Jak udokumentować szkolenie z zakresu ochrony przeciwpożarowej [Poradnia bhp]

Dlaczego pracodawca może zostać ukarany grzywną za nieużywanie przez pracownika przydzielonej mu odzieży roboczej i środków ochrony indywidualnej? Czy można pracownikom zabronić przynoszenia do pracy niebezpiecznych, lecz legalnych przedmiotów? Jakich obowiązków związanych z profilaktyką zdrowotną nie można powierzyć służbie bhp?

Pracodawca może zostać ukarany przez inspektora pracy Państwowej Inspekcji Pracy karą porządkową za nieegzekwowanie stosowania przez pracownika wymaganego wyposażenia roboczo-ochronnego na danym stanowisku pracy. Taki wniosek należy wysnuć z obowiązujących przepisów. Zgodnie z art. 2373 par. 2 kodeksu pracy pracodawca jest obowiązany zapewnić przeszkolenie pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przed dopuszczeniem go do pracy oraz prowadzenie okresowych szkoleń w tym zakresie. Zgodnie zaś z art. 207 par. 2 k.p. pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników poprzez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki. Jednym z przejawów tej powinności jest obowiązek nieodpłatnego dostarczania pracownikom przez pracodawcę środków ochrony indywidualnej zabezpieczających przed działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia czynników występujących w środowisku pracy oraz informowanie pracowników o sposobach posługiwania się tymi środkami. Przy czym pracodawca ma obowiązek dostarczać pracownikom nieodpłatnie odzież i obuwie robocze spełniające wymagania określone w Polskich Normach:

1) jeżeli odzież własna pracownika może ulec zniszczeniu lub znacznemu zabrudzeniu;

2) ze względu na wymagania technologiczne, sanitarne lub bezpieczeństwa i higieny pracy.

Pracodawca może również ustalić stanowiska, na których dopuszcza się używanie przez pracowników, za ich zgodą, własnej odzieży i obuwia roboczego, spełniających wymagania bhp. Istotne jest jednak, że nie dotyczy to stanowisk, na których są wykonywane prace związane z bezpośrednią obsługą maszyn i innych urządzeń technicznych albo prace powodujące intensywne brudzenie lub skażenie odzieży i obuwia roboczego środkami chemicznymi lub promieniotwórczymi albo materiałami biologicznie zakaźnymi. Pracownikowi używającemu własnej odzieży i obuwia roboczego pracodawca powinien wypłacać ekwiwalent pieniężny w wysokości uwzględniającej ich aktualne ceny.

Pracodawca powinien ustalić rodzaje środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, jak również przewidywane okresy ich użytkowania, co powinno zostać skonsultowane z przedstawicielami pracowników.

Z kolei w myśl art. 211 pkt 4 k.p. do podstawowych obowiązków pracownika należy m.in. stosowanie przydzielonych mu środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego zgodnie z ich przeznaczeniem. Natomiast do obowiązków osoby kierującej pracownikami, zgodnie z art. 212 pkt 2 i 5 k.p., należy dbanie o sprawność środków ochrony indywidualnej oraz ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem, a także egzekwowanie przestrzegania przez pracowników przepisów i zasad bhp. Niedopełnienie tego obowiązku naraża osobę kierującą pracownikami na karę grzywny w wysokości od 1000 zł do 30 000 zł, o której mowa w art. 283 par. 1 k.p. Pracownik niestosujący przydzielonego mu wyposażenia roboczo-ochronnego naraża się na karę porządkową (upomnienia, naganę lub karę pieniężną), o której mowa w art. 108 k.p.

Przepisy nie regulują tego typu sytuacji, przy założeniu, że pracownik nie przechadza się po biurze z nożem w dłoni. Uważam jednak, że pracodawca może wprowadzić w regulaminie pracy zakaz wnoszenia podobnych przedmiotów na teren zakładu pracy.

Zgodnie z art. 104 par. 1 kodeksu pracy wewnętrznym aktem prawnym ustalającym organizację i porządek w procesie pracy oraz związane z tym prawa i obowiązki pracodawcy i pracowników jest regulamin pracy. Dokument ten, zgodnie z art. 1041 par. 1 k.p., określając prawa i obowiązki pracodawcy i pracowników związane z porządkiem w zakładzie pracy, powinien ustalać m.in. organizację pracy, warunki przebywania na terenie zakładu pracy w czasie pracy i po jej zakończeniu, wyposażenie pracowników w narzędzia i materiały, a także obowiązki dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej, w tym także sposób informowania pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą. Zakładam, że w opisywanym przypadku nie chodzi tu o taki nóż (noże), którego posiadania prawo zabrania.

I choć przepisy prawa pracy, w tym bhp, nie regulują kwestii noszenia ostrych narzędzi przez pracowników (w szczególności tych, które nie są narzędziami pracy), to jednak pracodawca może wprowadzić w regulaminie pracy zakaz wnoszenia tego rodzaju przedmiotów na teren zakładu pracy. Pozostaje jeszcze kwestia egzekwowania podobnych nakazów. O ile bowiem pracodawca dysponujący np. pracownikami ochrony wyposażonymi w wykrywacze metalu będzie w stanie skutecznie wykryć nóż/noże, o tyle bez takich rozwiązań raczej nie może na to liczyć.

Do zadań służby bhp nie należy wystawianie skierowań na profilaktyczne badania lekarskie pracowników ani też podpisywanie się pod takimi skierowaniami, a tym bardziej rozliczanie ich kosztów.

Zgodnie z art. 207 par. 2 kodeksu pracy pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki.

