Pracodawca musi zweryfikować, czy obcokrajowiec, z którym zawiera umowę o pracę, ma uprawnienia do pobytu w naszym kraju. Dla wygody przedsiębiorców i zagranicznych pracowników w okresie pandemii wprowadzono rozwiązania, które automatycznie wydłużają ważność niektórych dokumentów.

Zatrudnienie cudzoziemca wymaga uzyskania właściwego zezwolenia legalizującego pracę albo podstawy zwolnienia z obowiązku posiadania takiego zezwolenia. Jednak aby praca wykonywana przez obcokrajowca była w zgodzie z przepisami, cudzoziemiec musi ponadto przebywać w Polsce legalnie. Zgodnie z ustawą z 15 czerwca 2012 r. o skutkach powierzania wykonywania pracy cudzoziemcom przebywającym wbrew przepisom na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. poz. 769) przed rozpoczęciem pracy przez cudzoziemca pracodawca ma obowiązek zażądać od niego przedstawienia ważnego dokumentu uprawniającego do pobytu w Polsce oraz do przechowywania kopii tego dokumentu w okresie wykonywania pracy przez cudzoziemca.
Konsekwencje uchybień w zakresie legalizacji pobytu mogą dotknąć zarówno pracodawcę, jak i cudzoziemca. W przypadku zatrudnienia osoby nielegalnie przebywającej na terytorium Polski pracodawcy grozi kara grzywny albo kara ograniczenia wolności. Wobec cudzoziemca mogą natomiast zostać orzeczone zobowiązanie do opuszczenia Polski i zakaz wjazdu do kraju oraz strefy Schengen na określony czas.

rozmaite podstawy do przebywania w polsce

Cudzoziemiec może przebywać w Polsce na podstawie różnych podstaw pobytu, tj. wizy wydanej przez władze Polski, ruchu bezwizowego, karty pobytu wydanej w związku z uzyskanym zezwoleniem na pobyt, wizy lub dokumentu pobytowego wydanego przez inne państwo strefy Schengen.
Wiza
▶ Gdzie uzyskać. Polskie wizy wydawane są przez konsulaty RP w państwach pobytu cudzoziemców. W zależności od długości deklarowanego pobytu możliwe jest uzyskanie wizy krajowej (typ D) lub wizy Schengen (typ C). Wiza krajowa wydawana jest na okres od 91 dni do roku. Z kolei wiza Schengen może uprawniać do pobytu nieprzekraczającego 90 dni.
▶ Wymogi. Aplikując o wizę w konkretnym celu, trzeba przedstawić dokumenty potwierdzające jego zasadność. Tak jest również w przypadku wizy w celu wykonywania pracy.
  • Cudzoziemiec musi załączyć do wniosku uzyskane dla niego zezwolenie na pracę lub oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy. Wyjątek dotyczy absolwenta polskich studiów stacjonarnych, który może przedstawić dyplom z uczelni oraz dokumenty od pracodawcy potwierdzające zamiar zatrudnienia (np. list intencyjny).
  • W każdym przypadku cudzoziemiec musi posiadać potwierdzenie wykupienia ubezpieczenia zdrowotnego ważnego na terytorium Polski. Może to być potwierdzenie podlegania publicznemu ubezpieczeniu zdrowotnemu (np. raporty ZUS ZUA i ZUS RCA w przypadku zatrudnionego cudzoziemca) bądź prywatna polisa wykupiona na okres pobytu na kwotę minimum 30 tys. euro.
  • Konieczne jest także wykazanie posiadania wystarczających środków finansowych na pokrycie kosztów utrzymania przez cały okres planowanego pobytu oraz na podróż powrotną. W odniesieniu do środków na podróż powrotną akceptowane jest przedstawienie biletu powrotnego z Polski.
▶ Opłaty. Wydanie wizy podlega opłacie w wysokości ok. 80 euro.
Ruch bezwizowy
Uzyskiwanie wizy w celu wjazdu i pobytu w Polsce nie jest konieczne, o ile cudzoziemiec jest uprawniony do korzystania z ruchu bezwizowego. W ramach tego uprawnienia obcokrajowcy mogą przebywać w Polsce przez maksymalnie 90 dni w każdym 180-dniowym okresie.
Zezwolenie na pobyt czasowy
Cudzoziemiec legalnie przebywający na terytorium Polski może ubiegać się o zezwolenie na pobyt czasowy. Jest ono wydawane na okres od trzech miesięcy do trzech lat. Rodzaj zezwolenia zależy od celu pobytu deklarowanego przez wnioskodawcę. W przypadku cudzoziemca, który jest zatrudniony w związku z zezwoleniem na pracę bądź oświadczeniem o powierzeniu pracy albo zamierza podjąć pracę, właściwe jest zezwolenie na pobyt czasowy w celu wykonywania pracy (tzw. zezwolenie na pobyt czasowy i pracę). Jest to zezwolenie jednolite, uprawniające zarówno do pobytu, jak i do wykonywania pracy. Uzyskanie takiego zezwolenia przez cudzoziemca powoduje wygaśnięcie wcześniej wydanego zezwolenia na pracę, o ile oba zezwolenia dotyczą wykonywania jej na rzecz tego samego podmiotu i na tym samym stanowisku.
Jak legalnie zatrudniać obcokrajowca w czasie epidemii
Jak legalnie zatrudniać obcokrajowca w czasie epidemii

