Świadczenie pielęgnacyjne, specjalny zasiłek opiekuńczy, a teraz zasiłek dla opiekuna. Takie wsparcie mogą otrzymać osoby, które zajmują się krewnym z dysfunkcją zdrowotną. Nowa forma pomocy to niejedyna nowość, która już od przyszłego miesiąca czeka opiekunów. Jak nie pogubić się w przepisach i skorzystać z uprawnień, które dają, podpowiadamy w naszym poradniku.

Czy będzie podwyżka świadczeń za opiekę

Czytelniczka od listopada 2011 r. ma przyznane świadczenie pielęgnacyjne na niepełnosprawną córkę. Obecnie otrzymuje 620 zł tej formy wsparcia oraz 200 zł dodatku, który został jej przyznany do końca roku. Słyszała jednak, że protesty rodziców spowodowały, że kwota świadczenia wzrośnie. Czy faktycznie będą oni otrzymywać wyższą pomoc?
TAK. Od maja rozpoczyna się proces zwiększania kwoty świadczenia pielęgnacyjnego, które przysługuje niepracującym rodzicom opiekującym się niepełnosprawnym dzieckiem, tak aby osiągnęło ono poziom minimalnego wynagrodzenia za pracę. Zgodnie z zaproponowanym przez rząd i przyjętym przez Sejm harmonogramem zmian podwyżka została podzielona na trzy etapy. W pierwszym od 1 maja do 31 grudnia br. kwota świadczenia pielęgnacyjnego będzie wynosić 800 zł, co oznacza wzrost o 180 zł. Przez cały ten okres rodzic będzie też otrzymywał 200 zł dodatku, co da mu łącznie 1 tys. zł miesięcznie pomocy. W drugim etapie od 1 stycznia do 31 grudnia 2015 r. świadczenie pielęgnacyjne będzie wynosić 1200 zł. Natomiast od 2016 r. jego kwota wzrośnie do 1300 zł.
Podstawa prawna
Art. 1 pkt 1 lit. a i art. 2 ustawy z 24 kwietnia 2014 r. o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych.

Czy trzeba złożyć nowy wniosek

Pani Katarzyna otrzymuje świadczenie pielęgnacyjne. Czy w związku z jego podwyżką będzie musiała złożyć w ośrodku pomocy społecznej wniosek w tej sprawie?
NIE. Osoby, które na podstawie prawomocnej decyzji są uprawnione do świadczenia pielęgnacyjnego, nie muszą składać wniosku ani przynosić dodatkowych dokumentów, aby miały je wypłacane w wyższej kwocie. Gmina lub ośrodek pomocy społecznej (jeśli to ta jednostka jest odpowiedzialna za jego przyznawanie) z urzędu będą wszczynały postępowanie o zmianę dotychczasowej decyzji. Może się jednak zdarzyć, że w terminie, w którym zwyczajowo gmina wypłaca im wsparcie, nie otrzymają kwoty uwzględniającej podwyżkę, tylko zostanie im wypłacone później wyrównanie. Jest to związane z tym, że ustawa to umożliwiająca ma wejść w życie 1 maja, czyli od tego samego miesiąca, w którym ma nastąpić pierwsza podwyżka świadczenia do kwoty 800 zł, ale dopiero wczoraj została uchwalona przez Sejm i skierowana do podpisu przez prezydenta. Potem nowelizacja musi być ogłoszona w Dzienniku Ustaw. Gminy natomiast muszą mieć czas na przeprowadzenie postępowań w tym zakresie.
Podstawa prawna
Art. 2 i 3 ustawy z 24 kwietnia 2014 r. o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych.

Czy gmina odprowadzi składki

Rodzic ma wypłacane świadczenie pielęgnacyjne, od którego ośrodek pomocy społecznej opłaca za niego składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. Od maja jego kwota wzrośnie o 180 zł. Czy będzie to też miało wpływ na podwyższenie wysokości składek?
TAK. Obecnie na świadczenie pielęgnacyjne składa się 620 zł podstawowej pomocy i 200 zł dodatku, ale tylko od pierwszej kwoty ośrodek pomocy społecznej odprowadza do ZUS składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i zdrowotne. Wynoszą one 226 zł. Przewidziany na maj wzrost świadczenia spowoduje, że wyższa będzie też kwota składek. Będą one naliczane od nowej podstawy wynoszącej 800 zł w wysokości 321 zł. Natomiast gdy pomoc od przyszłego roku wzrośnie do 1200 zł, a od 2016 r. do 1300 zł, składki ubezpieczeniowe będą odprowadzane odpowiednio w wysokości 376 zł i 403 zł.
Podstawa prawna
Art. 1 pkt 1 lit. a i art. 2 ustawy z 24 kwietnia 2014 r. o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych.

