Fundusz socjalny – także dla pracującego emeryta

Emeryt może korzystać z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych u pierwszego pracodawcy, od którego odszedł na emeryturę, nawet wtedy, gdy zatrudnił się w innej firmie. Ma takie prawo, także wówczas gdy ten drugi pracodawca również prowadzi fundusz socjalny – tak wynika z wczorajszej uchwały Sądu Najwyższego.

Sprawa dotyczyła pracownicy byłej nauczycielki zatrudnionej w szkole podstawowej, która po przejściu na emeryturę kontynuowała zatrudnienie. Pracowała w tej szkole przez wiele lat, w roku 2012 przeszła na emeryturę i rozwiązała stosunek pracy, ale nie oznaczało to końca jej aktywności zawodowej. Już jako emerytka podjęła bowiem pracę jako etatowa wizytator w kuratorium oświaty, gdzie przepracowała jeszcze niespełna siedem lat. Po tym zrezygnowała już całkowicie z pracy i pozostała już tylko emerytką.

Przez cały ten okres korzystała ze świadczeń z funduszu socjalnego swojego pierwszego pracodawcy, czyli szkoły podstawowej. Jednak gdy zakończyła pracę w kuratorium i definitywnie przeszła na emeryturę, zaczęły się problemy. Szkoła bowiem stwierdziła, że jej była nauczycielka jest co prawda emerytką, ale już z kuratorium, i w związku z tym straciła tutaj socjalny status emeryta.

Była nauczycielka wniosła więc do sądu żądanie ustalenia, że ma prawo do korzystania ze świadczeń przysługujących z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych szkoły podstawowej.

W I instancji uzyskała korzystny wyrok, ale wskutek apelacji szkoły sprawa trafiła do sądu okręgowego. Stwierdził on, że w sprawie istnieje bardzo poważny problem prawny, i zdecydował się zadać Sądowi Najwyższemu obszerne pytanie sprowadzające się jednak do zasadniczej kwestii – czy jest emerytem byłym pracownikiem zakładu, w rozumieniu przepisów ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 998 ze zm.; dalej: ustawa o zfśs), taka osoba, która wprawdzie uprzednio przeszła z tego zakładu na emeryturę, ale następnie podjęła zatrudnienie w innym zakładzie pracy, u innego pracodawcy, w którym otrzymuje wynagrodzenie w wysokości takiej, że nadal może pobierać emeryturę. Inaczej mówiąc, czy zatrudnienie u innego pracodawcy może skutkować utratą statusu socjalnego emeryta u pierwszego pracodawcy, od którego pracownik odszedł na emeryturę.

SN w odpowiedzi wydał uchwałę korzystną dla zatrudnionych emerytów. Stwierdził bowiem, że emeryt, który uprzednio przeszedł na emeryturę i podjął zatrudnienie u innego pracodawcy, gdzie otrzymuje wynagrodzenie w wysokości niepowodującej zawieszenia wypłaty emerytury, jest „emerytem – byłym pracownikiem zakładu” w rozumieniu przepisu art. 2 pkt 5 ustawy o zfśs.

– Aby określić uprawnienia osoby będącej emerytem, trzeba przede wszystkim spojrzeć na ten problem przez pryzmat przepisu ustawowego – art. 2 pkt 5 ustawy o zfśs wskazuje, kogo należy rozumieć jako osobę uprawnioną do świadczeń z funduszu. Mamy tutaj pracowników i członków ich rodzin, ale też emerytów i rencistów byłych pracowników, a także członków rodzin tych emerytów i rencistów. I to są osoby uprawnione do korzystania ze świadczeń socjalnych, ustawa nie przewiduje tu żadnych dodatkowych przesłanek, które wskazywałyby na możliwość różnicowania statusu tych osób. Nie ma też tym bardziej warunków negatywnych, które uniemożliwiałyby pracownikowi, emerytowi albo renciście korzystanie ze świadczeń socjalnych. Nie mogą tego ograniczać także postanowienia regulaminów, gdyż rozstrzygający jest przepis ustawy. Żaden regulamin zfśs nie może wprowadzać treści, które byłyby w jakiejkolwiek kolizji lub sprzeczności z przepisem ustawowym – powiedział sędzia przewodniczący Jarosław Sobutka.

W dalszej części uzasadnienia SN odniósł się do kwestii potencjalnego korzystania z kilku funduszy socjalnych u poszczególnych pracodawców. Odpowiedź tu także była w zasadzie pozytywna.

– Można się zastanawiać, czy w dzisiejszym stanie prawnym dopuszczalne jest korzystanie tylko z jednego funduszu socjalnego u jednego pracodawcy. Skoro jednak ustawa przewiduje, że odpisy są dokonywane nie tylko na pracowników, lecz także na emerytów lub rencistów, to nie widać tu przeszkód, by taki emeryt miał prawo do korzystania ze świadczeń socjalnych nie tylko od pracodawcy, od którego przeszedł na emeryturę, lecz także od kolejnych, u których pracował już na emeryturze. Ta kwestia powinna być jednak rozstrzygana indywidualnie, gdyż nie stanowiła przedmiotu pytania prawnego – stwierdził sędzia Sobutka, zamykając posiedzenie. ©℗

orzecznictwo