Pracujący w naszym kraju cudzoziemcy także muszą się jej poddać, chyba że dotyczy ich jeden z wyjątków. Nie zwalnia ich jednak to z obowiązku posiadania odpowiednich dokumentów wjazdowych
Zasady przekraczania polskich granic powiązane są bezpośrednio z przepisami wprowadzonymi w tym zakresie na poziomie Unii Europejskiej. Polska, będąc jej członkiem, zobowiązana jest do przestrzegania i realizowania ogólnych regulacji w tej dziedzinie.
Polskie granice można podzielić na:
- granice wewnętrzne, do których zaliczają się polskie granice lądowe z innymi państwami członkowskimi UE, w tym granice na rzekach i jeziorach, polskie porty lotnicze przeznaczone do lotów wewnętrznych (wyłącznie w ramach UE, bez lądowania na terytorium państwa trzeciego), a także polskie porty morskie, rzeczne i porty na jeziorach służące do regularnych wewnętrznych połączeń promowych;
- granice zewnętrzne, do których zaliczają się wszystkie polskie granice poza wyżej wymienionymi, np. granica lądowa z Białorusią.
Wprowadzenie podziału granic na wewnętrzne (Schengen) i zewnętrzne (non-Schengen) ma bardzo istotne znaczenie z punktu widzenia praw, obowiązków i procedur związanych z procesem ich przekraczania. Z punktu widzenia obowiązującego prawa niezwykle ważne jest również to, kto przekracza te granice – czy obywatele UE lub członkowie ich rodzin, czy obywatele państw trzecich, np. Rosji.
Granice wewnętrzne i zewnętrzne
Zgodnie z ogólnymi warunkami przekraczanie granic wewnętrznych Polski jest dopuszczalne w każdym ich miejscu bez dokonywania odprawy granicznej osób niezależnie od ich obywatelstwa. Przepisy UE dopuszczają jednak prowadzenie kontroli w określonych sytuacjach, np. w portach lotniczych w celu bezpieczeństwa.
Przekraczanie polskich granic zewnętrznych odbywa się na innych zasadach. Generalnie przekroczenie granicy w takim przypadku dozwolone jest jedynie na przejściu granicznym, a osoba przekraczająca granicę podlega odprawie granicznej. Mogą podlegać odprawie również środki transportu i przedmioty będące w posiadaniu osób przekraczających granicę. Co istotne, wszystkie osoby przekraczające granice zewnętrzne Polski podlegają co najmniej minimalnej odprawie, która obejmuje m.in. szybką i bezpośrednią weryfikację dokumentu uprawniającego posiadacza do przekroczenia granicy.
Obowiązujące w Polsce przepisy określają, na jakich zasadach poszczególne grupy osób mogą przekraczać polskie granice. Obywatele UE mogą wjechać na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie ważnego dokumentu podróży lub innego ważnego dokumentu potwierdzającego ich tożsamość i obywatelstwo, np. dowodu osobistego. Członkowie rodziny obywateli UE niebędący obywatelami UE mogą wjechać na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie ważnego dokumentu podróży oraz wizy, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej. Z obowiązku posiadania wizy zwolnieni są np. członkowie rodziny obywatela UE posiadający obywatelstwo Ukrainy, jeśli posiadają paszporty biometryczne. Obywatele państw trzecich, aby wjechać na terytorium Polski legalnie, muszą natomiast posiadać ważny dokument podróży, ważną wizę lub inny ważny dokument (jeżeli są wymagane) uprawniający do wjazdu na terytorium Polski i do pobytu na tym terytorium, np. kartę pobytu wydaną w związku z uzyskanym zezwoleniem na pobyt czasowy, ewentualnie zezwolenie na wjazd do innego państwa lub zezwolenie na pobyt w innym państwie, jeżeli zezwolenia takie są wymagane w przypadku przejazdu przez Polskę tranzytem.
Oprócz tego obywatele państw trzecich wjeżdżający do Polski obowiązani są uzasadnić cel i warunki planowanego pobytu, a także posiadać oraz okazać na żądanie:
- dokument potwierdzający posiadanie ubezpieczenia zdrowotnego lub posiadanie podróżnego ubezpieczenia medycznego o minimalnej kwocie ubezpieczenia w wysokości 30 000 euro – w przypadku wjazdu na podstawie wizy krajowej;
- środki finansowe wystarczające na pokrycie kosztów planowanego pobytu oraz podróży powrotnej do państwa pochodzenia lub zamieszkania lub kosztów tranzytu do państwa trzeciego, które udzieli pozwolenia na wjazd, albo dokument potwierdzający możliwość uzyskania takich środków zgodnie z prawem – obowiązek ten nie jest wymagany w przypadku przekraczania granicy na podstawie np. karty pobytu lub wizy wydanej w celu korzystania z uprawnień wynikających z posiadania Karty Polaka;
- inne dokumenty uzasadniające planowany cel pobytu, w przypadku szczególnych kategorii osób, np. cudzoziemców wjeżdżających do Polski w celu korzystania z mobilności krótkoterminowej pracownika kadry kierowniczej.