Czy świadczenie będzie rosnąć po 2016 roku

Uchwalona przez Sejm podwyżka świadczeń zakłada, że maksymalny poziom 1300 zł osiągnie ona od 1 stycznia 2016 r. Czy w następnych latach rodzice niepełnosprawnych dzieci mogą liczyć na jej dalsze zwiększanie?
TAK. Przyjęta przez Senat poprawka do ustawy podwyższającej świadczenie pielęgnacyjne, za którą zagłosował też Sejm, zakłada, że jego kwota będzie podlegała corocznej waloryzacji. Będzie ona następowała z dniem 1 stycznia każdego roku. To oznacza, że świadczenie pielęgnacyjne będzie wyłączone z mechanizmu weryfikacji, na podstawie którego zmieniane są kwoty pozostałych świadczeń rodzinnych. Ten przewiduje bowiem, że co trzy lata rząd proponuje nowe kwoty wsparcia, które podlegają potem negocjacjom w ramach Komisji Trójstronnej. Natomiast zmiana wysokości świadczenia pielęgnacyjnego będzie polegała na zwiększaniu jego kwoty o wskaźnik waloryzacji. Będzie nim procentowy wzrost minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego na dzień 1 stycznia danego roku w stosunku do wysokości najniższej pensji według kwoty z 1 stycznia roku poprzedniego. Pierwsza waloryzacja będzie dokonana w ten sposób 1 stycznia 2017 r., co oznacza, że jej wskaźnikiem będzie procentowy wzrost między kwotą minimalnego wynagrodzenia z 2016 i 2017 r. Ustalona w ten sposób wysokość świadczenia będzie zaokrąglana do pełnych złotych w górę i będzie ogłaszana w obwieszczeniu przez ministra pracy i polityki społecznej w Monitorze Polskim w terminie do 15 listopada każdego roku. Ponadto wszczęcie postępowania w sprawie zmiany ustalającej prawo do świadczenia pielęgnacyjnego w zakresie jego kwoty będzie następować z urzędu. Nie będzie to też wymagało zawiadomienia o tym rodzica przez ośrodek pomocy społecznej. Taka decyzja będzie natychmiast wykonalna. Przyjęcie wskaźnika waloryzacji związanego z najniższym wynagrodzeniem może jednak spowodować, że w sytuacji gdy rząd zdecyduje się na jego zamrożenie, to nie wzrośnie też świadczenie pielęgnacyjne.
Podstawa prawna
Art. 1 ustawy z 24 kwietnia 2014 r. o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych.

Czy zmienią się zasady przyznawania wsparcia

Czytelniczka nie pracuje, ponieważ jej niepełnosprawna matka wymaga stałej opieki. Nie otrzymuje świadczenia pielęgnacyjnego ze względu na niespełnianie warunków do jego uzyskania. Czy od maja, oprócz kwoty wsparcia, zmieniają się warunki, od których zależy jego przyznanie?
NIE. Zmiana wysokości świadczenia pielęgnacyjnego nie wiąże się z modyfikacją warunków jego uzyskania. Te pozostają takie same od początku 2013 r. O świadczenie pielęgnacyjne mogą ubiegać się następujące osoby: ojciec, matka, opiekun faktyczny, osoba będąca rodziną zastępczą spokrewnioną oraz inna osoba, na której zgodnie z kodeksem rodzinnym i opiekuńczym ciąży obowiązek alimentacyjny (należą do nich krewni w linii prostej oraz rodzeństwo), ale z zastrzeżeniem, że sama nie może mieć orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności. Otrzymają oni pomoc, o ile nie podejmują lub rezygnują z zatrudnienia lub wykonywania innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad krewnym mającym orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności lub orzeczenie o niepełnosprawności ze szczególnymi wskazaniami. Dotyczą one konieczności stałej lub długotrwałej opieki bądź pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz koniecznością stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji. Ponadto świadczenie pielęgnacyjne przysługuje, jeżeli niepełnosprawność osoby wymagającej opieki powstała przed ukończeniem przez nią 18 lat, chyba że uszczerbek na zdrowiu nastąpił w trakcie nauki w szkole lub szkole wyższej. Wówczas ten czas jest wydłużony do momentu osiągnięcia 24 lat.
Dodatkowe ograniczenia w jego przyznawaniu dotyczą też osób innych niż spokrewnione w pierwszym stopniu względem wymagającego opieki członka rodziny, np. wnuka deklarującego opiekę nad babcią. To powoduje, że wśród uprawnionych do świadczenia pielęgnacyjnego dominują rodzice mający niepełnosprawne dziecko, osoby zajmujące się dorosłym rodzeństwem lub rodzicami z dysfunkcjami zdrowotnymi powstałymi w wspomnianych wyżej terminach oraz dziadkowie zajmujący się wnukami. Natomiast opiekunowie, których niepełnosprawność powstała w dorosłym życiu, mogą się ubiegać o specjalny zasiłek opiekuńczy.
Podstawa prawna
Art. 17 ustawy z 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1456).

Czy rodzice rolnicy otrzymają pomoc

Pani Lidia zajmuje się niepełnosprawnym synem. Ośrodek pomocy społecznej odmówił jej przyznania świadczenia pielęgnacyjnego, ponieważ ojciec dziecka prowadzi gospodarstwo rolne. Na stronach internetowych przeczytała jednak, że część gmin takim jak ona rodzicom pomoc przyznaje. Czy przepisy zostaną pod tym względem doprecyzowane?
TAK. Rozbieżności w decyzjach podejmowanych przez gminy co do przyznawania lub też odmowy przyznania świadczenia pielęgnacyjnego rodzicom rolnikom są spowodowane uchwałą Najwyższego Sądu Administracyjnego z jednej strony, a stanowiskiem Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej z drugiej. Sędziowie potraktowali prowadzenie gospodarstwa rolnego jako przesłankę negatywną do jego uzyskania, resort pracy z kolei wskazywał na brak tego zastrzeżenia. Dzięki zmianie przepisów jednoznacznie będzie z nich wynikać, że pomoc powinna im być przyznana. Zgodnie z ich nowym brzmieniem świadczenie pielęgnacyjne przysługuje rolnikowi, o ile zaprzestanie on prowadzenia gospodarstwa rolnego, a ich małżonkom lub domownikom również w przypadku powstrzymania się od pracy w nim. Fakt ten trzeba będzie potwierdzić, składając specjalne oświadczenie pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań.
Podstawa prawna
Art. 17 pkt 4 ustawy z 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów.

