Jak obliczyć urlop dla nauczyciela pełniącego obowiązki dyrektora w placówce nieferyjnej? [Poradnia oświatowa]

Czy dyrektor może zobowiązać nauczyciela do rozliczania godzin ponadwymiarowych innych nauczycieli? Czy nauczycielowi przebywającemu przez cały rok na urlopie bezpłatnym przysługują świadczenia z zakładowego funduszu świadczeń społecznych? W jaki sposób należy obliczać termin przedawnienia roszczeń o zwrot dofinansowania studiów nauczyciela? Dlaczego dyrektor nie uwzględnia zaświadczenia wydanego przez innego lekarza medycyny pracy niż ten, który wynika ze skierowania wydanego nauczycielowi?

Za okres wykonywania funkcji p.o. dyrektora nauczycielowi przysługuje urlop w wymiarze proporcjonalnym, przy czym taki nauczyciel nie realizuje go ani w trakcie ferii, ani w trakcie wakacji szkolnych. Zgodnie z art. 64 ust. 2a Karty nauczyciela (dalej: KN) wymiar urlopu wypoczynkowego dla tej grupy nauczycieli jest mniejszy niż w przypadku pozostałych nauczycieli, przy czym nauczyciele mogą przebywać na urlopie wypoczynkowym nie tylko w czasie ferii szkolnych, ale i w ciągu całego roku szkolnego. Dodatkowo kwestię realizacji prawa do urlopu wypoczynkowego przez nauczyciela pełniącego funkcję kierowniczą regulują art. 64 ust. 5a i 5b KN. Zgodnie z tym pierwszym przepisem nauczyciel zatrudniony w szkole, w której nie są przewidziane ferie szkolne, w przypadku nawiązania lub ustania stosunku pracy w trakcie roku kalendarzowego, ma prawo do urlopu wypoczynkowego w wymiarze proporcjonalnym do okresu przepracowanego, zgodnie z odrębnymi przepisami. W myśl ust. 5b powyższą regulację stosuje się odpowiednio do dyrektora i wicedyrektora szkoły oraz nauczyciela zajmującego inne stanowisko kierownicze w szkole, a także nauczyciela, który przez okres co najmniej 10 miesięcy pełni obowiązki kierownicze w zastępstwie nauczyciela, któremu powierzono stanowisko kierownicze. Za okres wykonywania funkcji p.o. dyrektora nauczycielowi należy ustalić urlop w wymiarze proporcjonalnym, dzieląc ogólną wymiar urlopu 35 dni przez liczbę 12 miesięcy i następnie mnożąc przez liczbę miesięcy, na które nauczycielowi powierzono pełnienie obowiązków dyrektora szkoły.

Dyrektor szkoły nie może zobowiązać nauczyciela do kontrolowania rozliczania godzin ponadwymiarowych. Na podstawie art. 42 ust. 1 i 2 KN czas pracy nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze zajęć nie może przekraczać 40 godzin na tydzień. W ramach tak ustalonego czasu pracy oraz wynagrodzenia nauczyciel obowiązany jest realizować:

• zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze, prowadzone bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz, w wymiarze pensum,
• inne zajęcia i czynności wynikające z zadań statutowych szkoły, w tym zajęcia opiekuńcze i wychowawcze uwzględniające potrzeby i zainteresowania uczniów,
• zajęcia i czynności związane z przygotowaniem się do zajęć, samokształceniem i doskonaleniem zawodowym.

Do żadnej z ww. obowiązków nie zalicza się kontroli rozliczania godzin ponadwymiarowych innych nauczycieli oraz własnych. Zadania w tym zakresie wykonuje dyrektor jako przełożony nauczycieli (art. 7 ust. 1 KN).

Nauczyciel w czasie urlopu bezpłatnego zachowuje uprawnienia do korzystania ze świadczeń z zakładowego funduszu świadczeń społecznych (dalej: ZFŚS). Przebywanie przez nauczyciela na urlopie bezpłatnym nie powoduje, że traci on prawo do korzystania ze świadczeń z ZFŚS. Należy zauważyć, że stosowanie do art. 2 pkt 5 ustawy z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych uprawionymi do korzystania ze świadczeń są m.in. pracownicy pozostający w zatrudnieniu. Taki z kolei status ma nauczyciel przebywający na urlopie bezpłatnym. Należy podkreślić, że nauczyciel na tym urlopie korzysta ze wszystkich świadczeń socjalnych na zasadach dotyczących pozostałych pracowników, czyli zgodnie z regulaminem ZFŚS, i po spełnieniu kryterium socjalnego. Cały czas jest on bowiem zatrudniony na stanowisku nauczyciela i dokonuje się dla niego odpisu na ZFŚS. Co ważne, nie ma znaczenia czas trwania urlopu. Potwierdza to także treść konkretnego regulaminu ZFŚS, zgodnie z którym pracownicy przebywający na urlopach są uprawnieni do korzystania ze świadczeń socjalnych. Sformułowanie o urlopach obejmuje wszystkie urlopy pracowników, a więc także urlop bezpłatny.