Mały ruch graniczny
Obywatele państw trzecich mogą też przekraczać polską granicę w ramach małego ruchu granicznego, jeśli uzyskają odpowiednie zezwolenie. Może ono być wydane osobie posiadającej ważny dokument lub dokument podróży uprawniający ją do przekraczania granic zewnętrznych, która okaże dokumenty potwierdzające status mieszkańca strefy przygranicznej i istnienie uzasadnionych powodów dla częstego przekraczania zewnętrznej granicy lądowej w ramach zasad małego ruchu granicznego, a także nie jest osobą, wobec której dokonano wpisu do celów odmowy wjazdu w Systemie Informacyjnym Schengen oraz nie jest ona uważana za stanowiącą zagrożenie dla porządku publicznego, bezpieczeństwa wewnętrznego, zdrowia publicznego lub stosunków międzynarodowych Polski, a w szczególności nie dokonano wobec niej, na tej samej podstawie, wpisu do celów odmowy wjazdu w krajowych bazach danych państw członkowskich UE. Zasady wjazdu odnoszą się do cudzoziemców i muszą zostać zachowane w przypadku przekraczania każdej granicy Polski. O ile co do tej okoliczności nie ma wątpliwości w przypadku polskich granic zewnętrznych, na których prowadzone są kontrole, o tyle faktyczny brak kontroli na polskich granicach wewnętrznych nie zwalnia cudzoziemców, a w szczególności obywateli państw trzecich, od obowiązku posiadania dokumentów potwierdzających ich prawo do wjazdu i pobytu na terytorium Polski. Należy pamiętać, że wjazd do Polski bez właściwych dokumentów może zostać uznany za nielegalne przekroczenie granicy i w konsekwencji wiązać się z odpowiedzialnością prawną.
W czasie epidemii
Modyfikację obowiązujących regulacji przyniosła epidemia. Podobnie jak inne państwa UE również Polska zdecydowała się na wprowadzenie szczególnych rozwiązań ograniczających możliwość przekraczania jej granic. Ze względu na brak precyzyjnych regulacji odnoszących się do tej tematyki na poziomie unijnym, podobnie jak w innych państwach UE, również w Polsce wprowadzono własne zasady. Zakładają one ograniczenie wjazdu do Polski na granicach zewnętrznych oraz wprowadzenie obowiązku poddania się kwarantannie w przypadku przekroczenia każdej granicy Polski.
Obecnie wjechać do Polski przez granicę zewnętrzną mogą osoby wymienione w rozporządzeniu ministra spraw wewnętrznych i administracji z z 13 marca 2020 r. w sprawie czasowego zawieszenia lub ograniczenia ruchu granicznego na określonych przejściach granicznych (Dz.U. poz. 435). Przykładowo są to obywatele RP, obywatele państw członkowskich UE, państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu ‒ stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej oraz ich małżonkowie i dzieci, cudzoziemcy, którzy są małżonkami albo dziećmi obywateli polskich albo pozostają pod stałą opieką obywateli polskich, cudzoziemcy posiadający Kartę Polaka, cudzoziemcy posiadający prawo stałego lub czasowego pobytu na terytorium Polski, obywatele Białorusi, obywatele Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej oraz ich małżonkowie i dzieci, cudzoziemcy posiadający prawo do pracy na terytorium Polski, a także studenci, uczestnicy studiów podyplomowych, kształcenia specjalistycznego i innych form kształcenia, a także doktoranci kształcący się Polsce. Każda osoba uprawniona do wjazdu do Polski przez granicę zewnętrzną powinna posiadać ze sobą dokumenty potwierdzające jej status. W przypadku cudzoziemców chcących wjechać do Polski w celu podjęcia lub wykonywania pracy oraz studentów, uczestników studiów podyplomowych i doktorantów okazanie właściwych dokumentów funkcjonariuszowi Straży Granicznej w momencie kontroli jest obligatoryjne.