Czy opiekunowie odzyskają świadczenia

Pani Karolina od 13 października 2010 r. do 30 czerwca 2013 r. otrzymywała świadczenie pielęgnacyjne z tytułu opieki nad niepełnosprawną matką. Od 1 lipca wsparcie wygasło jej z mocy prawa, a ponieważ nie spełniała nowych warunków, od których jest uzależnione jego uzyskanie, i nie otrzymała też specjalnego zasiłku opiekuńczego, jest od 10 miesięcy pozbawiona wsparcia. Czy dzięki wyrokowi Trybunału Konstytucyjnego świadczenia zostaną jej przywrócone?
TAK. Trybunał Konstytucyjny orzekł 5 grudnia 2013 r. (sygn. akt K 27/13), że osoby, którym z mocy prawa na podstawie art. 11 ust. 3 ustawy z 7 grudnia 2012 r. o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1548) wygasła decyzja o przyznaniu świadczenia pielęgnacyjnego, zostały bezprawnie pozbawione pomocy. Gminy miały obowiązek wygasić wsparcie (bez wydawania decyzji w tej sprawie) każdemu opiekunowi, który nabył uprawnienie do niego do 31 grudnia 2012 r.
W związku z tym, że trybunał orzekł, że pozbawienie świadczeń było niezgodne z konstytucją i konieczne jest przywrócenie tym osobom wsparcia, rząd przygotował ustawę to umożliwiającą. Nie oznacza to jednak, że ta grupa opiekunów odzyska świadczenie pielęgnacyjne. Będą oni bowiem mieli prawo do zupełnie nowej formy pomocy nazwanej zasiłkiem dla opiekuna i w wysokości odpowiadającej kwocie świadczenia pielęgnacyjnego z momentu, gdy je tracili, czyli 520 zł miesięcznie.
Warunkiem do jej otrzymania, oprócz posiadania decyzji wygaszającej wsparcie, będzie spełnianie przesłanek do otrzymywania świadczenia pielęgnacyjnego, ale nie w obecnym brzmieniu przepisów, tylko tym, które obowiązywało 31 grudnia 2012 r. Wtedy nie było jeszcze wymogu związanego z terminem powstania niepełnosprawności.
Przy uzyskaniu zasiłku dla opiekuna nie będzie też obowiązywało kryterium dochodowe. Po tej zmianie w systemie wspierania osób zajmujących się niepełnosprawnymi krewnymi będą funkcjonowały trzy świadczenia: specjalny zasiłek opiekuńczy, świadczenie pielęgnacyjne i zasiłek dla opiekuna. Pierwszy z nich przysługuje za zajmowanie się dorosłym niepełnosprawnym, drugi za opiekę nad dzieckiem, a trzeci dla osób pozbawionych świadczenia pielęgnacyjnego.
Podstawa prawna
Art. 2 ust. 1 ustawy z 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów.

Czy świadczenia będą zwiększone o odsetki

Pan Kamil, który został pozbawiony świadczenia pielęgnacyjnego otrzymywanego ze względu na opiekę nad niepełnosprawną siostrą, będzie występował o przywrócenie mu bieżącej i zaległej pomocy. Czy do tej drugiej zostanie naliczona rekompensata?
TAK. Zasiłek dla opiekuna za zaległe miesiące do dnia wejścia w życie ustawy będzie przysługiwać razem z odsetkami. Będą one w wysokości odsetek ustawowych, które obecnie wynoszą 13 proc.
Podstawa prawna
Art. 2 ust. 3 i 4 ustawy z 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów.

Czy gmina wypłaci zaległe pieniądze

Czytelniczka dowiedziała się w swoim ośrodku pomocy społecznej, że już wkrótce będzie mogła ponownie otrzymywać wsparcie za opiekę nad niepełnosprawną siostrą. Czy będzie mogła otrzymać również świadczenia za miesiące poprzedzające wejście w życie nowej ustawy?
TAK. Co do zasady zasiłek dla opiekuna będzie przysługiwał za dwa okresy. Pierwszy dotyczy właśnie zaległych świadczeń, które zostaną wypłacone za czas od 1 lipca 2013 r., a więc od momentu odebrania opiekunom świadczenia pielęgnacyjnego, do dnia poprzedzającego wejście w życie ustawy z 4 kwietnia 2014 r. wprowadzającej wspomniany zasiłek. To nastąpi po 14 dniach od jej publikacji w Dzienniku Ustaw. Ponieważ prezydent podpisał ustawę 23 kwietnia bierzącego roku, ale jeszcze nie została ogłoszona, to nie można jeszcze określić dnia, w którym nowe przepisy zaczną obowiązywać. Natomiast drugi okres wypłaty zasiłku dla opiekuna rozpocznie się od dnia wejścia w życie ustawy. Opiekun otrzyma więc jednorazowo wypłatę zaległych świadczeń za wszystkie miesiące, zaczynając od lipca ubiegłego roku (lub tylko za te, w których spełniał warunki do uzyskania świadczenia, które funkcjonowały przed 1 stycznia 2013 r.). Zaległa pomoc łącznie z odsetkami ma wynieść około 5,5 tys. zł. Natomiast potem co miesiąc opiekun będzie miał wypłacany bieżący zasiłek.
Podstawa prawna
Art. 2 ust. 2 ustawy z 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów.

Czy jest termin na ubieganie się o pomoc

Czytelniczka sprawująca opiekę nad niepełnosprawnym mężem będzie składać wniosek o przyznanie jej zasiłku dla opiekuna. Czy jest wyznaczony czas, do którego powinna to zrobić?
TAK. Przepisy wskazują, że wniosek o zasiłek dla opiekuna powinien być złożony nie później niż w ciągu 4 miesięcy od dnia ich wejścia w życie. To nastąpi po 14 dniach od publikacji w Dzienniku Ustaw, ale w związku z tym, że ustawa została podpisana dwa dni temu przez prezydenta i skierowana do ogłoszenia, nie jest znana konkretna data, od której będzie można składać wniosek o zasiłek i kiedy minie termin, aby skorzystać z tego uprawnienia.
Obowiązkiem każdej gminy będzie jednak poinformowanie każdej osoby, której na podstawie art. 11 ust. 3 ustawy z 7 grudnia 2012 r. o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2012 r. poz. 1548), wygasiła z mocy prawa od 1 lipca ubiegłego roku prawo do świadczenia pielęgnacyjnego, o możliwości złożenia wniosku o przyznanie zasiłku dla opiekuna. Ponadto przepisy przewidują też szczególną sytuację, gdy we wspomnianym czteromiesięcznym okresie toczy się postępowanie o wydanie orzeczenia o niepełnosprawności lub jej stopniu w stosunku do krewnego, nad którym sprawowana jest opieka. Wtedy wniosek będzie można złożyć nie później niż w ciągu 4 miesięcy od uzyskania dokumentu potwierdzającego uszczerbek na zdrowiu. Starający się o przywrócenie pomocy nie muszą też czekać ze złożeniem o nią wniosku do momentu, gdy otrzymają pismo z ośrodka pomocy społecznej. Mogą to zrobić już pierwszego dnia, gdy ustawa wprowadzająca zasiłki dla opiekunów zacznie obowiązywać.
Podstawa prawna
Art. 5 ust. 1–2 ustawy z 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów.