Kwestia dochodzenia zwrotu dofinansowania uzależniona jest od tego, czy z nauczycielem została zawarta pisemna umowa w sprawie podnoszenia kwalifikacji, w tym zobowiązująca go do zwrotu dopłat, jeżeli przerwał bez uzasadnionej przyczyny podnoszenie kwalifikacji. Termin przedawnienia roszczeń o zwrot należności należy liczyć od dnia takiego zdarzenia. Zgodnie z art. 70a Karty nauczyciela (dalej: KN) w budżetach organów prowadzących szkoły wyodrębnia się środki na dofinansowanie doskonalenia zawodowego nauczycieli w wysokości 0,8 proc. planowanych rocznych środków przeznaczonych na wynagrodzenia osobowe nauczycieli. Na podstawie delegacji ustawowej z art. 70d KN zostało wydane rozporządzenie ministra edukacji narodowej z 23 sierpnia 2019 r. w sprawie dofinansowania doskonalenia zawodowego nauczycieli, szczegółowych celów szkolenia branżowego oraz trybu i warunków kierowania nauczycieli na szkolenia branżowe. Przepisy KN i ww. aktu wykonawczego nie regulują zasad zwrotu przez nauczyciela dofinansowania, które otrzymał od szkoły w związku z doskonaleniem zawodowym. Na mocy art. 91c ust. 1 KN do spraw nieuregulowanych stosuje się przepisy kodeksu pracy (dalej: k.p.). Wobec tego do rozstrzyganego problemu mają zastosowanie m.in. art. 1034 i art. 1035 k.p. Zgodnie z nimi pracodawca może zawrzeć z pracownikiem podnoszącym kwalifikacje zawodowe pisemną umowę określającą wzajemne prawa i obowiązki stron, która nie może zawierać postanowień mniej korzystnych dla pracownika niż m.in. art. 1035 k.p. Zgodnie z art. 1035 pkt 1 k.p. pracownik podnoszący kwalifikacje zawodowe jest obowiązany do zwrotu kosztów poniesionych przez pracodawcę na ten cel, jeżeli bez uzasadnionych przyczyn nie podejmie podnoszenia kwalifikacji zawodowych albo przerwie podnoszenie tych kwalifikacji. W związku z tym pracodawca (czyli szkoła) mogłaby dochodzić zwrotu dofinansowania, gdyby z nauczycielem była zawarta pisemna umowa w sprawie podnoszenia kwalifikacji zawodowych, w tym określającą powyższy przypadek jako zobowiązujący nauczyciela do zwrotu dopłat oraz gdy nauczyciel faktycznie nie dokończył podnoszenia kwalifikacji bez uzasadnionych przyczyn.

Należy podkreślić, że pisemna umowa nauczyciela z pracodawcą nie może zostać zastąpiona wewnętrznymi regulacjami pracodawcy, np. regulaminem. Brak podpisania takiej umowy skutkuje brakiem podstawy prawnej do dochodzenia zwrotu należności. Zwrotu dopłat można domagać się jedynie wtedy, gdy zaistniały wskazane w umowie szkoleniowej zdarzenia dające pracodawcy takie uprawnienie. Ponadto gdyby umowa została zawarta, a nauczyciel przerwał naukę bez uzasadnionej przyczyny, to należałoby uznać, że pracodawca może domagać się zwrotu dofinansowania od tego zdarzenia przez okres trzech lat do upływu okresu przedawnienia, o którym mowa w art. 291 par. 1 k.p. W tym zakresie przepisy nie uzależniają możliwości dochodzenia roszczeń i rozpoczęcia biegu terminu przedawnienia od złożenia przez nauczyciela jakiejś dokumentacji (np. świadectwa ukończenia studiów) ani od momentu rozwiązania stosunku pracy.

Dyrektor nie uwzględnia zaświadczenia wydanego przez innego lekarza medycyny pracy niż ten, który wynika ze skierowania wydanego nauczycielce. Nauczycielce nie przysługuje też zwrot kosztów badania. Zgodnie z art. 73 ust. 10 KN o potrzebie udzielenia nauczycielowi urlopu dla poratowania zdrowia w celu przeprowadzenia zaleconego leczenia choroby zagrażającej wystąpieniem choroby zawodowej lub choroby, w której powstaniu czynniki środowiska pracy lub sposób wykonywania pracy mogą odgrywać istotną rolę, orzeka lekarz posiadający uprawnienia do wykonywania badań profilaktycznych. Chodzi o lekarza posiadającego kwalifikacje lekarza medycyny pracy, wykonującego działalność w jednostce służby medycyny pracy, z którą jednostka oświatowa zawarła umowę, o której jest mowa w art. 12 ustawy z 27 czerwca 1997 r. o służbie medycyny pracy, ponieważ tylko taki lekarz jest określony przez KN jako „uprawniony lekarz”. Zgodnie z art. 73 ust. 10a KN dyrektor, na pisemny wniosek nauczyciela o udzielenie urlopu dla poratowania zdrowia, w terminie nie dłuższym niż siedem dni roboczych od dnia złożenia wniosku wydaje skierowanie na badanie lekarskie przeprowadzane przez uprawnionego lekarza. O potrzebie udzielenia nauczycielowi urlopu dla poratowania zdrowia orzeka uprawniony lekarz, który wydaje orzeczenie lekarskie o potrzebie udzielenia nauczycielowi urlopu dla poratowania zdrowia, określające czas potrzebny na przeprowadzenie zalecanego leczenia. Jeśli więc nauczycielka, zamiast udać się do lekarza medycyny pracy, do którego uzyskała skierowanie, pójdzie do innego lekarza medycyny pracy, uzyskane przez nią orzeczenie nie będzie orzeczeniem uprawnionego lekarza, wskazującego o potrzebie skorzystania z urlopu dla poratowania zdrowia, a więc dyrektor nie może go honorować i na jego podstawie udzielić tego urlopu. Ponadto ponieważ w myśl art. 73 ust. 10h w zw. z 10b KN jednostka oświatowa ma obowiązek opłacenia jedynie badań przeprowadzonych przez uprawnionego lekarza (czyli lekarza medycyny pracy wykonującego zadania na podstawie umowy szkoły z jednostką służby medycyny pracy), nie ma ani obowiązku ani też uprawnienia do pokrycia kosztów badania wykonanego przez innego lekarza medycyny pracy, którego wybrała nauczycielka; wydatek ten musi więc ponieść ona sama. ©℗