Trybunał Konstytucyjny opublikował uzasadnienie wyroku z 24 marca 2015 r., w którym uznał za zgodne z ustawą zasadniczą budzące wątpliwości przepisy rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej w sprawie określenia dowodów stanowiących podstawę przyznania i wypłaty zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.
Trybunał odpowiadał na pytania prawne postawione przez dwa sądy połączone do wspólnego rozpoznania, ponieważ dotyczyły podobnych zagadnień (sygn. akt P 42/13). Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi-Północ podał w wątpliwość konstytucyjność przepisu dotyczącego terminu, w jakim ojciec niebędący pracownikiem zamierzający korzystać z zasiłku macierzyńskiego za okres ustalony przepisami kodeksu pracy jako okres urlopu ojcowskiego jest zobowiązany do złożenia wniosku o jego wypłatę. Pismo powinno zostać doręczone płatnikowi przed terminem rozpoczęcia korzystania z zasiłku macierzyńskiego i musi zawierać datę, od jakiej ubezpieczony zamierza rozpocząć korzystanie ze świadczenia. Sąd Rejonowy zwrócił uwagę, że ustawa o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (dalej: ustawa chorobowa) nie upoważnia ministra do wyznaczania jakichkolwiek terminów do składania wniosku, a jedynie określenia rodzaju dokumentów niezbędnych do wypłaty świadczenia.
Problem ze zleceniobiorcą
Trybunał zauważył, że problem nie istnieje w odniesieniu do pracowników – w ich przypadku wniosek urlopowy zastępuje wniosek o wypłatę zasiłku. Ustawa chorobowa nie określa jednak, co zrobić w przypadku zleceniobiorców, którzy nie składają wniosków urlopowych, bo nie korzystają z urlopów przysługujących tylko pracownikom. W takiej sytuacji niezbędne stało się wprowadzenie jakiegoś sposobu wyrażenia woli skorzystania z zasiłku macierzyńskiego przez ojca, który, gdyby był zatrudniony na etat, po prostu złożyłby wniosek o urlop ojcowski. Logiczne jest przy tym, że wniosek taki składa się przed rozpoczęciem okresu, przez jaki chce się korzystać z zasiłku macierzyńskiego. W ocenie TK minister miał prawo wprowadzić rozporządzeniem dodatkowy warunek wypłaty zasiłku dla osób niebędących pracownikami.
Co z dodatkowym urlopem
Sąd Rejonowy w Gliwicach z kolei powziął wątpliwość, czy zgodny z konstytucją jest par. 18 pkt 2 rozporządzenia, który stanowi, że podstawą do wypłaty ubezpieczonemu niebędącemu pracownikiem zasiłku macierzyńskiego za okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego i dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego jest wniosek złożony płatnikowi przed rozpoczęciem korzystania z tego zasiłku. W tym wypadku TK zajął podobne stanowisko. Jego zdaniem przepis ten jest również zgodny z ustawą zasadniczą. Tak jak w przypadku par. 20 pkt 3, również tego terminu nie można uznać za nowość, a jest to jedynie wyrażenie wprost zamysłu ustawodawcy. W tej sytuacji nie można twierdzić, że minister wydając rozporządzenie, wykroczył poza granice ustawowego upoważnienia i ograniczył prawa ubezpieczonych, łamiąc tym samym konstytucję.
Podstawa prawna
Par. 18 pkt 2 i par. 20 pkt 3 rozporządzenia z 2 kwietnia 2012 r. ministra pracy i polityki społecznej w sprawie określenia dowodów stanowiących podstawę przyznania i wypłaty zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1594).
Art. 59 ust. 15 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 159).
