Zasiłek chorobowy przysługuje ubezpieczonemu, który z powodu choroby czy wypadku stał się czasowo niezdolny do pracy. Wysokość zasiłku oraz okres jego otrzymywania jest uwarunkowany wieloma czynnikami.

Zasiłek chorobowy jest świadczeniem wypłacanym przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych (lub pracodawcę) osobom objętym ubezpieczeniem społecznym (obowiązkowym lub dobrowolnym), które stały się niezdolne do wykonywania pracy w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego.

Prawo do zasiłku chorobowego przysługuje po tzw. okresie wyczekiwania, który dla osób podlegających obowiązkowemu ubezpieczeniu wynosi 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego, a dla osób podlegających temu ubezpieczeniu dobrowolnie - 90 dni. Przy czym do okresu ubezpieczenia chorobowego wlicza się także jego poprzednie okresy, o ile przerwa pomiędzy nimi nie przekroczyła 30 dni lub była spowodowana urlopem wychowawczym, urlopem bezpłatnym albo odbywaniem czynnej służby wojskowej.

Wyjątkowo bez okresu wyczekiwania, a więc od pierwszego dnia ubezpieczenia zasiłek chorobowy otrzymują:

  • absolwenci szkół lub szkół wyższych, którzy zostali objęci ubezpieczeniem chorobowym lub przystąpili do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od dnia ukończenia szkoły lub uzyskania dyplomu ukończenia studiów wyższych,
  • ubezpieczeni, których niezdolność do pracy spowodowana została chorobą zawodową lub wypadkiem w pracy lub w drodze do pracy i związanych z tym konsekwencji,
  • ubezpieczeni obowiązkowo, którzy mogą wykazać się co najmniej 10-letnim okresem obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego,
  • posłowie i senatorowie, którzy przystąpią do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od ukończenia kadencji.

Prawo do zasiłku osoba ubezpieczona nabywa więc, jeżeli stała się niezdolna do pracy w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego, a także jeżeli niezdolność do pracy trwała bez przerwy co najmniej 30 dni i powstała:

  • nie później niż w ciągu 14 dni od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego lub wypadkowego;
  • nie później niż w ciągu 3 miesięcy od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego lub wypadkowego - w razie choroby zakaźnej, której okres wylęgania jest dłuższy niż 14 dni lub innej choroby, której objawy chorobowe ujawniają się po okresie dłuższym niż 14 dni od początku choroby.

Zasiłek chorobowy przysługuje przez okres nie dłuższy niż 182 dni, a w przypadku gruźlicy oraz gdy niezdolność do pracy przypada na okres ciąży - przez maksymalnie 270 dni.

Początkowo płaci pracodawca

Zasiłek chorobowy przysługuje za każdy dzień niezdolności do pracy, nie wyłączając dni wolnych od pracy.

W przypadku pracowników, osób wykonujących pracę nakładczą oraz tych odbywających służbę zastępczą zasiłek przysługuje od 34 dnia niezdolności do pracy w roku kalendarzowym, a jeżeli ukończyli 50 rok życia - od 15 dnia.

Przez pierwszy okres choroby - czyli odpowiednio przez 33 i 14 dni - pracownik otrzymuje nadal wynagrodzenie od pracodawcy. Jeżeli jego nieobecność w pracy jest spowodowana chorobą, jest to 80 procent normalnego wynagrodzenia, a do 100-procentowego normalnego wynagrodzenia, i to przez takie same okresy w ciągu roku, są uprawnieni pracownicy, którzy ulegli wypadkowi w pracy lub chore kobiety w ciąży.

Jak ZUS (lub prawodawca) oblicza podstawę wymiaru zasiłku

Podstawą do obliczania zasiłku dla pracownika jest przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacane za 12 miesięcy kalendarzowych, które poprzedzały niezdolność do pracy. Od tak wyliczonej kwoty należy odjąć składki na ubezpieczenia społeczne.

Sytuacja komplikuje się, jeżeli pracownik nie pracował w ciągu roku przez pewien okres (z przyczyn usprawiedliwionych). Wtedy:

  • wyłącza się wynagrodzenie za miesiące, w których pracownik przepracował mniej niż połowę obowiązującego w tym miesiącu czasu pracy,
  • pod uwagę bierze się miesiące, w których pracownik przepracował co najmniej połowę obowiązującego go w tym miesiącu czasu pracy.

Jeżeli taka sytuacja miała miejsce w każdym miesiącu, ZUS przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku weźmie pod uwagę wynagrodzenie za wszystkie miesiące, uzupełnione do pełnej wysokości.