Czy trzeba złożyć wniosek o zasiłek

Syn opiekujący się niepełnosprawnym rodzicem należy do grupy osób, które od lipca ubiegłego roku straciły prawo do świadczenia pielęgnacyjnego. Czy aby na podstawie uchwalonych przez Sejm przepisów uzyskać wsparcie, trzeba złożyć o nie wniosek?
TAK. Postępowanie w sprawie ustalenia prawa do zasiłku dla opiekuna nie będzie wszczynane przez gminę z urzędu, ale na podstawie wniosku. Jego wzór nie jest określony w przepisach ustawy go wprowadzającej. To oznacza, że samorząd ma obowiązek przyjąć go w formie wybranej przez osobę go składającą. Gminy mogą jednak na własne potrzeby opracować odpowiedni formularz. Warto więc się o to zapytać i skorzystać z gotowego druku.
Podstawa prawna
Art. 5 ust. 1 ustawy z 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów.

Czy gmina może wymagać dodatkowych dokumentów

Pan Kazimierz, który utracił świadczenie pielęgnacyjne, będzie składał wniosek o przyznanie mu zasiłku dla opiekuna. Czy oprócz złożenia wniosku w tej sprawie może być zobowiązany przez ośrodek pomocy społecznej do dołączenia do niego dodatkowych dokumentów?
TAK. Co do zasady do tego, aby otrzymać zasiłek dla opiekuna, potrzebne jest złożenie w wyznaczonym terminie wniosku. Jednak ponieważ drugim warunkiem, który jest wymagany, aby uzyskać zarówno zaległe, jak i bieżące świadczenia, jest spełnianie przesłanek do otrzymywania świadczenia pielęgnacyjnego w brzmieniu przepisów z 31 grudnia 2012 r. gmina będzie sprawdzać, czy dana osoba faktycznie je spełnia. W tym celu podczas postępowania o przyznanie zasiłków zarówno za poprzednie miesiące, zaczynając od lipca ubiegłego roku, jak i te po wejściu ustawy z 4 kwietnia 2014 r. w życie, może ona wymagać złożenia przez opiekuna oświadczenia potwierdzającego ten fakt. Będzie ono zawierało specjalną klauzulę o świadomości odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań.
Podstawa prawna
Art. 5 ust. 3 i 4 ustawy z 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów.

Czy bezrobotny nie odzyska zaległej pomocy

Pan Maciej, po tym jak stracił prawo do świadczenia pielęgnacyjnego, zarejestrował się w urzędzie pracy jako bezrobotny, aby mieć dzięki temu opłacane ubezpieczenie zdrowotne. Teraz zamierza złożyć wniosek o zasiłek dla opiekuna. Czy ten fakt może wpłynąć na odzyskanie wsparcia za okres od l lipca ubiegłego roku?
NIE. Zarejestrowanie się w powiatowym urzędzie pracy jako osoba poszukująca zatrudnienia lub mająca status bezrobotnego nie ma wpływu na uprawnienie do zasiłku dla opiekuna w okresie obejmującym zaległe świadczenia, czyli od wygaśnięcia decyzji w sprawie przyznania świadczenia pielęgnacyjnego do dnia złożenia o niego wniosku. Inaczej wygląda sytuacja, gdy chodzi o bieżące wsparcie. Taka osoba nie może widnieć w rejestrach urzędu pracy, bo jest to odczytywane jako gotowość do podjęcia zatrudnienia, tymczasem jedną z najważniejszych przesłanek warunkujących prawo do świadczenia pielęgnacyjnego w dniu 31 grudnia 2012 r. (tak jak i obecnie) jest powstrzymywanie się od aktywności zawodowej. W związku z tym ten wymóg obejmuje też starających się o zasiłek.
Podstawa prawna
Art. 2 ust. 6 ustawy z 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów.

Czy gmina sprawdzi sprawowanie opieki nad krewnym

Córka opiekująca się niepełnosprawnymi rodzicami czeka na moment, gdy będzie mogła się ubiegać o zasiłek z tego tytułu, który zastąpi jej świadczenie pielęgnacyjne. Czy gmina zweryfikuje to, czy nadal spełnia warunki umożliwiające jej uzyskanie pomocy?
TAK. Na potrzeby przyznania bieżącego zasiłku dla opiekuna i przed wydaniem decyzji w tej sprawie gmina obowiązkowo sprawdzi, czy faktycznie osoba składająca wniosek sprawuje opiekę nad niepełnosprawnym krewnym. W tym celu kierownik ośrodka pomocy społecznej na prośbę gminy (chyba że to właśnie ta jednostka prowadzi postępowania w sprawie przyznawania świadczeń) skieruje pracownika socjalnego, aby przeprowadził on rodzinny wywiad środowiskowy na zasadach określonych w przepisach dotyczących pomocy społecznej. Taka rozmowa powinna odbyć się w miejscu, w którym opiekun zajmuje się członkiem rodziny, który doznał uszczerbku na zdrowiu. Ponadto taki wywiad nie będzie przeprowadzony jednorazowo, tylko przed wydaniem decyzji.
Sytuacja opiekuna będzie sprawdzana również w okresie pobierania zasiłku, bo gmina będzie miała obowiązek weryfikacji, czy dalej jest on uprawniony do pomocy. Wywiad będzie więc aktualizowany i powtarzany co sześć miesięcy, jeżeli do końca okresu, na który zostało ustalone prawo do zasiłku, zostało więcej niż 3 miesiące, ale też w każdym przypadku, gdy pojawią się wątpliwości co do tego, czy pobierający go krewny rzeczywiście sprawuje opiekę.
Podstawa prawna
Art. 7 ustawy z 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów.

