Firma, którą obsługuje moje biuro, zastanawia się, czy pracownika należy skierować ponownie na badania okresowe. Czy pracownik, zgodnie z przepisami tarczy antykryzysowej, która podtrzymuje ważność orzeczeń lekarskich wykonanych przed pandemią, będzie miał czas na ich wykonanie do 180 dni po zakończeniu pandemii?
Pracodawca nie ma obowiązku kierowania pracownika na takie badania. Stosownie do art. 229 kodeksu pracy (dalej: k.p.) pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom, na swój koszt, profilaktyczną opiekę lekarską. Na tę opiekę składają się trzy rodzaje badań:
- wstępne, dla osób przyjmowanych do pracy lub pracowników młodocianych przenoszonych na inne stanowiska pracy i innych pracowników przenoszonych na stanowiska pracy, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe;
- okresowe, w terminie wyznaczonym przez lekarza medycyny pracy;
- kontrolne, w przypadku niezdolności do pracy trwającej dłużej niż 30 dni, spowodowanej chorobą.
Zagadnienie pracowniczych badań profilaktycznych reguluje rozporządzenie ministra zdrowia i opieki społecznej w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w kodeksie pracy.
Zgodnie z art. 229 par. 4 k.p. pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie.
Wykonanie badań profilaktycznych stanowi również jeden z podstawowych obowiązków każdego pracownika. Zgodnie z art. 211 pkt 5 k.p. pracownik jest obowiązany poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich. Niedopełnienie tych obowiązków stanowi ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych, pracodawca może zastosować wobec pracownika karę porządkową, o której mowa w art. 108 k.p. (upomnienie, grzywna lub kara pieniężna w wysokości jednodniowego wynagrodzenia pracownika). Gdyby jednak zastosowanie którejś z powyższych kar nie zmotywowało pracownika do poddania się zleconym badaniom, pracodawca mógłby wypowiedzieć pracownikowi stosunek pracy w trybie art. 52 par. 1 pkt 1 k.p., a więc bez wypowiedzenia, z winy pracownika, z powodu ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych.
O ile w typowych warunkach zarówno powyższy obowiązek, jak i jego realizacja nie budzą żadnych wątpliwości, o tyle w okresie panującej epidemii wirusa SARS-CoV-2 wiele osób unika placówek służby zdrowia w obawie przed zagrożeniami, które potencjalnie mogą tam występować.
W ustawie o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (dalej: specustawa o COVID-19) przewidziano dopuszczalność honorowania orzeczeń lekarskich wydanych przez innego lekarza niż lekarz ze specjalizacją medycyny pracy, w przypadku braku dostępności do lekarza uprawnionego do przeprowadzenia badania wstępnego lub kontrolnego. Zgodnie z art. 12a ust. 3 tej ustawy orzeczenie lekarskie wydane przez innego lekarza traci moc po upływie 180 dni od dnia odwołania stanu zagrożenia epidemicznego, w przypadku gdy nie zostanie ogłoszony stan epidemii, albo od dnia odwołania stanu epidemii. Lekarz ten może przeprowadzić badanie i wydać orzeczenie lekarskie w trybie określonym w art. 2 ust. 4 ustawy o wykonywaniu zawodu lekarza i lekarza dentysty. Do orzeczenia lekarskiego stosuje się odpowiednio art. 2 pkt 6 ustawy o systemie informacji w ochronie zdrowia. Orzeczenie lekarskie wydane przez innego lekarza pracodawca powinien przechowywać w aktach osobowych pracownika. Z kolei badania okresowe, zgodnie z art. 12a ust. 1 ustawy o COVID-19, są zawieszone od dnia ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii. Dopiero po odwołaniu tego stanu pracodawcy i pracownicy muszą niezwłocznie podjąć wykonywanie zawieszonych obowiązków (wydać skierowanie i wykonać badania), realizując je w okresie nie dłuższym niż 180 dni od dnia odwołania.
Rada dla klienta biura: Obowiązek zapewnienia pracownikom badań okresowych jest zawieszony (od dnia ogłoszenia stanu epidemii) do odwołania. Tym samym pracodawca nie ma obecnie obowiązku kierowania pracownika na takie badania.
Podstawa prawna
art. 52 par. 1 pkt 1, art. 229 ustawy z 26 czerwca 1974 r. ‒ Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1320)
art. 2 ust. 4 ustawy z 5 grudnia 1996 r. o wykonywaniu zawodu lekarza i lekarza dentysty (Dz.U. z 2020 r. poz. 514; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 159)
art. 2 pkt 6 ustawy z 28 kwietnia 2011 r. o systemie informacji w ochronie zdrowia (Dz.U. z 2020 r. poz. 702; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 159)
art. 12a ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. z 2020 r. poz. 1842; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 180)
rozporządzenie ministra zdrowia i opieki społecznej z 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz.U. poz. 2067; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 2131)