Do ustalania podstawy wymiaru bierze się przy tym pod uwagę również wynagrodzenia kwartalne czy wypłacane jednorazowo za cały rok.

Dodatkowo dla pracowników zatrudnionych w pełnym wymiarze czasu pracy, podstawa nie może być niższa od odpowiedniej do stażu pracy kwoty minimalnego wynagrodzenia, od której odlicza się kwotę 13,71 proc. tego wynagrodzenia.

Ile zasiłku możesz dostać

W oparciu o tak wyliczoną podstawę ZUS ustala wysokość zasiłku chorobowego - obecnie jest to standardowo 80 procent wynagrodzenia lub przychodu stanowiącego podstawę jego wymiaru.

Jednak za okres pobytu w szpitalu pracownikowi przysługuje już zasiłek chorobowy w wysokości 70 procent podstawy wymiaru. 80 procent dostaną za to osoby wykonujące pracę nakładczą oraz odbywające służbę zastępczą, a także pracownicy, którzy ukończyli 50 rok życia - miesięczny zasiłek chorobowy za okres pobytu w szpitalu przysługuje im od 15 do 33 dnia niezdolności do pracy.

Jeżeli jednak przyczyną niezdolności do pracy jest wypadek przy pracy (czy w drodze do pracy lub z pracy) albo choroba zawodowa, lub też niezdolność do pracy przypada na okres ciąży, a także jeżeli niezdolność do pracy powstała wskutek poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów albo zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów, to pracownikowi przysługuje zasiłek chorobowy w wysokości 100 procent podstawy wymiaru (także za okres pobytu w szpitalu).

Niezbędne dokumenty

Aby otrzymać zasiłek chorobowy, pracownik musi przede wszystkim zdobyć zaświadczenie lekarskie orzekające niezdolność do pracy, wystawione na druku ZUS ZLA. Kopię zaświadczenia pracownik przekazuje płatnikowi składek (pracodawcy) lub bezpośrednio do ZUS i ma na to 7 dni. Spóźnienie się w dostarczeniu zwolnienia może spowodować obniżenie zasiłku chorobowego o 25 procent.

Jeżeli to ZUS ma wypłacać zasiłek, niezbędne jest także zaświadczenie płatnika składek, czyli druk ZUS Z-3 w przypadku pracowników, ZUS Z-3b w przypadku ubezpieczonych wykonujących pozarolniczą działalność albo ZUS Z-3a w przypadku pozostałych ubezpieczonych.

Oprócz tego przy ubieganiu się o wypłatę przez ZUS zasiłku za okres po ustaniu ubezpieczenia należy dostarczyć oświadczenie o zaprzestaniu i niepodjęciu działalności zarobkowej, o nieustaleniu prawa do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, do zasiłku dla bezrobotnych, do zasiłku przedemerytalnego, do świadczenia przedemerytalnego lub nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego oraz o niepodleganiu obowiązkowo ubezpieczeniu społecznemu rolników, złożone na druku ZUS Z-10.

W przypadku osób uprawnionych do zasiłku w wysokości 100 procent trzeba także dostarczyć między innymi kartę wypadku w drodze do pracy, z pracy lub podczas pracy czy zaświadczenia od lekarza i inspektora sanitarnego stwierdzające chorobę zawodową i jej związek z rodzajem wykonywanej pracy.

Kiedy zasiłek chorobowy nie przysługuje?

Zasiłek chorobowy nie przysługuje:

  • gdy pracownik niezdolny do pracy zachowuje prawo do wynagrodzenia na podstawie odrębnych przepisów;
  • w okresie urlopu bezpłatnego lub urlopu wychowawczego;
  • w okresie tymczasowego aresztowania lub odbywania kary pozbawienia wolności;
  • gdy niezdolność do pracy powstała wskutek umyślnego popełnienia przestępstwa lub wykroczenia przez pracownika;
  • przez pierwszych pięć dni, jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana nadużyciem alkoholu;
  • osobom, którym przysługuje prawo do renty lub emerytury oraz tym, które są uprawnione do pobierania zasiłku dla bezrobotnych, zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego lub nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego;
  • osobom, które nie nabyły prawa do zasiłku w czasie ubezpieczenia z powodu nie przepracowania wymaganego okresu wyczekiwania;
  • osobom, które w okresie pobierania zasiłku wykonują pracę zarobkową lub wykorzystują zwolnienie w sposób niezgodny z jego celem.