Zobacz również
▶ Gdzie uzyskać. Zezwolenie na pobyt czasowy w celu wykonywania pracy jest wydawane na wniosek cudzoziemca przez wojewodę właściwego ze względu na miejsce zamieszkania wnioskodawcy.
▶ Wymogi. Pracodawca nie jest stroną takiego postępowania. Podmiot zamierzający zatrudnić cudzoziemca uczestniczy jednak w procedurze. Obligatoryjnym dokumentem, bez którego jednolite zezwolenie nie zostanie wydane, jest bowiem informacja o pracodawcy oraz o warunkach i okresie zatrudnienia cudzoziemca. Stanowi ona załącznik nr 1 do wniosku o wydanie zezwolenia. Co istotne, jest ona podpisywana przez osoby upoważnione do reprezentowania podmiotu powierzającego pracę obcokrajowcowi.
Ponadto jeśli wniosek o udzielenie jednolitego zezwolenia zostanie złożony przed uzyskaniem odpowiedniego zezwolenia na pracę, warunkiem wydania zezwolenia pobytowego będzie przedstawienie informacji starosty na temat braku możliwości zaspokojenia potrzeb kadrowych pracodawcy. Ten ostatni dokument jest również uzyskiwany przez podmiot powierzający pracę cudzoziemcowi.
▶ Zmiana warunków. W okresie ważności zezwolenia jednolitego cudzoziemiec może wykonywać pracę jedynie na warunkach wskazanych w zezwoleniu. Warunki te mogą jednak zostać zmienione. W tym celu cudzoziemiec musi złożyć odpowiedni wniosek. przykład 1 Zmiana zezwolenia nie jest natomiast możliwa w przypadku zmiany pracodawcy. W takim przypadku cudzoziemiec musiałby złożyć wniosek o wydanie mu nowego zezwolenia na pobyt czasowy.