Czy zasiłek może być przyznany bezterminowo

Pani Iwona, ze względu na bezprawną utratę świadczenia pielęgnacyjnego, będzie mogła otrzymać zasiłek dla opiekuna. Tamto wsparcie miała przyznane na czas nieokreślony. Czy teraz też uzyska taką decyzję?
TAK. Zasiłek dla opiekuna ma przysługiwać na takich warunkach, jakie obowiązywały przy świadczeniu pielęgnacyjnym zgodnie z brzmieniem przepisów na 31 grudnia 2012 r. Uzależniały one okres jego przyznania od daty ważności orzeczenia o niepełnosprawności (tak jest też obecnie). Jeżeli uszczerbek na zdrowiu został ustalony na orzeczeniu bezterminowo, wówczas prawo do zasiłku dla opiekuna zostanie ustalone na czas nieokreślony. Natomiast gdy orzeczenie o niepełnosprawności lub jej stopniu jest wydane na czas określony, zasiłek będzie przyznany do ostatniego dnia miesiąca, w którym upłynie termin ważności tego dokumentu.
Podstawa prawna
Art. 6 ust. 1 ustawy z 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów.

Czy będzie kontynuacja wsparcia

Dorosły syn sprawuje opiekę nad niepełnosprawną matką. Orzeczenie zaliczające ją do znacznego stopnia niepełnosprawności zostało wydane na czas określony do 30 września br. Do tego właśnie dnia gmina będzie więc mu mogła przyznać bieżący zasiłek dla opiekuna. Czy po upływie tego terminu będzie mógł ponownie zyskać do niego prawo?
TAK. Przepisy ustawy z 4 kwietnia 2014 r. dopuszczają możliwość kontynuowania uprawnień do zasiłku dla opiekuna po wygaśnięciu orzeczenia, pod warunkiem że powiatowy zespół ds. orzekania o niepełnosprawności potwierdzi dalsze istnienie dysfunkcji zdrowotnej, a krewny ponownie złoży o niego wniosek. W takim przypadku ważne jest, aby opiekun przyszedł z nim do ośrodka pomocy społecznej w ciągu trzech miesięcy, licząc od dnia wydania orzeczenia o niepełnosprawności lub jej znacznym stopniu. Ponadto w takim przypadku wsparcie będzie mogło być przyznane od miesiąca, w którym został złożony wniosek o wydanie dokumentu potwierdzającego uszczerbek na zdrowiu.
Podstawa prawna
Art. 6 ust. 2–4 ustawy z 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów.

Czy będzie zasiłek za miesiące zatrudnienia

Pani Agata ma niepełnosprawnego męża. Po tym jak straciła prawo do świadczenia pielęgnacyjnego, podejmowała dorywcze prace. Obecnie znowu jest bezrobotna i będzie składać wniosek o zasiłek dla opiekuna. Czy otrzyma go również za miesiące, w których pracowała?
NIE. W związku z tym, że zatrudnienie lub inna praca zarobkowa są okolicznościami wykluczającymi przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego, to obowiązują również przy ubieganiu się o zasiłek dla opiekuna. To oznacza, że osoba nie otrzyma zaległych pieniędzy za te miesiące, w których pracowała. Powinna więc poinformować gminę o okresach, w których była aktywna zawodowo, aby ta mogła ustalić, za jaki czas należą jej się zaległe świadczenia. Ponadto zasiłek dla opiekuna nie będzie przyznany, jeżeli zajmujący się niepełnosprawnym członkiem rodziny w czasie, który upłynął od utraty świadczeń, ma ustalone prawo do emerytury lub renty. Wówczas zaległe świadczenia będzie mógł otrzymać tylko za okres do przejścia na emeryturę.
Podstawa prawna
Art. 2 ust. 2 ustawy z 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów.

Czy opiekun może zmienić rodzaj wsparcia

Czytelniczka po wygaśnięciu decyzji o przyznaniu świadczenia pielęgnacyjnego spełniła warunki do uzyskania specjalnego zasiłku opiekuńczego. Będzie je otrzymywać do 31 października br. Czy może z niego zrezygnować i złożyć wniosek o zasiłek dla opiekuna?
TAK. Część osób, która od 1 lipca 2013 r. nie otrzymuje świadczenia pielęgnacyjnego, zyskała prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego przysługującego za opiekę nad dorosłym niepełnosprawnym członkiem rodziny. Mimo że zasiłek dla opiekuna oraz specjalny zasiłek opiekuńczy będą miały wspólne elementy, np. wysokość, to są między nimi istotne różnice. Jedną z nich jest okres, na który są przyznawane.
Pierwsze z tych świadczeń jest przyznawane na okres ważności orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności, to drugie zaś na okres zasiłkowy (trwający od 1 listopada do 31 października następnego roku).
Ponadto przy specjalnym zasiłku opiekuńczym obowiązuje kryterium dochodowe wynoszące 623 zł na osobę w rodzinie. Dlatego osoba uprawniona do tej formy pomocy może z niej zrezygnować i złożyć wniosek o zasiłek dla opiekuna.
Może się bowiem okazać, że za jakiś czas przekroczy kryterium dochodowe i od następnego okresu zasiłkowego, który rozpocznie się w listopadzie br., zostanie bez pomocy. Opiekun, o ile zdecyduje się na takie rozwiązanie, nie powinien zwlekać ze złożeniem wniosku, bo ma na to cztery miesiące. W takiej sytuacji nie otrzyma natomiast zaległych świadczeń za te miesiące, w których gmina wypłacała mu specjalny zasiłek. Przepisy wykluczają bowiem możliwość jego przyznania za okresy, w których opiekun otrzymywał specjalny zasiłek opiekuńczy lub świadczenie pielęgnacyjne. Osoba deklarująca zajmowanie się niepełnosprawnym krewnym nie otrzyma zasiłku dla opiekuna również w sytuacji, jeżeli innemu członkowi rodziny zostało na niego przyznane jedno z tych dwóch świadczeń.
Podstawa prawna
Art. 2 ust. 5 ustawy z 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów.

