Gdy zwracane są środki zgromadzone na rachunku Pracowniczego Planu Kapitałowego, to wszystkie uprzednie wpłaty pomniejszają przychód u wycofującego się uczestnika, niezależnie od tego, kto finansował nabycie jednostek uczestnictwa: sam uczestnik, pracodawca czy Fundusz Pracy– orzekł NSA.
Zasadą jest, że pracownik, który zdecyduje się na przystąpienie do Pracowniczego Planu Kapitałowego, współfinansuje składki na PPK, a dokładają się do nich: pracodawca i Fundusz Pracy. W przyszłości uczestnik ma otrzymać jednostki uczestnictwa zarządzane przez towarzystwa funduszy inwestycyjnych.
Jednak przed ukończeniem 60. roku życia pracownik może wystąpić o zwrot środków zgromadzonych na jego rachunku PPK. Zgodnie z art. 105 ustawy o pracowniczych planach kapitałowych (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 46 ze zm.) zwrot obejmuje zawsze 100 proc. środków zgromadzonych na rachunku, czyli zarówno część pracowniczą, jak i część podmiotu zatrudniającego.
Z kwoty zwrotu dokonane są jednak potrącenia:
- z części pracodawcy 30 proc. zostaje przekazane do ZUS, a 70 proc. otrzymuje pracownik, po pomniejszeniu tej wartości o należny PIT;
- z części pracowniczej 100 proc. dostaje pracownik, po pomniejszeniu tej wartości o należny PIT.
Kłopot z kosztami
Wskutek zwrotu środków z PPK pracownik uzyskuje dochód, który jest opodatkowany zryczałtowanym 19-proc. PIT. Obowiązki płatnika pełni tu fundusz inwestycyjny, który zwraca środki z PPK. Z art. 30a ust. 15 ustawy o PIT wynika, że dochodem jest kwota zwrotu pomniejszona o „wydatki na nabycie odkupionych jednostek uczestnictwa lub wpłaty na umorzone jednostki rozrachunkowe, z których dokonano zwrotu.”
Jeden z funduszy miał wątpliwości, które wpłaty na PPK będą w takim razie kosztem pomniejszającym przychód uczestnika PPK – czy tylko te pracownicze, czy także te z części pracodawcy i Funduszu Pracy. Uważał, że wszystkie powinny być uznane za koszt, niezależnie od tego, od jakiego podmiotu pochodziły.
Tylko wydatki pracownika
Nie zgodził się z tym dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej. Zwrócił uwagę na to, że w art. 30a ust. 15 ustawy o PIT mowajest o „wydatkach na nabycie”, a nie o kosztach.
Ustawodawca miał więc na myśli tylko takie rozchody, które pomniejszają aktywa podatnika – stwierdził fiskus i uznał, że przychód uczestnika PPK można pomniejszyć tylko o wpłaty i wydatki przez niego poniesione. Nie można go pomniejszyć o wpłaty, które pochodziły od pracodawcy i Funduszu Pracy – stwierdził dyrektor KIS.
Dodał, że przemawia za tym także art. 22 ust. 6bc ustawy o PIT. Zgodnie z tym przepisem wpłaty na PPK w części finansowanej przez pracodawcę stanowią koszty uzyskania przychodu tego podmiotu.
Zakaz podwójnego opodatkowania
Interpretację tę uchylił WSA w Warszawie (sygn. akt III SA/Wa 1009/20). Stwierdził, że doszłoby do podwójnego opodatkowania, bo wpłaty do PPK dokonywane przez pracodawcę nie są zwolnione z PIT. To oznacza, że uczestnik PPK uzyskuje z tego tytułu opodatkowany dochód ze stosunku pracy lub pokrewnego (art. 10 ust. 1 pkt 1 ustawy o PIT).
Gdyby więc przy ustalaniu dochodu pracownika z tytuły zwrotu środków z PPK wyłączyć wydatki pracodawcy z kosztów, to prowadziłoby do podwójnego opodatkowania – stwierdził WSA.
Uznał więc, że rację miał fundusz i że całość wpłat, od wszystkich podmiotów, powinna być uznana za koszt zgodnie z art. 30a ust. 15 ustawy o PIT.
WSA wyjaśnił, że wynikający z konstytucji zakaz podwójnego opodatkowania w połączeniu z prymatem wykładni językowej biorą górę nad ustawową zasadą, że kosztem uzyskania przychodu może być tylko wydatek, który poniósł sam podatnik.
Wszystkie wpłaty są kosztem
Wyrok ten utrzymał w mocy Naczelny Sąd Administracyjny. Zwrócił uwagę na to, że zwrot środków zgromadzonych na rachunku PPK dotyczy tylko tego jedynego wypadku - gdy pracownik wnioskuje o to przed ukończeniem 60 roku życia. Zwrot obejmuje wtedy„całość środków”.
W pozostałych sytuacjach przepływy środków z rachunku PPK na rzecz uczestnika są nazywane w ustawie o PPK „wypłatami”, a to całkiem co innego.
Wcześniejszy „zwrot środków” obejmuje nie tylko wpłacone na PPK składki, lecz to, co pracownik uzyskał na rachunku PPK wskutek inwestowania. W takim wypadku kwota „zwrotu całości środków” jest w kategoriach podatkowych traktowana jako przychód, a wcześniejsze wydatki i wpłaty na PPK – jako koszty podatkowe – stwierdził NSA.
– Wszystkie te wcześniejsze wydatki na PPK, i to niezależnie od podmiotu wpłacającego, służą do nabycia jednostek uczestnictwa. Dlatego są zawsze kosztem podatkowym tego, kto ze zwrotu zainwestowanych pieniędzy uzyska przychód, czyli uczestnika PPK – wyjaśnił sędzia Tomasz Kolanowski.
Sąd kasacyjny zgodził się z WSA, że część wpłaty pracodawcy na PPK jest uznawana za opodatkowany dochód uczestnika z jego stosunku pracy. To prowadzi do wniosku, że ciężar ekonomiczny ponosi pracownik. Dlatego przy zwrocie środków z PPK kosztem podatkowym są wszystkie wpłaty na PPK – zarówno poniesione przez pracownika, jak i pracodawcę oraz Fundusz Pracy.
Wyrok NSA z 18 stycznia 2024 r., sygn. aktII FSK 435/21
