W obliczu narastających skarg byłych funkcjonariuszy służb mundurowych oraz żołnierzy, Rzecznik Praw Obywatelskich, prof. Marcin Wiącek, podjął działania mające na celu skorygowanie niesprawiedliwości związanej z brakiem waloryzacji świadczeń dla osób, które przeszły na emeryturę w okresie od stycznia do lutego 2023 roku.
Chodzi o zapisy w ustawie budżetowej na rok 2023, która przewidywała podwyższenie kwoty bazowej dla uposażeń, jednakże z zastrzeżeniem, że zmiany te miały obowiązywać jedynie od marca do końca roku. Taka interpretacja przepisów budżetowych spowodowała, że funkcjonariusze i żołnierze, którzy zakończyli służbę przed marcem, zostali pozbawieni przysługujących im podwyżek. RPO podnosi, że decyzje te były często podyktowane stanem zdrowia i nie zawsze były dobrowolne, przytaczając przykłady osób dotkniętych poważnymi problemami zdrowotnymi.
Żołnierze i mundurowi z emeryturami niższymi o 7,8 proc
Zgodnie z nim z ustawy budżetowej na rok 2023, w zakresie uposażeń wyłączono określone grupy zawodowe (żołnierzy zawodowych i funkcjonariuszy), którym określono waloryzację płac zgodnie z kwotą bazową w wysokości 1740,64 zł wskazaną w ustawie budżetowej na rok 2023 w okresie od 1.03.2023 r. do 3.12.2023 r., pozostawiając uposażenia w okresie od 1.01.2023 r. do 28.02.2023 r. na dotychczasowym poziomie, tj. z kwotą bazową wskazaną w ustawie budżetowej na rok 2022 wynoszącą 1614,69 zł.
Rekompensatą za zaniżone uposażenie w okresie 1.01.2023 - 28.02.2023 był mechanizm określony w art. 41 ust. 3 ustawy okołobudżetowej. Zgodnie z tym przepisem uposażenie żołnierzy zawodowych i funkcjonariuszy wypłacane od 1.03.2023 r. do 31.12.2023 r. podlegało każdorazowemu zwiększeniu o 1/5 kwoty różnicy pomiędzy uposażeniem w dotychczasowej oraz w nowej wysokości.
Art. 41 ust. 3 ustawy okołobudżetowej pozwalał zatem na proporcjonalne doliczenie funkcjonariuszom i żołnierzom pozostającym w służbie po 1.03.2023 r. części waloryzacji (1/5 różnicy za okres od 1.01 do 28.02.2023 r.). Niestety żołnierzom zawodowym i funkcjonariuszom, którzy odeszli na emeryturę w powoływanym okresie, brak waloryzacji uposażeń nie został w żaden sposób zrekompensowany.
Zainteresowani wskazują, że pozbawienie ich podwyżki uposażeń w tym czasie wpłynęło bezpośrednio na wymiar emerytur, obniżając je o 7,8%.
Nie każdy może wycofać raport o zwolnienie ze służby
RPO zwraca uwagę, że niektórzy z odchodzących na emeryturę/rentę nie zrobili tego z własnej inicjatywy, lecz byli zmuszeni ze względu na stan zdrowia. Przykładowo skargę złożyła funkcjonariuszka zwolniona ze Straży Granicznej 21.02.2023 r. i bezpośrednio po tym była hospitalizowana na oddziale leczenia nerwic. Przebywa ona obecnie pod ciągłą opieką psychiatry, korzysta z psychoterapii, mając na utrzymaniu 10-letnią córkę.
W grupie osób odchodzących byli także funkcjonariusze/żołnierze, którzy w ogóle nie mieli możliwości wycofania raportu o zwolnienie ze służby, gdyż obiektywne przyczyny dotyczące stanu ich zdrowia np. w postaci wydanych orzeczeń lekarskich - stanowiły okoliczność, której musieli się podporządkować. RPO zauważa, że prawa tych osób mogą być łamane.
Prawodawca nie może jednak w sposób dowolny kształtować treści obowiązujących norm, traktując je jako instrument do osiągania celów bieżącej polityki kadrowej, a tak było w przypadku osób, które zostały zwolnione ze służby w okresie 1.01.2023-28.02.2023. - napisał RPO.