Czy kwota zasiłku będzie rosnąć

Pani Małgorzata dowiedziała się, że już wkrótce będzie mogła ponownie otrzymywać wsparcie za opiekę nad niepełnosprawną babcią. Czy przepisy przewidują możliwość podnoszenia zasiłku w kolejnych latach?
TAK. Zasiłek dla opiekuna ma podlegać zmianom w zakresie jego wysokości na takich samych zasadach, jak odbywa się to w przypadku świadczeń rodzinnych. Taka weryfikacja przeprowadzana jest raz na trzy lata, a jej kolejny termin przypada na listopad 2015 r. Rząd przedstawia wówczas swoje propozycje co do wysokości kwot wsparcia, które podlegają uzgodnieniom w ramach komisji trójstronnej. Jeżeli partnerzy społeczni i rząd nie dojdą w tej kwestii do porozumienia, to ten drugi w rozporządzeniu określa ich wysokość.
Ten mechanizm nie daje więc gwarancji wzrostu zasiłku dla opiekuna, bo rząd może też zaproponować zamrożenie jego kwoty na następne trzy lata i nawet w przypadku braku akceptacji ze strony pracodawców i związków zawodowych, pozostawić go w dotychczasowej kwocie.
Podstawa prawna
Art. 10 ust. 2–3 ustawy z 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów.

Czy będą opłacone składki emerytalne i rentowe

Czytelnik będzie się starał o wypłatę zasiłku dla opiekuna. Czy w przypadku gdy gmina ustali mu prawo do tego świadczenia, będzie też za niego odprowadzać składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne?
TAK. Za osoby, którym zostanie przyznany zasiłek dla opiekuna, ośrodek pomocy społecznej będzie też opłacał składki emerytalne, rentowe i do NFZ od kwoty tego świadczenia. Ponadto gdy opiekun będzie spełniał warunki do przyznania mu zaległych zasiłków, również od nich będzie odprowadzona składka, ale tylko ta do ZUS. Uprawnienia do bezpłatnego leczenia uzyska on najwcześniej od dnia wejścia w życie ustawy z 4 kwietnia br. Natomiast gdyby okazało się w okresie między 1 lipca ubiegłego roku a dniem poprzedzającym tę datę osobie były udzielane świadczenia opieki zdrowotnej, mimo że z powodu wygaśnięcia decyzji nie miała ona do nich prawa, dyrektor wojewódzkiego oddziału NFZ nie będzie wszczynał postępowania prowadzącego do pokrycia przez opiekuna kosztów leczenia albo to już rozpoczęte będzie miał obowiązek umorzyć. Z kolei gdyby decyzja w sprawie zwrotu określonej kwoty została już wydana, będzie on umarzał w całości kwotę należności.
Podstawa prawna
Art. 15, 20, 23 i 24 ustawy z 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów.

Czy śmierć członka rodziny pozbawi zasiłku

Pan Grzegorz otrzymywał do końca czerwca 2013 r. świadczenie pielęgnacyjne na niepełnosprawną siostrę. Od następnego miesiąca zostało mu ono wygaszone, a mężczyzna sprawował nad siostrą opiekę aż do jej śmierci, która nastąpiła w lutym br. Czy to spowoduje, że nie otrzyma zaległego zasiłku dla opiekuna?
NIE. W sytuacji gdy osoba, nad którą sprawowana była opieka, zmarła, krewny będzie miał prawo do odzyskania świadczeń za miesiące, w których się nią zajmował. W omawianym przypadku ośrodek pomocy społecznej wypłaci zasiłek wraz z odsetkami za okres od lipca 2013 r. do lutego 2014 r., pod warunkiem że brat złoży wniosek w wyznaczonym terminie. Musi też potwierdzić, że w tych miesiącach sprawował opiekę nad niepełnosprawną siostrą.
Podstawa prawna
Art. 2 i 5 ustawy z 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów.

Czy pomoc będzie zwolniona z opodatkowania

Córka sprawująca opiekę nad niepełnosprawnymi rodzicami straciła prawo do świadczenia pielęgnacyjnego. Czy gdy gmina przyzna jej prawo do zasiłku dla opiekuna, to podobnie jak wcześniej uzyskiwana pomoc, będzie on wyłączony z konieczności zapłacenia podatku?
TAK. Zasiłek dla opiekuna, podobnie jak inne świadczenia rodzinne, będzie zwolniony z podatku dochodowego. Ponadto nie będzie on też podlegał egzekucji prowadzonej w trybie przewidzianym w kodeksie postępowania cywilnego ani w ustawie z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 1015 z zm.). Dodatkowo opiekunowie, którzy zyskają prawo do zasiłku, nie będą musieli opłacać abonamentu za posiadanie odbiornika radiowego lub telewizyjnego, ponieważ zostaną dodani do grupy osób zwolnionych z tego obowiązku.
Podstawa prawna
Art. 11–13 i art. 21 ustawy z 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów.