Cudzoziemcy posiadający prawo do pracy na terytorium Polski powinni okazać jeden ze wskazanych dokumentów: zezwolenie na pracę, zaświadczenie o wpisie do ewidencji w sprawie pracy sezonowej lub oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. W przypadku cudzoziemców zwolnionych z obowiązku posiadania jednego z tych dokumentów wystarczającym uzasadnieniem będzie okazanie np. umowy o pracę ze wskazaniem konkretnego podmiotu, do którego został skierowany. przykłady 1 i 2
przykład 1
Wymagane oświadczenie
Obywatel Ukrainy zamierza przyjechać do Polski w celu wykonywania pracy. Po uzyskaniu oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy od podmiotu zamierzającego go zatrudnić uzyskuje wizę. Aby wjechać do Polski, musi okazać przede wszystkim paszport, wizę, ale także oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy.
przykład 2
Tylko przejazdem
Obywatel Niemiec pojechał na Ukrainę samochodem. Zamierza wrócić do Niemiec przez Polskę. W tym przypadku zostanie wpuszczony do Polski, jeżeli w momencie kontroli Straży Granicznej okaże swój niemiecki paszport.
Obowiązkowe 10 dni
Zasady odbycia kwarantanny po przekroczeniu polskich granic określają przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z 19 marca 2021 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz.U. poz. 512; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 683). Zgodnie z rozporządzeniem czasowo wstrzymano przemieszczanie się pasażerów w transporcie kolejowym wykonywanym z przekroczeniem granic zewnętrznych Polski, a wobec osób przekraczających te granice w inny sposób w celu udania się do swojego miejsca zamieszkania lub pobytu na terytorium Polski wprowadzono obowiązek odbycia 10-dniowej kwarantanny. Ten sam obowiązek wprowadzono w przypadku osób, które wjeżdżają do Polski przez granicę wewnętrzną. Rozporządzenie określa przypadki, w których można zwolnić się z obowiązku odbycia kwarantanny. Obecnie kwarantanny nie trzeba odbyć, jeżeli np.:
- przekracza się lądową lub morską granicę wewnętrzną Polski w ramach wykonywania czynności zawodowych;
- przekracza się granicę wewnętrzną Polski samolotem i posiada się negatywny wynik testu w kierunku COVID-19 wykonanego przed przekroczeniem granicy w okresie 48 godz., licząc od momentu wyniku tego testu;
- jest się zaszczepionym przeciwko COVID-19 jedną ze szczepionek dopuszczonych do użytku w UE (BioNTech-Pfizer, Moderna, AstraZeneca, Johnson & Johnson);
- zakończyło się izolację w warunkach domowych, izolację albo hospitalizację z powodu zakażenia COVID-19 nie później niż sześć miesięcy przed dniem przekroczenia granicy Polski.
Osoba, która przekracza polską granicę i jest zwolniona z obowiązku odbycia kwarantanny, powinna mieć ze sobą dokumenty potwierdzające to zwolnienie, np. zaświadczenie o szczepieniu, zaświadczenie o odbyciu izolacji, potwierdzenie wykonania testu. Dokumenty należy posiadać ze sobą zarówno w przypadku przekraczania granicy zewnętrznej Polski, jak i granicy wewnętrznej. przykłady 3 i 4
przykład 3
Po szczepieniu
Obywatel Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej mieszkający legalnie w Polsce zamierza wjechać do Polski z Białorusi, gdzie odbywał podróż służbową. W marcu 2021 r. został zaszczepiony szczepionką AstraZeneca i posiada właściwe zaświadczenie. W tym przypadku zostanie wpuszczony do Polski i po przekroczeniu polskiej granicy nie będzie musiał odbywać 10-dniowej kwarantanny.
przykład 4
Negatywny wynik testu
Obywatel Francji zamierza przekroczyć niemiecko-polską granicę autem, by odwiedzić mieszkającą w Polsce rodzinę. Posiada ze sobą negatywny wynik testu w kierunku COVID-19 wykonanego przed przekroczeniem granicy w okresie 48 godzin, licząc od momentu wyniku tego testu. Obywatel Francji może przekroczyć polsko-niemiecką granicę, ale po jej przekroczeniu nie zostanie zwolniony z obowiązku odbycia kwarantanny. Wjeżdżając do Polski, będzie zatem musiał odbyć 10-dniową kwarantannę.
Ze względu na szybko zmieniającą się sytuację epidemiczną wprowadzone rozwiązania dotyczące ograniczenia wjazdu do Polski i obowiązku odbycia kwarantanny po przekroczeniu granicy ulegają częstym zmianom. Z tego powodu sugerujemy regularną weryfikację wprowadzanych przepisów w celu dokładnego potwierdzenia swoich praw i obowiązków. Wskazujemy jednocześnie, że wprowadzone rozwiązania kryzysowe nie znoszą ogólnych zasad dotyczących przekraczania polskich granic, o których pisaliśmy powyżej, np. obowiązku posiadania wizy uprawniającej do wjazdu do Polski.