Przejawem powyższej powinności, zgodnie z art. 229 k.p., jest obowiązek zapewnienia pracownikom – na swój koszt – profilaktycznej opieki lekarskiej. Na tę opiekę składają się trzy rodzaje badań:

• wstępne – dla osób przyjmowanych do pracy lub pracowników młodocianych przenoszonych na inne stanowiska pracy i innych pracowników przenoszonych na stanowiska pracy, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe;
• okresowe – w terminie wyznaczonym przez lekarza medycyny pracy;
• kontrolne – w przypadku niezdolności do pracy trwającej dłużej niż 30 dni, spowodowanej chorobą.

Badania te, zgodnie z art. 229 par. 4a k.p., przeprowadza się na podstawie skierowania wydanego przez pracodawcę. Przepisy prawa nie precyzują, kto w imieniu pracodawcy powinien kierować pracowników na takie badania. Niewątpliwie jednak, w ramach delegacji swoich uprawnień, pracodawca może wskazać osobę lub osoby do tego upoważnione. W praktyce skierowania na badania lekarskie wystawiają najczęściej pracownicy działów kadr, którzy mają dostęp do wszystkich danych związanych z zatrudnieniem poszczególnych pracowników, a jednocześnie dbają (a przynajmniej mają taki obowiązek) o przestrzeganie wymaganych terminów. W procesie tym powinien również uczestniczyć pracownik służby bhp, który ze względu na fachową wiedzę pomoże scharakteryzować stanowisko pracy pod kątem występujących na nim narażeń zawodowych. Istotne jest przy tym, że pracodawca nie musi wystawiać odrębnego pełnomocnictwa lub upoważnienia do podpisu na takim skierowaniu. Wystarczy bowiem, że czynności te – łącznie ze złożeniem podpisu – będą wynikały z zakresu obowiązków danego pracownika.

Nie wydaje mi się natomiast właściwe wystawianie takich skierowań przez pracownika służby bhp, a tym bardziej rozliczania kosztów takich badań, bowiem generalnie tego rodzaju zadania nie należą do jego określonych prawem obowiązków, a wynikających z par. 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy. Pracownik służby bhp powinien natomiast współpracować z osobą przygotowującą skierowania (np. pracownikiem działu kadr), a to – jak wspomniano – w celu właściwego scharakteryzowania stanowiska pracy pod kątem występujących na nim czynników szkodliwych dla zdrowia lub warunków uciążliwych, jak również przekazania lekarzowi medycyny pracy istotnych danych dotyczących stanowisk pracy, np. aktualnych wyników badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia, wykonanych na tych stanowiskach.

Przepisy nie określają zasad dokumentowania szkoleń z zakresu ochrony przeciwpożarowej, pozostawiając to decyzji organizatora takiego szkolenia. I tak stosownie do postanowień art. 4. ust. 1 pkt 6 ustawy o ochronie przeciwpożarowej właściciel budynku, obiektu budowlanego lub terenu, zapewniając ich ochronę przeciwpożarową, jest obowiązany zapoznać pracowników z przepisami przeciwpożarowymi. Jednak przepis ten jest na tyle ogólny, że nie precyzuje, w jaki sposób, w jakiej formie oraz jak często należy to robić. Kwestia ta, zgodnie z par. 6 ust. 1 pkt 6 rozporządzenia ministra spraw wewnętrznych i administracji w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów, powinna zostać samodzielnie uregulowana przez właściciela, zarządcę lub użytkownika konkretnego budynku, obiektu budowlanego lub terenu, w stworzonej przez niego instrukcji bezpieczeństwa pożarowego.

Nie można również zapomnieć, że przepisy z zakresu ochrony przeciwpożarowej nakładają na właściciela lub zarządcę obiektu obowiązek okresowego przeprowadzania praktycznego sprawdzania organizacji oraz warunków ewakuacji z całego obiektu (co najmniej raz na dwa lata w przypadku obiektu przeznaczonego dla ponad 50 osób będących jego stałymi użytkownikami, niezakwalifikowanego do kategorii zagrożenia ludzi ZL IV, oraz co najmniej raz w roku w przypadku obiektów, w których cyklicznie zmienia się jednocześnie grupa powyżej 50 użytkowników, w szczególności: szkół, przedszkoli, internatów, domów studenckich). Obowiązek ten wynika wprost z par. 17 przywołanego rozporządzenia. Co ważne, takie ćwiczenia powinny być poprzedzone powiadomieniem właściwego miejscowo komendanta powiatowego (miejskiego) Państwowej Straży Pożarnej o terminie ich przeprowadzenia (nie później niż na tydzień wcześniej). Takie ćwiczenia, choć wymagają sporego zaangażowania, umożliwiają praktyczne sprawdzenie (i przećwiczenie) poprawności wdrożonych procedur ewakuacyjnych i wyłapanie oraz poprawienie ich ewentualnych niedoskonałości, a także sprawiają, że w stanie realnego zagrożenia personel – bez względu na formę zatrudnienia – jest o wiele lepiej przygotowany. Co więcej, takie ćwiczenia mogą być doskonałą okazją do zorganizowania np. praktycznego szkolenia dla pracowników z zakresu obsługi podręcznego sprzętu gaśniczego, który znajduje się na terenie firmy.

Przepisy nie określają przy tym zasad dokumentowania szkoleń z zakresu ochrony przeciwpożarowej, pozostawiając to decyzji organizatora takiego szkolenia. Można tego zatem dokonać poprzez odebranie od uczestników oświadczeń potwierdzających jego odbycie lub zebranie podpisów na zbiorczej liście obecności, a także wystawienie stosownych zaświadczeń. ©℗