Czy będzie zasiłek dla opiekuna dla nowych osób

Pani Ewelina zrezygnowała z pracy, aby zajmować się niepełnosprawną mamą. Czy będzie mogła się starać o zasiłek dla opiekuna?
NIE. Osoby, które przed 1 stycznia 2013 r. nie nabyły prawa do świadczenia pielęgnacyjnego i nie zostało im ono pół roku później odebrane z mocy prawa, nie mogą otrzymać zasiłku dla opiekuna, bo ta forma pomocy dotyczy tylko tej ściśle określonej grupy objętej wyrokiem TK. Dlatego wyłącznie do niej jest skierowana ustawa go wprowadzająca. Tacy opiekunowie, którzy po raz pierwszy starają się o pomoc za opiekę, mogą ubiegać się o świadczenie pielęgnacyjne, o ile uszczerbek na zdrowiu ich krewnego nastąpił przed skończeniem 18 lat albo w okresie nauki. Jeśli nie spełniają tego warunku, pozostaje im wnioskowanie o specjalny zasiłek opiekuńczy. W jego przypadku też musi istnieć obowiązek alimentacyjny, orzeczenie o niepełnosprawności lub znacznym jej stopniu oraz brak zatrudnienia. Są jednak też dodatkowe i bardziej rygorystyczne przesłanki uzyskania, których nie ma przy świadczeniu pielęgnacyjnym. Należą do nich kryterium dochodowe oraz konieczność zrezygnowania z pracy w związku z koniecznością opieki nad niepełnosprawnym krewnym. Tu także jest obowiązkowo przeprowadzany rodzinny wywiad środowiskowy przed wydaniem decyzji przyznającej wsparcie, jak i w trakcie jego pobierania. Ponadto, o ile o zasiłek dla opiekuna mogą się starać osoby, które po utracie świadczenia pielęgnacyjnego zyskały prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego i teraz chcą z niego zrezygnować, to z takiego rozwiązania nie mogą skorzystać te, które otrzymują go bez związku z wcześniejszym wygaśnięciem uprawnień.
Podstawa prawna
Art. 16a i art. 17 ustawy z 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1456).

Czy gmina będzie dochodzić nienależnego zasiłku

Czytelniczka będzie składać wniosek o przyznanie jej zaległych oraz bieżących świadczeń za opiekę. Czy gmina będzie mogła domagać się od niej ich zwrotu, gdyby okazało się, że czytelniczka przestała spełniać warunki do otrzymywania zasiłku dla opiekuna?
TAK. Ośrodek pomocy społecznej, głównie poprzez aktualizację rodzinnego wywiadu środowiskowego przeprowadzaną co sześć miesięcy, będzie sprawdzał, czy opiekun faktycznie zajmuje się niepełnosprawnym krewnym. Gdyby okazało się, że np. podjął zatrudnienie lub wyjechał za granicę, a nie poinformował o tym gminy, ta w wyniku przeprowadzonego postępowania może stwierdzić, że zasiłek został wypłacony nienależnie i uchylić do niego prawo, a także domagać się jego zwrotu za miesiące, w których był pobierany bezprawnie. W dochodzeniu należności z tego tytułu będą miały zastosowanie te same przepisy, które obowiązują, gdy zwrot dotyczy świadczeń rodzinnych.
W sytuacji gdyby nienależne zasiłki dotyczyły wcześniejszych miesięcy, a opiekun był uprawniony do bieżącej pomocy, to uzyskana bezprawnie kwota może być z niej potrącana.
Podstawa prawna
Art. 10 ust. 1 i art. 17 pkt 6 ustawy z 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów.

Czy będzie zasiłek, gdy orzeczenie wygasło przed lipcem 2013 r.

Wnuczka otrzymywała do 31 maja 2013 r. świadczenie pielęgnacyjne za opiekę nad niepełnosprawną babcią. Jednak w związku z utratą ważności orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności tego dnia wygasło jej prawo do pomocy. Czy mimo to gmina przyzna jej zasiłek dla opiekuna?
NIE. W wspomnianym przykładzie zaległe i bieżące świadczenia przewidziane w ustawie z 4 kwietnia 2014 r. nie przysługują, ponieważ uprawnienia wnuczki nie wygasły z mocy prawa, ale z powodu utraty ważności orzeczenia.
Nowe przepisy zawierają jednak regulacje przewidziane dla tej szczególnej grupy opiekunów. Zgodnie z nimi osoby, którym prawo do świadczenia pielęgnacyjnego przyznanego przed 1 stycznia 2013 r. wygasły w okresie od 31 grudnia 2012 r. do 30 czerwca 2013 r. z powodu utraty ważności orzeczenia, będą mogły otrzymać specjalny zasiłek opiekuńczy. Będzie on przyznany od dnia wejścia w życie ustawy do 31 grudnia br. roku. Co więcej osoby te w wspomnianym okresie nie będą objęte wymogiem rezygnacji z pracy z powodu opieki nad niepełnosprawnym krewnym.
Podstawa prawna
Art. 25 ustawy z 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów.

Czy będzie specjalny zasiłek opiekuńczy dla rolników

Czytelniczka otrzymała decyzję o odmowie przyznania specjalnego zasiłku opiekuńczego nad niepełnosprawnym rodzicem, ponieważ jej mąż prowadzi gospodarstwo rolne. Czy ustawa z 4 kwietnia 2014 r. przewiduje również zmiany w zakresie uprawnień do pomocy dla tej grupy osób?
TAK. Zgodnie z wciąż obowiązującym przepisami rolnicy, ich współmałżonkowie oraz domownicy nie mogą otrzymywać specjalnego zasiłku opiekuńczego. Uniemożliwia im to negatywna przesłanka wskazująca, że do tej formy pomocy nie mają prawa osoby sprawujące opiekę i podlegające obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnym oraz rentowym z innych tytułów (w tym przypadku rolnicy, ich małżonkowie i domownicy są ubezpieczeni w KRUS). Jednak gdy ustawa z 4 kwietnia br. wejdzie w życie, zostanie ona wykreślona.
Ponadto specjalny zasiłek opiekuńczy podobnie jak świadczenie pielęgnacyjne, będzie przysługiwać rolnikom, ich współmałżonkom i domownikom, jeżeli jednocześnie zaprzestaną prowadzenia gospodarstwa rolnego lub pracy w nim. W tym celu będą musieli dołączyć do wniosku oświadczenie potwierdzające to, składane oczywiście pod rygorem odpowiedzialności karnej za poświadczanie nieprawdy.
Podstawa prawna
Art. 17 pkt 2 lit. b oraz pkt 4 ustawy z 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów.

