Organ rentowy będzie mógł odstąpić od kontroli płatnika będącego obywatelem Ukrainy w okresie trwania działań wojennych na terytorium tego państwa lub trzy miesiące po ich zakończeniu.
To efekt nowelizacji specustawy ukraińskiej (tj. ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa, Dz.U. z 2022 r. poz. 583 ze zm.). W ubiegłym tygodniu przyjął ją Sejm, wczoraj zajmował się nią Senat.
Projektodawcy tłumaczą, że tocząca się w Ukrainie wojna spowodowała poważne trudności w skontaktowaniu się ze stronami postępowań dotyczących m.in. ubezpieczeń społecznych. Ukraińcy nie mogą przedłożyć niezbędnych dla toczącego się postępowania dokumentów wytworzonych na terytorium naszego sąsiada. Nowelizacja umożliwia ZUS i jego prezesowi odstąpienie od wszczynania postępowania z urzędu lub zawieszenie postępowań wszczętych przed 24 lutego 2022 r. (rozpoczęciem działań wojennych) i niezakończonych do tego dnia, jak również postępowań wszczętych od tego dnia. Regulacja dotyczy obywateli Ukrainy, którzy nie mają miejsca zamieszkania na terytorium Polski.
– Przepisy konstruuje się tak, by wskazywać, o jakie postępowania chodzi i kogo przepis dotyczy – płatnika czy ubezpieczonego. W tym wypadku kwestie te ujęto jednak w sposób bardzo ogólny – wskazuje dr Tomasz Lasocki z Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego.
Podkreśla, że w efekcie należy uznać, że chodzi o wszystkie postępowania wszczynane przez ZUS z urzędu, które dotyczą zarówno płatników, jak i ubezpieczonych obywateli Ukrainy. O jakie sprawy konkretnie chodzi? – ZUS z urzędu wszczyna np. postępowania dotyczące kontroli płatnika – wskazuje dr Lasocki. Przypomnijmy, że celem takich kontroli jest ocena wywiązywania się przez płatników składek z obowiązków w zakresie ubezpieczeń społecznych (rzetelności i prawidłowości obliczania i opłacania należności do ZUS).
Jak wyjaśnia dr Lasocki, w przypadku przedsiębiorcy procedura rozpoczyna się od zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli.
– Jeżeli organ rentowy uznał, że ma podstawy do sprawdzenia przedsiębiorcy (płatnika) będącego obywatelem Ukrainy, który nie ma miejsca zamieszkania w naszym kraju, na mocy nowych regulacji będzie mógł odstąpić od kontroli – wyjaśnia ekspert.
Zwraca uwagę, że organ rentowy z urzędu wszczyna też postępowanie dotyczące zamiany renty na emeryturę. – Chodzi o ubezpieczonych obywateli Ukrainy, którzy na mocy polskich regulacji pobierali renty z tytułu niezdolności do pracy i teraz osiągnęli wiek emerytalny, który uprawnia do przekształcenia pobieranego świadczenia w emeryturę. Podejrzewam jednak, że będą to sytuacje marginalne – wyjaśnia dr Lasocki.
Procedowane przepisy przesądzają też o uprawnieniach opiekunów tymczasowych w kwestiach dotyczących świadczeń. Chodzi o osoby, o których mowa w art. 25 specustawy, czyli takie, które zajmują się małoletnim obywatelem Ukrainy przebywającym na terytorium Polski bez opieki dorosłych odpowiedzialnych za niego zgodnie z naszym prawem.
Takiej osobie, jeżeli będzie zwolniona od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad powierzonym jej opiece dzieckiem, przysługuje prawo do zasiłku opiekuńczego na zasadach określonych w ustawie o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2021 r. poz. 1133 ze zm.). W celu ustalenia prawa do zasiłku opiekuńczego do wniosku o to świadczenie należy dołączyć postanowienie o ustanowieniu opiekuna tymczasowego.
– W ten sposób osoba ubezpieczona w Polsce, która opiekuje się takim dzieckiem, będzie mogła korzystać z zasiłku, kiedy np. ono zachoruje – wyjaśnia dr Lasocki. ©℗
