Osoby, które pracowały w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, a nie spełniają warunków do uzyskania emerytury pomostowej, mogą starać się o rekompensatę. Jest ona ustalana przez ZUS po złożeniu wniosku o nową emeryturę. Stanowi dodatek do kapitału początkowego.
Rekompensata przysługuje osobom urodzonym po 31 grudnia 1948 r. z tytułu wykonywania prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Warunkiem jej przyznania jest wykonywanie takich prac przed dniem 1 stycznia 2009 r. przez co najmniej 15 lat.
Ustalanie okresu pracy
Ustalając 15-letni okres pracy, uwzględnia się tylko okresy pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Z rekompensaty mogą zatem skorzystać pracownicy zatrudnieni przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Prace w szczególnych warunkach zostały wymienione w załączniku do rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, w wykazach A i B.
Rekompensata przysługuje także pracownikom zatrudnionym w szczególnym charakterze. Za takich pracowników uważa się:
PRZYKŁAD: BRAK UPRAWNIEŃ DO WCZEŚNIEJSZEJ EMERYTURY
W lutym 2009 r. wniosek o emeryturę złożyła 60-letnia Jadwiga D. Powszechny wiek emerytalny osiągnęła 1 stycznia 2009 r. Występując o emeryturę, wskazała, że wnioskuje o rekompensatę. Jadwiga D. spełniała warunki do przyznania wcześniejszej emerytury z tytułu wykonywania prac w szczególnym charakterze. Przez 15 lat i 9 miesięcy wykonywała prace w pełnym wymiarze czasu pracy w charakterze nauczyciela. Od kilku lat wykonuje inną pracę. Jadwiga D. nie składała wniosku o emeryturę wcześniejszą przed osiągnięciem wieku emerytalnego, nie ma więc ustalonego prawa do niej. ZUS przyzna Jadwidze D. emeryturę (na podstawie art. 24 ustawy o emerytach i rentach z FUS) od 1 lutego 2009 r., tj. od miesiąca zgłoszenia wniosku. Przy obliczaniu jej wysokości według nowych zasad uwzględni przysługującą Jadwidze D. rekompensatę z tytułu pracy w szczególnych warunkach wykonywanej do 31 grudnia 2008 r.
• pracowników organów kontroli państwowej, organów administracji celnej,
• pracowników wykonujących działalność twórczą lub artystyczną,
• dziennikarzy zatrudnionych w redakcjach dzienników, czasopism, w radiu, telewizji oraz w organach prasowych, informacyjnych, publicystycznych albo fotograficznych, objętych układem zbiorowym pracy dziennikarzy,
• nauczycieli, wychowawców lub innych pracowników pedagogicznych wykonujących pracę nauczycielską wymienioną w art. 1 ustawy z 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela,
• funkcjonariuszy tzw. służb mundurowych,
• pracowników jednostek ochrony przeciwpożarowej, o których mowa w art. 15 pkt 1a-5 i 8 ustawy z 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (m.in. gminnej zawodowej straży pożarnej, powiatowej, miejskiej zawodowej straży pożarnej).
Prawo do rekompensaty mogą także nabyć osoby ubezpieczone z tytułu działalności twórczej lub artystycznej.
Ustalając 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, uwzględnia się tylko taką pracę, która była wykonywana stale w pełnym wymiarze czasu pracy. Nie uwzględnia się natomiast okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał po 14 listopada 1991 r. wynagrodzenie za czas choroby lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.