Czy pomoc uzyska mąż zajmujący się chorą żoną

Pan Piotr zrezygnował z pracy, aby zająć się niepełnosprawną żoną. Ponieważ jej uszczerbek na zdrowiu powstał, gdy kobieta miała 37 lat, nie przysługuje mu świadczenie pielęgnacyjne. Czy otrzyma specjalny zasiłek opiekuńczy?
TAK. Przepisy regulujące zasady uzyskiwania specjalnego zasiłku opiekuńczego zostały znowelizowane w ten sposób, aby jednoznacznie z nich wynikało, że prawo do niego mają współmałżonkowie. Obecnie część osób opiekujących się mężem lub żoną, którzy doznali uszczerbku na zdrowiu, ma bowiem problemy z jego otrzymywaniem. Są one spowodowane tym, że kodeks rodzinny i opiekuńczy wśród osób obciążonych obowiązkiem alimentacyjnym nie wymienia wprost małżonków (są tak wskazani krewni w linii prostej i rodzeństwo). To też powoduje rozbieżności interpretacyjne co do istnienia go między osobami pozostającymi w związku małżeńskim.
Po zmianie przepisów tych wątpliwości nie będzie, ponieważ w art. 16a ustawy z 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1456), który wymienia osoby mogące się o starać o specjalny zasiłek opiekuńczy, dodani zostaną współmałżonkowie. Nowelizacja tego konkretnego przepisu nie nastąpi jednak w tym samym terminie, gdy zaczną obowiązywać pozostałe przepisy ustawy z 4 kwietnia 2014 r., ale dopiero od 1 stycznia 2015 r.
Podstawa prawna
Art. 17 pkt 2 lit. a i art. 26 ustawy z 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów.

Czy specjalny zasiłek otrzyma bezrobotny

Ojciec czytelniczki wymaga stałej opieki. Złożyła ona w ośrodku pomocy społecznej wniosek o przyznanie specjalnego zasiłku opiekuńczego, ale ten odmówił jego przyznania. Jako powód wskazał brak przesłanki rezygnacji z pracy z powodu objęcia opieką niepełnosprawnego krewnego, ponieważ córka od dwóch lat jest zarejestrowana jako bezrobotna, a pracę straciła ze względu na nieprzedłużenie umowy przez pracodawcę. Czy w tej kwestii będą wprowadzone zmiany w przepisach?
TAK. Przy specjalnym zasiłku opiekuńczym wprowadzone zostaną te same warunki dotyczące powstrzymywania się od aktywności zawodowej, jakie obowiązują przy świadczeniu pielęgnacyjnym. To oznacza, że do jego otrzymywania nie będzie konieczna rezygnacja z zatrudnienia lub wykonywania innej pracy zarobkowej, wystarczy, że nie są one podejmowane.
Obecne brzmienie przepisów wymaga bowiem od osoby starającej się o specjalny zasiłek opiekuńczy wykazania, że zrezygnowała z pracy, aby zajmować się niepełnosprawnym krewnym. Jeśli np. jej umowa o pracę wygasła lub została zwolniona na skutek redukcji etatów, to nie otrzyma wsparcia. Co więcej między tymi dwiema przesłankami musi też istnieć związek czasowy. W sytuacji gdy osoba jest bezrobotna od np. 5 lat, a z orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności wynika, że uszczerbek na zdrowiu krewnego datowany jest od 2 lat, to decyzja gminy będzie negatywna.
Gdy zmienią się przepisy, te kwestie nie będą już miały znaczenia, bo wystarczy, że opiekun nie jest aktywny zawodowo. To jednak nastąpi dopiero od 1 stycznia 2015 r., bo wejście w życie nowego przepisu zostało przesunięte w czasie właśnie do przyszłego roku.
Podstawa prawna
Art. 17 pkt 2 lit. a i art. 26 ustawy z 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów.

Czy nie ma kryterium dochodowego przy specjalnym zasiłku

Pani Sylwia starała się o specjalny zasiłek opiekuńczy na niepełnosprawną matkę, ale ośrodek pomocy społecznej odmówił jego przyznania ze względu na to, że podliczone dochody jej małżonka oraz jej rodzica przekroczyły ustawowe kryterium. Czy wśród ułatwień, które mają objąć osoby starające się o tę formę pomocy, jest też zniesienie progu dochodowego?
NIE. Uzyskanie specjalnego zasiłku opiekuńczego w dalszym ciągu będzie uzależnione od spełniania kryterium dochodowego, które wynosi 624 zł w przeliczeniu na członka rodziny. Pod uwagę brane są dochody osiągane zarówno przez osoby wchodzące w skład rodziny osoby, która sprawuje opiekę, jak i samego niepełnosprawnego krewnego i jego rodziny. W wspomnianym przykładzie do kryterium zaliczane są więc dochody męża czytelniczki oraz jej matki. Gdyby był jeszcze drugi z rodziców, to również jego dochody byłyby wzięte do kryterium. Natomiast gdyby córka składająca wniosek miała jeszcze na utrzymaniu dzieci, to z kolei mogłoby spowodować podzielenie dochodu przez większą liczbę członków rodziny.
Podstawa prawna
Art. 16a ust. 2 i 4 ustawy z 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1456).