Urlopy macierzyński i rodzicielski. Co się zmieniło w prawie pracy w 2023 roku?

W bieżącym roku rząd wprowadził sporo zmian w Kodeksie pracy. To m.in. wydłużenie urlopu rodzicielskiego i przyznanie jego nieprzenoszalnej części każdemu z pracujących rodziców. Jakie są pozostałe zmiany w prawie pracy, szczególnie istotne dla pracowników, którzy są rodzicami?

Urlop macierzyński. Wnioski także w formie elektronicznej

Ostatnia nowelizacja przepisów dotyczących urlopu macierzyńskiego w głównej mierze dotyczyła zmian, które miały doprowadzić do łatwiejszego składania wniosków o udzielanie urlopu macierzyńskiego osobom uprawnionym oraz wniosków o rezygnację z korzystania z części urlopu macierzyńskiego. Zmiany w przepisach spowodowały, że wnioski będą mogły być składane nie tylko w wersji papierowej, ale także elektronicznej (art. 180 §16 kp).

Urlop rodzicielski. Wydłużenie urlopu i brak możliwości przeniesienia

Zdecydowana większość zmian, jakie zaszły w Kodeksie Pracy, dotyczyła urlopu rodzicielskiego. Ma to bezpośredni związek z celami tzw. Dyrektywy „work life balance” (2019/1158), która ma za zadanie zachęcić ojców do korzystania z urlopu rodzicielskiego.

Zmianie uległy następujące obszary:

- przepisy dotyczące wnioskowania i udzielania urlopu rodzicielskiego;
- przepisy dotyczące wnioskowania i korzystania z łączenia urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy;
- przepisy dotyczące korzystania z urlopów związanych z rodzicielstwem w przypadku adopcji dziecka i przyjęcia dziecka na wychowanie;
- wydłużono wymiar urlopu rodzicielskiego i przyznano jego nieprzenoszalną część każdemu z pracujących rodziców;
- uniezależniono prawo pracownika (ojca dziecka) do urlopu rodzicielskiego od pozostawania przez matkę dziecka w zatrudnieniu w dniu porodu.

Urlop rodzicielski. Ile wynosi?

Wydłużenie wymiaru urlopu rodzicielskiego i przyznanie jego nieprzenoszalnej części każdemu z pracujących rodziców.

Nowe brzmienie art. 1821a§1 kp wskazuje, że wymiar urlopu rodzicielskiego będzie wynosił:

- 41 tygodni (poprzednio 32 tyg.) w przypadku o którym mowa w art. 180§1 pkt 1 kp, czyli w sytuacji urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie;

- 43 tygodnie (poprzednio 34 tyg.) w przypadku o którym mowa w art. 180 §1 pkt 2-5 kp, czyli w sytuacji urodzenia dwojga lub więcej dzieci przy jednym porodzie.

Zgodnie z art. 1821a§2 kp. – pracownicy, będący rodzicami dziecka posiadającego zaświadczenie o którym mowa w art. 4 ust. 3 ustawy z dnia 4 listopada 2016r. o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin „Za życiem” - czyli zaświadczenie stwierdzające ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu, mają prawo do urlopu rodzicielskiego w wymiarze:

- 65 tygodni w przypadku o którym mowa w art. 180§1 pkt 1 kp;

- 67 tygodnie w przypadku o którym mowa w art. 180 §1 pkt 2-5

Całkowitą nowością jest wprowadzenie regulacji, zgodnie z którą- każdemu z rodziców dziecka przysługuje wyłączne prawo 9 tygodni urlopu rodzicielskiego. Nie ma możliwości przeniesienia na drugiego z rodziców prawa do tego urlopu. Zasiłek za okres urlopu rodzicielskiego, w tym 9 tyg. urlopu przysługującego wyłącznie każdemu z rodziców dziecka, wynosi 70 % podstawy wymiaru zasiłku macierzyńskiego.

Istnieje możliwość złożenia przez matkę, w terminie nie późniejszym niż 21 dni po porodzie pisemnego wniosku o wypłacenie jej zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego, z wyłączeniem 9 tygodni przysługujących ojcu dziecka. W takiej sytuacji zasiłek macierzyński będzie wynosił 81,5 % podstawy wymiaru zasiłku za cały ten okres.

Zmiany w zasadach wnioskowania o urlop rodzicielski

Podobnie jak przy zmianach we wnioskowaniu o urlop macierzyński, także wniosek o urlop rodzicielski będzie mógł być składany w wersji elektronicznej.

Korzystanie z łączenia urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy

W dalszym ciągu będzie możliwe korzystanie z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy, który udzielił mu urlopu. Praca taka może być wykonywana w wymiarze nie wyższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy, a urlopu rodzicielskiego udziela się na pozostała część wymiaru etatu.

Zgodnie z art. 1821f § 1 kp. w przypadku łączenia przez pracownika – (rodzica dziecka) korzystania z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu - wymiar urlopu rodzicielskiego ulega wydłużeniu proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy wykonywanej przez pracownika w trakcie korzystania z urlopu lub jego części, nie dłużej jednak niż do:

82 tygodni - w przypadku, o którym mowa w art. 180 § 1 pkt 1 kp, czyli w sytuacji urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie;

86 tygodni - w przypadkach, o których mowa w art. 180 § 1 pkt 2-5 kp, czyli w sytuacji urodzenia dwojga lub więcej dzieci przy jednym porodzie.

Natomiast w przypadku łączenia przez pracownika – (rodzica dziecka) posiadającego zaświadczenie, o którym mowa w art. 4 ust. 3 ustawy z dnia 4 listopada 2016 r. o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin "Za życiem", korzystania z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu - wymiar urlopu rodzicielskiego ulega wydłużeniu proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy wykonywanej przez pracownika - rodzica dziecka w trakcie korzystania z urlopu lub jego części, nie dłużej jednak niż do:

130 tygodni - w przypadku, o którym mowa w art. 180 § 1 pkt 1 kp;

134 tygodni - w przypadkach, o których mowa w art. 180 § 1 pkt 2-5 kp.

Jak można wyczytać z treści motywu 20go Dyrektywy 2019/1158 celem jej jest zachęcenie ojców do skorzystania z urlopu rodzicielskiego, a jednocześnie utrzymanie prawa każdego z rodziców do co najmniej czterech miesięcy urlopu rodzicielskiego.

Zapewnienie dwóch miesięcy urlopu rodzicielskiego dla każdego rodzica - bez prawa przeniesienia tego prawa na drugiego rodzica - ma na celu zachęcenie ojców do korzystania z przysługującego im prawa i spędzenia czasu z dzieckiem.

Rozwiązanie to również promuje i ułatwia powrót matek na rynek pracy po okresie urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego.