W przypadku śmierci uczestnika PPK, zgromadzone przez niego oszczędności nie przepadają. Podlegają one dziedziczeniu. To, komu przypadną po śmierci uczestnika PPK, wynika z ustawy o PPK. Ma na to wpływ sam oszczędzający.
Prawa małżonka zmarłego uczestnika PPK
W chwili śmierci uczestnika PPK ważne jest to, czy ten uczestnik pozostawał w związku małżeńskim, a jeśli tak, to czy środki na jego rachunku PPK należały do majątku wspólnego małżonków. Zgodnie z art. 85 ustawy o PPK, jeżeli w chwili śmierci uczestnik pozostawał w związku małżeńskim, instytucja finansowa dokonuje wypłaty transferowej połowy środków zgromadzonych na rachunku zmarłego uczestnika na rachunek PPK, IKE lub PPE małżonka zmarłego uczestnika, w zakresie, w jakim te środki stanowiły przedmiot małżeńskiej wspólności majątkowej. Zwrot tych środków możliwy jest także w formie pieniężnej. Podejmując decyzję o formie wypłaty, małżonek zmarłego uczestnika PPK, powinien złożyć instytucji finansowej odpowiedni wniosek.
To, które składniki majątku wchodzą do majątku wspólnego małżonków, ustala się zgodnie z przepisami kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
Wskazanie osób uprawnionych
Środki zgromadzone na rachunku PPK zmarłego uczestnika, które nie zostaną przekazane jego małżonkowi zgodnie ustawą, są przekazywane wskazanym przez uczestnika PPK osobom uprawnionym. Osoby te wybiera uczestnik, wskazując - pisemnie - instytucji finansowej imiennie jedną lub więcej osób, które jako osoby uprawnione mają po jego śmierci otrzymać środki zgromadzone na jego rachunku PPK. Osoby te otrzymają po jego śmierci środki z jego rachunku bez konieczności przeprowadzenie postępowania spadkowego.
W sytuacji gdy uczestnik w chwili śmierci nie był w związku małżeńskim albo pozostawał w związku małżeńskim, ale środki na jego rachunku PPK nie były objęte małżeńską wspólnością majątkową, całość zgromadzonych przez niego na tym rachunku oszczędności jest dzielona między wskazane przez niego osoby uprawnione.
Jako osobę uprawnioną można wskazać tylko osobę fizyczną. Ustawa o PPK nie określa kto może być osobą uprawnioną, co oznacza, że uczestnik ma tu całkowitą dowolność i jako taką osobę może wskazać również osoby z nim niespokrewnione.
Wskazując osoby uprawnione, uczestnik PPK, może określić też ich udział w otrzymywanych środkach. Jeżeli tego nie zrobi, a wskaże kilka osób, uważa się, że udziały tych osób są równe.
Jeśli uczestnik ma kilka rachunków PPK, może wskazać inne osoby uprawnione w zakresie każdego z tych rachunków.
Wskazanie przez uczestnika PPK osoby uprawnionej, która po jego śmierci ma otrzymać środki zgromadzone na jego rachunku, staje się bezskuteczne, jeżeli osoba ta zmarła przed uczestnikiem. W takim przypadku udział, który był przeznaczony dla tej zmarłej osoby, przypada w równych częściach pozostałym osobom wskazanym przez uczestnika PPK, chyba że zadysponuje tym udziałem w inny sposób.
Należy podkreślić, że wskazanie osób uprawnionych, złożone instytucji finansowej, dotyczy wyłącznie środków zgromadzonych na rachunku PPK w tej instytucji, w której zostało złożone.
Jeśli małżonkowie chcą, aby po śmierci jednego z nich drugie otrzymało nie tylko połowę środków z rachunku PPK zmarłego małżonka (w zakresie, w jakim te środki stanowiły przedmiot małżeńskiej wspólności majątkowej), ale całość środków z tego rachunku, bez konieczności przeprowadzenia postępowania spadkowego, każde z nich może wskazać instytucji finansowej drugiego małżonka jako osobę uprawnioną do środków z rachunku PPK.
Wypłaty dla osób uprawnionych: transfer albo zwrot
Środki z rachunku PPK zmarłego uczestnika, w zależności od wniosku osoby uprawnionej, podlegają wypłacie transferowej do PPK, IKE lub PPE tej osoby lub są zwracane w formie pieniężnej. Zwrot może dotyczyć całości lub części środków zgromadzonych na rachunku PPK zmarłego.
Brak osób uprawnionych
Uczestnik PPK może nie wskazać instytucji finansowej osób uprawnionych, po jego śmierci, do środków zgromadzonych na jego rachunku PPK. W razie braku takiego wskazania:
- jeśli rachunek PPK jest prowadzony przez zakład ubezpieczeń, osobami uprawnionymi do otrzymania sumy ubezpieczenia są członkowie najbliższej rodziny ubezpieczonego - w kolejności ustalonej w ogólnych warunkach ubezpieczenia, chyba że umowa między zakładem ubezpieczeń a ubezpieczonym (czyli umowa o prowadzenie PPK) przewiduje inną kolejność;
- w innych przypadkach osobami uprawnionymi są spadkobiercy uczestnika PPK. W stosunku do środków zgromadzonych w PPK zmarłego uczestnika mają wówczas zastosowanie przepisy ogólne dotyczące dziedziczenia.