przykład 1

Zmiana zezwolenia jednolitego
Pracodawca zatrudnia cudzoziemca, który ma zezwolenie na pobyt czasowy i pracę wydane w celu wykonywania pracy na jego rzecz ważne jeszcze przez dwa lata. Zatrudniający zamierza awansować obcokrajowca na inne stanowisko i zaoferować mu wyższe wynagrodzenie. W tym celu pracodawca musi zaczekać, aż zezwolenie na pobyt czasowy i pracę zostanie zmienione na wniosek cudzoziemca przez właściwego wojewodę. Przy czym na potrzeby postępowania administracyjnego zainicjowanego wnioskiem cudzoziemca pracodawca powinien uzyskać nową informację starosty (jeżeli cudzoziemiec nie zalicza się do grupy osób, co do których nie stosuje się obowiązku uzyskania informacji starosty – więcej na ten temat patrz s. B2), wypełnić i podpisać nowy załącznik nr 1, w którym wskazane będą nowe stanowisko i wynagrodzenie, a także przekazać cudzoziemcowi dodatkowe dokumenty na okoliczność jego zatrudniania i opłacania składek na ubezpieczenie społeczne.
▶ Karta pobytu. Cudzoziemcowi, któremu udzielono zezwolenia na pobyt w Polsce, wydaje się kartę pobytu uprawniającą do przekraczania granicy.
▶ Obowiązki w przypadku zakończenia pracy. Zakończenie wykonywania pracy na rzecz pracodawcy, którego dotyczyło zezwolenie jednolite, wiąże się z obowiązkiem poinformowania właściwego wojewody przez cudzoziemca o ustaniu przyczyny udzielenia zezwolenia. Informację taką należy złożyć w terminie 15 dni roboczych od dnia ustania przyczyny. Niedopełnienie tego obowiązku może skutkować odmową wydania kolejnego zezwolenia na pobyt czasowy.
▶ Konieczność dotrzymania warunków. W przypadku ustalenia, że cudzoziemiec przebywa w Polsce w innym celu niż ten, w którym wydano mu zezwolenie na pobyt, w stosunku do tej osoby może zostać orzeczone zobowiązanie do opuszczenia kraju oraz zakaz wjazdu do Polski lub strefy Schengen.
Zezwolenie na pobyt stały
Poza zezwoleniami na pobyt czasowy cudzoziemcy mogą także uzyskać zezwolenia na pobyt stały. W Polsce istnieją dwa rodzaje takich zezwoleń:
  • zezwolenie na pobyt stały oraz
  • zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej.
Pierwsze z wymienionych udzielane jest osobom, które mają polskie korzenie, są członkami rodziny obywateli polskich bądź przebywają na terytorium Polski ze względów humanitarnych przez określony czas.
Zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego UE może zostać udzielone każdemu, kto przebywa w Polsce legalnie i nieprzerywanie od co najmniej pięciu lat, posiada źródło dochodu wystarczającego do utrzymania w Polsce od co najmniej trzech lat oraz zna język polski co najmniej na poziomie biegłości B1. Znajomość języka polskiego musi zostać potwierdzona odpowiednim certyfikatem.
Dokumenty wydawane przez kraje Schengen
Cudzoziemcy są także uprawnieni do pobytu w Polsce na podstawie ważnych wiz i dokumentów pobytowych wydawanych przez inne kraje strefy Schengen. Podobnie jak w przypadku ruchu bezwizowego dopuszczalny okres pobytu na ich podstawie wynosi 90 dni w każdym 180-dniowym okresie.
Uwaga! W niektórych przypadkach nawet mimo posiadania legalnej podstawy pobytu oraz uzyskania zezwolenia na pracę cudzoziemiec nie może zostać zatrudniony. Obcokrajowiec nie może bowiem wykonywać pracy, jeśli przebywa w Polsce na podstawie wizy wydanej w celu turystycznym bądź w celu korzystania z ochrony czasowej. Ponadto pobyt na podstawie wizy wydanej przez władze Polski lub innego państwa strefy Schengen w celu turystycznym lub w celu odwiedzin u rodziny lub przyjaciół uniemożliwia złożenie wniosku o wydanie cudzoziemcowi zezwolenia na pobyt czasowy w celu wykonywania pracy. przykład 2

przykład 2

Cel turystyczny
Pracodawca uzyskał zezwolenie na pracę dla obywatela Indii. Po przyjeździe cudzoziemca do Polski okazało się, że uzyskał on wizę turystyczną ważną przez 30 dni. W tym przypadku pracodawca nie może zatrudnić cudzoziemca. Ten zaś nie może również złożyć wniosku o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy w celu wykonywania pracy.

wjazd na terytorium polski w czasie pandemii

W związku z pandemią wprowadzono ograniczenia wjazdu do Polski dotyczące określonych kategorii osób. Katalog uprawnionych do wjazdu do naszego kraju został określony w rozporządzeniu ministra spraw wewnętrznych i administracji z 13 marca 2020 r. w sprawie czasowego zawieszenia lub ograniczenia ruchu granicznego na określonych przejściach granicznych (Dz.U. poz. 435; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 545). Poza obywatelami RP, osobami, które mogą wjechać do Polski, są m.in. członkowie rodzin obywateli RP, cudzoziemcy posiadający prawo stałego lub czasowego pobytu w Polsce, cudzoziemcy posiadający prawo do pracy na terytorium Polski czy studenci na polskich uniwersytetach. Konsekwencją wprowadzenia tych ograniczeń jest brak możliwości uzyskania wizy do Polski przez osoby, które nie są uprawnione do wjazdu na podstawie rozporządzenia (więcej na ten temat czytaj na s. B8).

