie przeliczenia podstawy wymiaru świadczeń z ubezpieczenia chorobowego w kontekście przyjęcia do niej przychodu z umowy zlecenia, to oddział ZUS dokona przeliczenia tej podstawy i wypłaci stosowne wyrównanie. Zasady te obowiązują także płatników składek, którzy sami wypłacają swoim ubezpieczonym zasiłki – wynika ze stanowiska ZUS dla DGP.
Należy jednak pamiętać, że roszczenie o wypłatę zasiłku przedawnia się po upływie trzech lat od ostatniego dnia okresu, za który przysługuje zasiłek.
– Uważam, że ZUS powinien przeliczyć wypłacone w ciągu ostatnich trzech lat zasiłki z urzędu, bo przecież nie uległy zmianie przepisy, tylko wyłącznie ich interpretacja stosowana przez ZUS. Wyroki SN zawierające taką interpretację zapadły ponad trzy lata temu, należy więc uznać, że w tym czasie ZUS błędnie interpretował przepisy i powinien teraz ten błąd naprawić – dodaje Andrzej Radzisław. – Oznacza to, że powinien wypłacić te wyrównania nie tylko z urzędu, lecz także z odsetkami za cały okres od wypłaty zaniżonego świadczenia. ©℗
Zmiany w komentarzu ZUS do ustawy zasiłkowej
Komentarz ZUS z kwietnia 2022 r. – pkt 312:
Przykład
Pracownik zachorował 5 czerwca i był niezdolny do pracy do 14 lipca. Pracodawca zawarł z pracownikiem umowę zlecenia na okres od 15 maja do 30 czerwca. Podstawa wymiaru przysługującego pracownikowi zasiłku chorobowego jest ustalana z uwzględnieniem wynagrodzenia za okres od czerwca poprzedniego roku do maja bieżącego roku. W podstawie wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego mu za okres od 5 do 30 czerwca powinno zostać uwzględnione także wynagrodzenie z tytułu wykonywania umowy zlecenia wypłacone za okres od 15 do 31 maja. Podstawę wymiaru zasiłku przysługującego za okres od 1 do 14 lipca należy ustalić ponownie, wyłączając wynagrodzenie z umowy zlecenia.
Komentarz ZUS z sierpnia 2023 r. – pkt 316
Przykład 1
Pracownica była niezdolna do pracy z powodu choroby w okresie od 10 lipca do 8 sierpnia. Pracodawca 31 marca zawarł z pracownicą umowę zlecenia na okres od 1 kwietnia do 31 sierpnia. Przy obliczaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego zostanie uwzględnione
wynagrodzenie pracownicy za okres od lipca poprzedniego roku do czerwca bieżącego roku, w tym wynagrodzenie z tytułu umowy zlecenia wypłacone za okres od kwietnia do czerwca.
Przykład 2
Pracownik zachorował 5 czerwca i był niezdolny do pracy do 14 lipca. Pracodawca zawarł z pracownikiem umowę zlecenia na okres od 15 maja do 30 czerwca. Podstawa wymiaru przysługującego pracownikowi zasiłku chorobowego jest ustalana z uwzględnieniem wynagrodzenia za okres od czerwca poprzedniego roku do maja bieżącego roku.
W podstawie wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego mu za okres od 5 do 30 czerwca powinno zostać uwzględnione także wynagrodzenie z tytułu wykonywania umowy zlecenia wypłacone za okres od 15 do 31 maja. Podstawę wymiaru zasiłku przysługującego za okres od 1 do 14 lipca należy ustalić z uwzględnieniem wynagrodzenia z umowy zlecenia.
Przykład 3
Pracownik stał się niezdolny do pracy w sierpniu. Pracodawca zawarł z pracownikiem umowy zlecenia na okresy od 7 do 17 marca, od 17 do 29 kwietnia oraz od 4 maja do 26 maja. Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie pracownika za okres od sierpnia poprzedniego roku do lipca bieżącego roku.
Przy obliczaniu podstawy wymiaru zostanie uwzględnione również wynagrodzenie wypłacone pracownikowi z tytułu wykonania umów zlecenia.
ZUS powinien zaznaczać zmiany dokonane w komentarzu
/>
Opublikowany 24 sierpnia 2023 r. komentarz do ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, zamieszczony na stronach ZUS, zawiera istotne zmiany w stosowaniu przepisów ustawy zasiłkowej.
ZUS uwzględnił bowiem orzeczenia SN z 2019 r. (w tym wyrok Sądu Najwyższego z 21 lutego 2019 r., sygn. akt I UK 460/17). Dotyczą one wliczania do podstawy wymiaru zasiłków wynagrodzeń z umów cywilnoprawnych z własnym pracownikiem, które zakończyły się przed rozpoczęciem choroby lub w trakcie jej trwania.
Dobrze byłoby, aby ZUS, publikując takie dokumenty, zaznaczał (chociaż w spisie treści) punkty, które zostały dodane albo zmienione w stosunku do poprzedniej wersji komentarza. Komentarz ZUS wyznacza bowiem praktykę stosowania przepisów ustawy zasiłkowej nie tylko wewnątrz ZUS, lecz także u płatników zasiłków. Tym bardziej że dokument ten ma ponad 140 stron i znalezienie w nim różnic w stosunku do poprzedniej wersji oznacza dla osób naliczających płace wykonanie niepotrzebnej pracy. Zmiany zaś mają istotne znaczenie dla większych przedsiębiorców, którzy samodzielnie naliczają i wypłacają w imieniu ZUS zasiłki i ponoszą odpowiedzialność za poprawność tych wyliczeń.
Omawiana w komentarzu modyfikacja powoduje, że ubezpieczonym należą się wyższe zasiłki. Trudno oszacować, jakiej grupy osób to dotyczy oraz jakie będą skutki finansowe uwzględnienia orzeczeń SN z 2019 r. interpretujących przepisy zasiłkowe inaczej niż ZUS.
