W przypadku, gdy pracodawca nie utworzył ZFŚS może on wypłacić pracownikom świadczenia urlopowe. Inną podstawę do tychże świadczeń mają nauczyciele. Jak wygląda to w praktyce?
Na wstępie należy zaznaczyć, że świadczenia urlopowe dla nauczyciela i pracownika prywatnego przedsiębiorstwa różnią się w swej specyfice. Czym różnią się?
Świadczenia urlopowe dla nauczycieli
Zgodnie z art. 53 Karty Nauczyciela, świadczenie urlopowe jest wypłacane w stałej porze. W sierpniu płacone jest ono w wysokości równej wartości odpisu podstawowego. Jest to kwota 1914,34 zł. Wysokość odpisu określa się zgodnie z ustawą o ZFŚS. Co istotne świadczenie to wypłacane jest nauczycielom bez względu na to czy planują w danym roku wypoczynek. W tym wypadku pracodawca zawsze musi wypłacić świadczenie. W 2023 r. na jednego nauczyciela, zatrudnionego w pełnym wymiarze zajęć i pozostającego w stosunku pracy przez cały rok szkolny wynosi ono 1704,87 zł.
W kontekście nauczycieli warto przytoczyć uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 23 lutego 2022 roku w sprawie o sygn. akt III PZP 3/21, w której Sąd orzekł, że „podstawę ustalenia wysokości odpisu na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych w odniesieniu do nauczycieli będących emerytami, rencistami albo nauczycielami pobierającymi nauczycielskie świadczenia kompensacyjne jest suma tych świadczeń pobieranych przez nich w ciągu roku”.
Świadczenie urlopowe w prywatnej firmie
Inaczej sytuacja „wczasów pod gruszą” wygląda w przypadku prywatnych firm. Te obowiązuje bowiem art. 3 ustawy z 4 marca 1994 roku o Zakładowym Funduszu Świadczeń Socjalnych. Fundusz ten tworzy się, jeśli w dniu 1 stycznia danego roku w zakładzie pracy zatrudnionych jest co najmniej 50 pracowników na pełnym etacie. To jednak nie wszystkie możliwości powstania ZFŚS. Inną opcją jest powstanie funduszu w wyniku złożenia wniosku przez zakładową organizację związkową u pracodawcy zatrudniającego od 20 do 50 pracowników.
Jaka jest wysokość świadczeń urlopowych? Zgodnie z art. 5 ust. 2 ustawy o ZFŚS „wysokość odpisu podstawowego (…) wynosi na jednego zatrudnionego (…) 37,5% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej w roku poprzednim lub w drugim półroczu roku poprzedniego, jeżeli przeciętne wynagrodzenie z tego okresu stanowiło kwotę wyższą”. Dodatek (zwany potocznie świadczeniem urlopowym), który przysługuje pracownikom prywatnego sektora, znacznie różni się w swoich założeniach. Wypłaca się go najpóźniej w ostatnim dniu przed dniem rozpoczęcia przez pracownika urlopu wypoczynkowego.
Ile wynoszą świadczenia?
Zgodnie z art. 3 ustawy z 4 marca 1994 roku o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych, fundusz ten tworzy się, jeśli w dniu 1 stycznia danego roku w zakładzie pracy zatrudnionych jest co najmniej 50 pracowników na pełnym etacie. Może on także powstać na skutek złożenia wniosku przez zakładową organizację związkową u pracodawcy zatrudniającego od 20 do 50 pracowników. W „mikro” zakładach pracy, w którym na pełny etat jest zatrudnione mniej niż 50 osób, istnieją dwie możliwości – utworzenie z własnej inicjatywy funduszu bądź wypłacanie świadczenia urlopowego, które jest przedmiotem niniejszych rozważań. W tym przypadku wysokość świadczenia nie może przekroczyć wysokości odpisu podstawowego.
Jaka jest wysokość świadczenia urlopowego w prywatnej firmie? Pracodawca prywatny ma prawo ustalić wysokość wypłacanych świadczeń urlopowych na poziomie niższym niż równowartość odpisu podstawowego (od 1 lipca 2023 r. wysokość tego odpisu wynosi 1914,34 zł i jest to kwota jaką otrzyma pracownik zatrudniony w standardowych warunkach pracy.
Zgodnie z art. 5 ust. 2 ustawy o ZFŚS „wysokość odpisu podstawowego (…) wynosi na jednego zatrudnionego (…) 37,5% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej w roku poprzednim lub w drugim półroczu roku poprzedniego, jeżeli przeciętne wynagrodzenie z tego okresu stanowiło kwotę wyższą”.
Odpis podstawowy na 1 pracownika zatrudnionego w standardowych warunkach pracy wynosi 1914,34 zł. Warunkiem jest jednak 14 dni urlopu „wybranych” pod rząd. Są jednak grupy, u których wskaźnik ten jest obliczany w inny sposób:
- młodociani w trakcie drugiego roku nauki (6%),
- młodociani w trzecim roku nauki (7%) oraz
- wykonujący pracę o szczególnym charakterze oraz w szczególnych warunkach (50%).
Świadczenia urlopowe dla nauczycieli i pracowników sektora prywatnego różnią się znacznie – dlatego warto znać swoje prawa.