Pięć dni urlopu opiekuńczego to dziesięć dni ochrony przed zwolnieniem z pracy

Podobnie jak w przypadku urlopów związanych z rodzicielstwem pracownik jest nią objęty od dnia złożenia wniosku, ale przy założeniu, że złożono go w minimalnym terminie.

Od 26 kwietnia 2023 r. pracownicy są uprawnieni do urlopu opiekuńczego. Jest to nowe rozwiązanie wprowadzone ostatnią nowelizacją kodeksu pracy. Został on zmieniony w wyniku wdrożenia dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1158 z 20 czerwca 2019 r. w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów oraz uchylającą dyrektywę Rady 2010/18/UE.

Zgodnie z art. 1731 par. 1 kodeksu pracy pracownikowi przysługuje urlop opiekuńczy w celu zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia osobie będącej członkiem rodziny lub zamieszkującej w tym samym gospodarstwie domowym, która wymaga opieki lub wsparcia z poważnych względów medycznych.

Wymiar urlopu to pięć dni w każdym roku kalendarzowym. Dni mogą być wykorzystywane oddzielnie lub łącznie. Urlop niewykorzystany w danym roku kalendarzowym nie przechodzi na rok kolejny i przepada. Za niewykorzystany urlop nie przysługuje żaden ekwiwalent pieniężny. Przy czym 1 stycznia kolejnego roku pracownik nabywa prawo do urlopu w kolejnym wymiarze pięciu dni.

Wniosek o urlop opiekuńczy można złożyć co najmniej jeden dzień przez planowanym urlopem. Decyzję w tym względzie podejmuje pracownik. Urlop opiekuńczy nie jest funkcjonalnie powiązany z siłą wyższą, chorobą lub wypadkiem i może być planowany, nawet z dużym wyprzedzeniem. Może dotyczyć sytuacji, gdy np. członek rodziny ma zaplanowaną poważną operację i pracownik chce objąć go opieką zaraz po tej operacji. Może złożyć wniosek o udzielenie urlopu nawet z dużym wyprzedzeniem.

Pracownicy korzystający z tego urlopu są objęci ochroną przed rozwiązaniem umowy o pracę. Zasady są analogiczne jak w przypadku pracowników korzystających z urlopów związanych z rodzicielstwem. Wskazuje na to bezpośrednio art. 1733 k.p., zgodnie z którym do pracownika uprawnionego urlopu opiekuńczego stosuje się odpowiednio:

• art. 177 par. 1, 11, 4 i 41 (dotyczący ochrony zatrudnienia pracowników w związku z macierzyństwem),
• art. 1864 (dotyczący zatrudnienia po powrocie z urlopów związanych z rodzicielstwem)
• art. 1881 k.p. (dotyczący elastycznej organizacji pracy).

W dni, w które pracownik korzysta z urlopu wypoczynkowego, podlega ochronie przed rozwiązaniem umowy o pracę za wyjątkiem zwolnienia dyscyplinarnego z jego winy i gdy reprezentująca pracownika zakładowa organizacja związkowa wyrazi zgodę na rozwiązanie umowy (o ile działa u pracodawcy). W tych dniach pracodawca nie może również prowadzić przygotowań do wypowiedzenia lub rozwiązania bez wypowiedzenia stosunku pracy z powodu złożenia takiego wniosku.

Odwołanie do art. 177 par. 1 k.p. wskazuje jednak, że ten okres ochrony rozciąga się również na okres od dnia złożenia wniosku do dnia rozpoczęcia urlopu. Zgodnie bowiem z nim w okresie ciąży oraz w okresie urlopu macierzyńskiego, a także od dnia złożenia przez pracownika wniosku o udzielenie urlopu macierzyńskiego albo jego części, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego albo jego części, urlopu ojcowskiego albo jego części, urlopu rodzicielskiego albo jego części – do dnia zakończenia tego urlopu pracodawca nie może:

• prowadzić przygotowań do wypowiedzenia lub rozwiązania bez wypowiedzenia stosunku pracy z tą pracownicą lub tym pracownikiem;
• wypowiedzieć ani rozwiązać stosunku pracy z tą pracownicą lub tym pracownikiem, chyba że zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z ich winy i reprezentująca pracownicę lub pracownika zakładowa organizacja związkowa wyraziła zgodę na rozwiązanie umowy.

Zgodnie zaś z par. 11, także stosowanym odpowiednio, w przypadku złożenia przez pracownika wniosku, wcześniej niż w minimalnych terminach zakaz, o którym mowa w par. 1, zaczyna obowiązywać na:

• 14 dni przed rozpoczęciem korzystania z części urlopu macierzyńskiego oraz części urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego;
• 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu rodzicielskiego albo jego części;
• 7 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu ojcowskiego albo jego części.

Zatem w przypadku urlopu opiekuńczego będzie to jeden dzień przed planowanym terminem urlopu opiekuńczego, taki jest bowiem minimalny termin złożenia wniosku. Jeżeli zatem pracownik złoży wniosek na dwa dni przed planowanym urlopem, to zakaz rozwiązywania umowy i przygotowań obejmuje tylko jeden dzień przed rozpoczęciem urlopu (ten bliższy). Jest to analogiczne rozwiązanie jak w przypadku urlopu macierzyńskiego, rodzicielskiego czy ojcowskiego.

Uwaga! W opinii autora opublikowanej w dodatku Kadry i Płace „Czy udzielenie urlopu opiekuńczego jest zawsze obowiązkowe?” (DGP nr 95 z 18 maja 2023 r.) błędnie wskazano, że ochrona pracownika związana z urlopem opiekuńczym może trwać nawet 40 dni.