Egzekucja administracyjna po zmianach: łatwiejsza dla pracodawcy, tańsza dla pracownika

Rozszerzenie definicji wynagrodzenia ułatwiło potrącanie zadłużenia z wypłat należnych zatrudnionym. To wynik rozszerzenia jej o świadczenia z ubezpieczenia społecznego.

Ostatnia nowelizacja ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (dalej: u.p.e.a.), która weszła w życie 25 marca 2024 r., ma wpływ także na obowiązki pracodawców. Zmiana dotyczy rozszerzenia definicji wynagrodzenia. Zgodnie z ogólną zasadą wynikającą z art. 11 ust. 1 ustawy o zmianie ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji oraz niektórych innych ustaw (dalej: ustawa nowelizacyjna) do postępowań egzekucyjnych wszczętych na podstawie u.p.e.a. i niezakończonych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy stosuje się przepisy dotychczasowe. Z kolei art. 11 ust. 8 ustawy nowelizacyjnej precyzuje, że do egzekucji z wynagrodzenia za pracę oraz ze świadczeń pieniężnych przysługujących z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa wypłacanych przez pracodawcę wszczętych po wejściu w życie ustawy nowelizacyjnej w postępowaniu egzekucyjnym wszczętym i niezakończonym przed dniem jej wejścia w życie stosuje się przepisy u.p.e.a. w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą.

Co się zmieniło

Wynagrodzenie ze stosunku pracy podlega egzekucji w zakresie określonym w przepisach kodeksu pracy (dalej: k.p.). Z art. 87 k.p. wynika, że z wynagrodzenia za pracę po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne, zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych oraz wpłat dokonywanych do pracowniczego planu kapitałowego ‒ jeżeli pracownik nie zrezygnował z ich dokonywania ‒ podlegają potrąceniu tylko następujące należności:

• sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych,
• sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne,
• zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi,
• przewidziane w art. 108 k.p. kary pieniężne.

Z wynagrodzenia za pracę odlicza się, w pełnej wysokości, kwoty wypłacone w poprzednim terminie płatności za okres nieobecności w pracy, za który pracownik nie zachowuje prawa do wynagrodzenia. Potrąceń należności z wynagrodzenia pracownika w miesiącu, w którym są wypłacane składniki wynagrodzenia za okresy dłuższe niż miesiąc, dokonuje się od łącznej kwoty wynagrodzenia uwzględniającej te składniki wynagrodzenia.

Zasady dotyczące ograniczeń w potrąceniu z wynagrodzenia nie ulegają zmianie. Zmiany nie obejmują również samej metodyki postępowania przy egzekucji z wynagrodzenia za pracę.

W związku z wejściem w życie ustawy nowelizacyjnej w u.p.e.a. zmianie uległa definicja wynagrodzenia dla celów egzekucji administracyjnej. Po zmianach za wynagrodzenie uznaje się wynagrodzenia oraz inne świadczenia pieniężne związane z pracą lub funkcją wykonywaną przez zobowiązanego na podstawie stosunku pracy oraz na innej podstawie, jeżeli z tego tytułu zobowiązany otrzymuje okresowe świadczenia pieniężne, w tym świadczenia pieniężne przysługujące z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, wypłacane przez pracodawcę w okresie zatrudnienia, a także w okresie 12 miesięcy od dnia rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy. Ponadto dodano par. 5 w art. 9 u.p.e.a., zgodnie z którym świadczenie pieniężne przysługujące z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa wypłacane przez pracodawcę podlega egzekucji w zakresie określonym w przepisach o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Twórcy ustawy wskazują, że takie rozszerzenie definicji ma na celu usprawnienie egzekucji ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Zdaniem autorów projektu rozwiązanie to ma wyeliminować konieczność dokonywania odrębnie zajęć egzekucyjnych w zakresie wierzytelności ze stosunku pracy oraz ze świadczeń, które są wypłacane zobowiązanemu przez pracodawcę, u którego dokonano zajęcia wynagrodzenia za pracę.

W ten sposób zapewniona zostanie ciągłość postępowania egzekucyjnego. Co istotne, to niejedyne korzyści z tych rozwiązań, bo zobowiązany (czyli dłużnik) poniesie mniejsze koszty związane z egzekwowaniem zaległości (wydatki związane z doręczeniem korespondencji), które są zaspokajane przed należnością pieniężną. Rozwiązanie to usprawni również proces realizacji zajęcia przez pracodawcę, bo zamiast dwóch zajęć egzekucyjnych będzie obsługiwał tylko jedno. W konsekwencji dokona jednego przelewu środków pieniężnych lub też udzieli jednej odpowiedzi organowi egzekucyjnemu w przypadku wystąpienia przeszkody w realizacji zajęcia egzekucyjnego.

Jakie skutki

Jednocześnie wymagają podkreślenia istotne skutki wprowadzenia art. 9 par. 5 u.p.e.a. Nowy przepis likwiduje wątpliwości co do potrąceń ze świadczeń przysługujących z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa oraz zmierza do zapewnienia tych samych zasad potrąceń niezależnie od tego, czy będzie wypłacał je pracodawca, czy też Zakład Ubezpieczeń Społecznych. To rozwiązanie jest systemowo zbieżne z art. 10 par. 3 u.p.e.a., gdzie postanowiono, że do egzekucji z rent przysługujących z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej i z rent zasądzonych przez sąd lub ustalonych umową za utratę zdolności do pracy albo za śmierć żywiciela lub wypłacanych z dobrowolnego ubezpieczenia rentowego oraz do egzekucji ze świadczeń pieniężnych, przysługujących z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, stosuje się przepisy o egzekucji ze świadczeń przewidzianych w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin.

Nowelizacja u.p.e.a., wprowadzając nową terminologię w zakresie pojęcia wynagrodzenia, a jednocześnie precyzując zasady egzekucji, likwiduje z pewnością wątpliwości po stronie organów stosujących przepisy egzekucji administracyjnej. W ramach zmian w art. 9 u.p.e.a. ustawodawca wyraźnie ustanowił odmienne zasady egzekucji wynagrodzenia ze stosunku pracy (podlega egzekucji w zakresie określonym w przepisach kodeksu pracy) oraz egzekucji ze świadczeń przysługujących z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (podlegających egzekucji w zakresie określonym w ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych). ©℗