przedłużenie ważności dokumentów

W związku z sytuacją epidemiologiczną w ubiegłym roku weszły w życie zmiany w prawie przewidujące m.in. szczególne rozwiązania dla cudzoziemców w Polsce, które umożliwiają legalne pozostanie w kraju osobom, które chcą realizować dotychczasowy cel pobytu lub nie mogą opuścić Polski w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2.
Rozwiązania te zapisano w ustawie z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1842; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 180).
Rozwiązania mające na celu umożliwienie cudzoziemcom kontynuowanie legalnego pobytu na terytorium Polski w okresie pandemii są zróżnicowane w zależności od okresu, od którego cudzoziemcy przebywają w Polsce, jak i ze względu na rodzaj posiadanej podstawy pobytu.
Pobyty krótkoterminowe
▶ Osoby przybyłe przed 14 marca 2020 r. W przypadku krótkoterminowych podstaw pobytu (tj. wizy Schengen wydanej przez władze Polski, ruchu bezwizowego, wizy lub dokumentu pobytowego wydanego przez inne państwo strefy Schengen), których ważność upłynęła w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii, pobyt cudzoziemca uznaje się za legalny do 30. dnia następującego po odwołaniu tego ze stanów, który obowiązywał jako ostatni – o ile cudzoziemiec przebywał w Polsce na podstawie takiego dokumentu w dniu ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego, tj. 14 marca 2020 r.
▶ Przybywający po ogłoszeniu stanu zagrożenia epidemiologicznego. Rozwiązanie to nie dotyczy natomiast obcokrajowca, który wjechał na podstawie jednego z wymienionych dokumentów po 14 marca 2020 r. i przebywa w Polsce, mimo że ważność tego dokumentu upłynęła. W tym przypadku, aby pobyt cudzoziemca po upływie ważności podstawy pobytu mógł zostać uznany za legalny, konieczne jest złożenie przez niego wniosku o udzielenie zezwolenia na pobyt najpóźniej 30. dnia następującego po odwołaniu tego ze stanów, który obowiązywał jako ostatni.
Pobyty długoterminowe
Ważność długoterminowych podstaw pobytu cudzoziemca (tj. polska wiza krajowa, zezwolenie na pobyt czasowy) z mocy prawa ulega przedłużeniu do 30. dnia po odwołaniu właściwego stanu, bez względu na to, czy obcokrajowiec przebywał na terytorium Polski w dniu ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego. Jeśli ma on zezwolenie na pobyt czasowy w celu wykonywania pracy, to jest uprawniony do kontynuowania zatrudnienia na warunkach określonych w zezwoleniu w okresie jego przedłużonej ważności.
W okresie uznawania pobytu cudzoziemca za legalny oraz w okresie przedłużenia ważności podstaw legalnego pobytu obcokrajowcy mogą wykonywać pracę, o ile posiadają ważną podstawę wykonywania pracy bądź są zwolnieni z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę. przykłady 3 i 4

przykład 3

W okresie utrudnień na granicach
Pracodawca chce zatrudnić cudzoziemca, który 1 marca 2020 r. wjechał do Polski w ramach ruchu bezwizowego. Cudzoziemiec od tego dnia nie wyjeżdżał z Polski. Pracodawca może więc go zatrudnić. Jeżeli cudzoziemiec nie jest zwolniony z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę, np. nie jest absolwentem polskich studiów stacjonarnych, wtedy w celu jego zatrudnienia pracodawca musi uzyskać zezwolenie na pracę, ewentualnie oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy, jeżeli takie oświadczenie można uzyskać dla cudzoziemca.

przykład 4

Automatyczne wydłużenie na mocy specustawy
Pracodawca zatrudnia cudzoziemca, który ma zezwolenie na pobyt czasowy i pracę wydane 1 maja 2020 r. Zezwolenie zostało wydane w celu wykonywania pracy na rzecz tego pracodawcy. Jest ono ważne do 30 kwietnia 2021 r. Pracodawca i cudzoziemiec wyrażają zgodę na kontynuowanie zatrudnienia po tym dniu.
W tym przypadku jest to możliwe ze względu na przepisy specustawy, które wydłużą ważność zezwolenia. Pracodawca i cudzoziemiec nie muszą zgłaszać tego faktu do żadnego organu.