Rośnie kwota odpisu na ZFŚS w 2024 roku

Zgodnie obwieszczeniem prezesa GUS podstawa jego naliczenia w tym roku wynosi 6445,71 zł. Jest ona wyższa o 1340,81 zł od obowiązującej od 1 lipca do 31 grudnia 2023 r.

Pracodawcy prowadzący zakładowy fundusz świadczeń socjalnych (ZFŚS) w maju muszą się więc przygotować na większe wydatki. W poprzednim roku obowiązywały dwie kwoty bazowe (4434,58 zł od stycznia do czerwca 2023 r., 5104,90 zł od lipca do grudnia 2023 r.). W tym roku mamy jedną kwotę, ale i tak trzeba się pilnować, robiąc wyliczenia. Przez ostatnie lata przyzwyczailiśmy się bowiem do tego, że podstawą odpisu na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych było przeciętne wynagrodzenie miesięczne w gospodarce narodowej ustalane poprzez ustawy okołobudżetowe w wyniku nowelizacji ustawy o ZFŚS. Jednak w tym roku nie został zamrożony odpis na ZFŚS, tak jak to miało miejsce w poprzednich latach. Wracamy więc do zasad jakie, obowiązywały kiedyś przy wyliczeniu tego odpisu. Są one określone w ustawie o ZFŚS.

Jak to obliczyć

ZFŚS tworzy się z corocznego odpisu podstawowego, naliczanego w stosunku do przeciętnej liczby zatrudnionych. W tym roku jego wysokość zgodnie z ustawą o ZFŚS jest liczona od przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej w 2023 r. lub w II półroczu 2023 r., jeżeli przeciętne wynagrodzenie z tego okresu stanowiło kwotę wyższą. Niedawno ukazało się obwieszczenie prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z 16 lutego 2024 r. w sprawie przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej w 2023 r. i w drugim półroczu 2023 r. Można już więc dokonać obliczeń. I tak, zgodnie z obwieszczeniem przeciętne wynagrodzenie miesięczne w gospodarce narodowej, pomniejszone o potrącone od ubezpieczonych składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe oraz chorobowe w 2023 r., wyniosło 6246,13 zł, a w drugim półroczu 2023 r. wyniosło 6445,71 zł. Ponieważ przeciętne wynagrodzenie z drugiego półrocza 2023 r. stanowiło kwotę wyższą, dlatego podstawę naliczania odpisu na ZFŚS stanowi kwota 6445,71 zł.

Wysokość podstawowych odpisów na ZFŚS w 2024 r. wynosi więc:

• na jednego zatrudnionego w normalnych warunkach – 37,5 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, czyli 2417,14 zł;
• na jednego zatrudnionego wykonującego pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach pomostowych – 50 proc. podstawy naliczania, czyli 3222,86 zł;
• na jednego pracownika młodocianego: – w pierwszym roku nauki – 5 proc. podstawy naliczania, czyli 322,29 zł, –w drugim roku nauki – 6 proc. podstawy naliczania, czyli 386,74 zł, – w trzecim roku nauki – 7 proc. podstawy naliczania, czyli 451,20 zł.

Ponadto zgodnie z art. 5 ust. 4 ustawy o ZFŚS wysokość odpisu podstawowego może być zwiększona o 6,25 proc. przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego na każdą zatrudnioną osobę, w stosunku do której orzeczono znaczny lub umiarkowany stopień niepełnosprawności. Jest to kwota 402,86 zł. Natomiast pracodawcy sprawujący opiekę socjalną nad emerytami i rencistami, w tym także ze zlikwidowanych zakładów pracy, mogą zwiększyć fundusz o 6,25 proc. przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego – 402,86 zł na każdego emeryta i rencistę uprawnionego do tej opieki.

Ponadto pracodawcy, którzy utworzyli zakładowy żłobek lub klub dziecięcy, mogą zwiększyć fundusz na każdą zatrudnioną osobę o 7,5 proc., pod warunkiem przeznaczenia całości tego zwiększenia na prowadzenie żłobka lub klubu dziecięcego. Jest to kwota 483,43 zł.

Nauczyciele

Opisanego sposobu tworzenia funduszu nie stosują zarówno szkoły wyższe działające na podstawie ustawy o szkolnictwie wyższym, jak i szkoły i placówki objęte systemem oświaty w stosunku do nauczycieli podlegających przepisom Karty nauczyciela. Dzieje się tak, ponieważ w stosunku do nauczycieli nie mają zastosowania ogólne przepisy o ZFŚS, lecz odpowiednie regulacje zawarte w Karcie nauczyciela. I tak zgodnie z art. 53 Karty nauczyciela dla nauczycieli dokonuje się corocznie odpisu na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych w wysokości ustalanej jako iloczyn planowanej, przeciętnej w danym roku kalendarzowym, liczby nauczycieli zatrudnionych w pełnym i niepełnym wymiarze zajęć (po przeliczeniu na pełny wymiar zajęć) skorygowanej w końcu roku do faktycznej przeciętnej liczby zatrudnionych nauczycieli (po przeliczeniu na pełny wymiar zajęć) i 110 proc. kwoty bazowej, określanej dla pracowników państwowej sfery budżetowej na podstawie art. 5 pkt 1 lit. a i art. 6 ust. 1 pkt 2 ustawy o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw, ustalanej corocznie w ustawie budżetowej.

