Urlop wypoczynkowy to przywilej osób wykonujących swoje obowiązki pracownicze na podstawie m.in. umowy o pracę. Kiedy taka osoba nabywa do niego prawo? Czy istnieją inne formy zatrudnienia z profitem w postaci urlopu wypoczynkowego?
Prawo do urlopu wypoczynkowego nabywa osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, wyboru, powołania, mianowania oraz spółdzielczej umowy o pracę. Urlop wypoczynkowy jest udzielany w danym roku kalendarzowym, w którym pracownik nabył do niego prawo.
Może być podzielony na części, gdy pracownik złoży stosowny wniosek. Co ważne, nie można go zbyć, gdyż służy on do zregenerowania sił psychicznych i fizycznych oraz musi być udzielony pracownikowi w naturze.
Urlop wypoczynkowy jest odpłatny, a pracownik nie może zrzec się prawa do niego i ekwiwalentu, ani przenieść go na inną osobę. Za dany rok pracy przysługuje prawo do corocznego, nieprzerwanego, płatnego urlopu wypoczynkowego. To na pracodawcy spoczywa obowiązek udzielenia urlopu w roku, w którym pracownik nabył do niego prawo.
Co z niewykorzystanym urlopem wypoczynkowym?
Niewykorzystany urlop powinien być udzielony do 30 września następnego roku kalendarzowego. Osoby zatrudnione na innej podstawie nabywają prawo do urlopu wówczas, gdy przepisy szczególne je przyznają np. nakładcy lub gdy wynika ono np. z umowy zlecenia albo z umowy agencyjnej.
Wypłata ekwiwalentu pieniężnego jest dopuszczalna tylko i wyłącznie przy rozwiązaniu lub wygaśnięciu umowy o pracę.
Ile urlopu przysługuje pracownikowi?
Wymiar urlopu dla zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy wynosi:
- 20 dni – jeżeli pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat,
- 26 dni – jeżeli pracownik jest zatrudniony co najmniej 10 lat.
Długość urlopu zależy od stażu pracy i wykształcenia pracownika.
Niepełny etat a urlop wypoczynkowy
Dla pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy wymiar urlopu wypoczynkowego ustala się proporcjonalnie do etatu, biorąc za podstawę wymiar urlopu dla zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy.
Co wlicza się do stażu pracy?
Do stażu pracy, od którego uzależniony jest wymiar urlopu, wlicza się okresy pracy z poprzednich zatrudnień oraz okres nauki. Do stażu pracy, nie wlicza się pracy na podstawie umowy – zlecenia i innej umowy cywilnoprawnej, prowadzenia działalności gospodarczej, korzystanie z urlopu bezpłatnego – art. 174 § 2 k.p.
Do okresu pracy, od którego zależy długość urlopu, wlicza się ukończenie:
- zasadniczej lub innej równorzędnej szkoły zawodowej – przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej jednak niż 3 lata,
- średniej szkoły zawodowej – przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej jednak niż 5 lat,
- średniej szkoły zawodowej dla absolwentów zasadniczych (równorzędnych) szkół zawodowych – 5 lat,
- średniej szkoły ogólnokształcącej – 4 lata,
- szkoły policealnej – 6 lat,
- szkoły wyższej – 8 lat,
- okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych,
- udokumentowane okresy zatrudnienia za granicą u pracodawcy zagranicznego,
- okres odbywania czynnej służby wojskowej,
- okres odbywania zawodowej służby wojskowej,
- okres, za który przysługuje odszkodowanie, w związku ze skróceniem okresu wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony lub umowy o pracę zawartej na czas określony z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy albo zmniejszenia zatrudnienia z przyczyn dotyczących pracodawcy, określonych w odrębnych przepisach (art. 361 k.p.),
- okres urlopu wychowawczego (art. 1865 k.p.),
- okres prowadzenia indywidualnego gospodarstwa rolnego lub pracy w takim gospodarstwie, prowadzonym przez współmałżonka.
Pierwsza praca, a urlop wypoczynkowy
Pracownik, który podejmuje pracę po raz pierwszy, w danym roku kalendarzowym uzyska prawo do urlopu po przepracowaniu całego miesiąca (nie miesiąca kalendarzowego) w wymiarze 1/12 wymiaru urlopu tj. 1,66 dnia. Wymiar ten można zaokrąglić do pełnego dnia - oczywiście z korzyścią dla pracownika. Wtedy zamiast 1,66 dnia – pracownik nabywa prawo do 2 dni urlopu. Ważne jest jednak, aby w roku kalendarzowym wymiar urlopu pracownika nie przekroczył 20 dni.