Co ważne, od 1 stycznia 2024 r. przy naliczaniu odpisu na emerytowanych nauczycieli nie będzie miała już znaczenia wysokość pobieranej emerytury, renty czy świadczenia kompensacyjnego. Zgodnie bowiem ze zmienionym od tego roku art. 53 ust. 2 Karty nauczyciela dla nauczycieli będących emerytami lub rencistami oraz nauczycieli pobierających nauczycielskie świadczenie kompensacyjne dokonuje się odpisu na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych w wysokości ustalonej jako iloczyn planowanej, przeciętnej w danym roku kalendarzowym liczby nauczycieli będących emerytami lub rencistami oraz nauczycieli pobierających nauczycielskie świadczenie kompensacyjne, skorygowanej w końcu danego roku kalendarzowego do faktycznej, przeciętnej liczby tych nauczycieli i 42 proc. kwoty bazowej, o której mowa w art. 30 ust. 3, obowiązującej w dniu 1 stycznia danego roku.

Kwota bazowa dla nauczycieli oraz nauczycieli emerytów, rencistów lub pobierających nauczycielskie świadczenie kompensacyjne została podana w ustawie budżetowej na 2024 r. i wynosi 5176,02 zł.

Warto pamiętać, że odpisy na ZFŚS łącznie z odpisami podstawowymi na pozostałych pracowników (m.in. administracyjnych) oraz emerytów i rencistów – byłych pracowników stanowią jeden fundusz w szkole.

Pozostałe zasady

Pozostałe zasady ustalania odpisu na fundusz nie ulegają zmianie. Nadal ZFŚS tworzy się: z corocznego odpisu podstawowego, z dobrowolnych odpisów dodatkowych, ze zwiększeń. Wszystkie odpisy obowiązkowe i zwiększenia fakultatywne tworzą u pracodawcy jeden fundusz (art. 5 ust. 8a ustawy o ZFŚS), jednak to odpis podstawowy jest głównym źródłem funduszu. Nalicza się go w stosunku do przeciętnej planowanej w danym roku kalendarzowym liczby osób zatrudnionych u pracodawcy.

Szczegółowo sposób obliczania określa zaś par. 1 rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej z 9 marca 2009 r. w sprawie ustalania przeciętnej liczby zatrudnionych w celu naliczania odpisu na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych. Określono w nim, że podstawę naliczania odpisu na fundusz stanowi przeciętna planowana w danym roku kalendarzowym liczba zatrudnionych, skorygowana w końcu roku do faktycznej przeciętnej liczby zatrudnionych, obejmująca pracowników w pełnym i niepełnym wymiarze czasu pracy (po przeliczeniu na pełny etat). W związku z tym na początku każdego roku ustala się planowaną na dany rok przeciętną liczbę zatrudnionych, którą w końcu roku koryguje do faktycznej przeciętnej liczby osób zatrudnionych w zakładzie w danym roku. Przy obliczaniu przeciętnej faktycznej liczby zatrudnionych w danym roku kalendarzowym (obrachunkowym) pracodawca może się posługiwać ewidencją kadrową. Powinien więc policzyć osoby zatrudnione w poszczególnych miesiącach i przeliczyć na pełne etaty, korzystając przy tym z jednej z trzech metod statystycznych, tj.: uproszczonej, średniej chronologicznej lub arytmetycznej. Potem sumuje liczbę pracowników zatrudnionych w poszczególnych miesiącach i otrzymany wynik dzieli przez 12. Odpisy powinny zostać naliczone na podstawie rzeczywistego średniorocznego zatrudnienia. W przypadku gdy zaplanowana liczba zatrudnionych była niższa niż stan zatrudnienia w rzeczywistości, na 31 grudnia należy dokonać uzupełnienia odpisu, a także uzupełnienia środków przekazywanych na wyodrębniony rachunek bankowy. Natomiast jeśli na koniec roku kalendarzowego faktyczna liczba zatrudnionych była niższa od planowanej, to należy dokonać korekty. Praktyką jest pozostawienie nadpłaty na rachunku. Środki niewykorzystane w danym roku kalendarzowym przechodzą bowiem na rok następny.

Daty przekazania

Bez zmian pozostały daty przekazania. I tak równowartość dokonanych odpisów i zwiększeń naliczonych na dany rok kalendarzowy pracodawca przekazuje na rachunek bankowy funduszu w terminie do 30 września tego roku. Z tym że w terminie do 31 maja przekazuje kwotę stanowiącą co najmniej 75 proc. równowartości odpisów podstawowych. Choć obowiązują dwie daty, to pracodawca całą kwotę odpisu musi ustalić przed terminem przekazania. Ostatecznej korekty wysokości odpisu na fundusz pracodawcy dokonują w końcu roku.

Świadczenie urlopowe

Przypomnijmy, że świadczenie urlopowe przyznawane na podstawie ustawy o ZFŚS nie należy do tych, które muszą wypłacać wszyscy pracodawcy. Ci, których ten obowiązek dotyczy ustalają jego wysokość, z tym że nie może być ono wyższe niż wysokość odpisu podstawowego na ZFŚS w danym roku. A jak już podawaliśmy wyżej, kwota do ustalenia wysokości odpisu i świadczenia urlopowego w 2024 r. wynosi 6445,71 zł. Od niej jest naliczane też świadczenie urlopowe wypłacane przez uprawnionych pracodawców. Dla pracownika zatrudnionego na cały etat w normalnych warunkach pracy jest to kwota 2417,14 zł. Wysokość świadczenia urlopowego ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy. Wyjątkiem jest świadczenie urlopowe dla pracowników młodocianych, które zawsze przysługuje w całości (art. 3 ust. 4 ustawy o ZFŚS). [tabela] ©℗