Jak długo po 31 grudnia 2008 r. trzeba wykonywać pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, aby nabyć prawo do emerytury pomostowej – takie pytanie prawne rozpozna powiększony skład Sądu Najwyższego.
Emerytura pomostowa to świadczenie skierowane do osób wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, u których wraz z wiekiem istotnie zmniejsza się możliwość realizowania dotychczasowych obowiązków. Zasady jej przyznawania reguluje ustawa o emeryturach pomostowych (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1924).
Co do zasady przysługuje ona osobie, która:
- urodziła się po 31 grudnia 1948 r.,
- ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat,
- osiągnęła wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn,
- ma okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn,
- przed 1 stycznia 1999 r. wykonywała prace w szczególnych warunkach lub prace o szczególnym charakterze,
- po 31 grudnia 2008 r. wykonywała pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze,
- nastąpiło z nią rozwiązanie stosunku pracy.
I właśnie przesłanka wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze po 31 grudnia 2008 r. (art. 4 pkt 6 ustawy o emeryturach pomostowych) okazuje się w praktyce budzić wątpliwości. Rozstrzygnie je powiększony skład SN.
Sprawa, na kanwie której zapadło pytanie prawne, dotyczyła mężczyzny spełniającego wszystkie wymienione wyżej przesłanki. Sporne pozostawało jednak to, czy wnioskodawca ma potwierdzenie stażu pracy w warunkach szczególnych przypadającym właśnie po 31 grudnia 2008 r. Pracodawca wystawił mu bowiem świadectwo pracy, w którym wskazał, że takie obowiązki realizował od 1 do 7 czerwca 2016 r., od 14 do 21 września 2016 r. oraz od 22 do 29 listopada 2016 r., czyli łącznie niespełna miesiąc.
W ocenie Sądu Apelacyjnego w Lublinie, który rozpoznawał sprawę, nie ma znaczenia, ile dni lub miesięcy praca była świadczona. Liczą się okoliczności i warunki jej wykonywania. Stawianie dodatkowych wymogów koniecznych do uzyskania prawa do emerytury pomostowej, nieprzewidzianych w ustawie, jest nieuprawnione – uznał SA.
Skargę kasacyjną złożył ZUS. Sąd Najwyższy uznał, że jej rozstrzygnięcie wymaga odpowiedzi na pytanie, czy dla spełnienia przesłanki do nabycia prawa do emerytury pomostowej (art. 4 pkt 6) konieczne jest wykonywanie pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze po 31 grudnia 2008 r. przez okres przynajmniej miesiąca.
Skład trzech sędziów SN wskazywał, że odpowiedź pozytywna na to pytanie mogłaby wynikać z dotychczasowego orzecznictwa Sądu Najwyższego. I tak w wyroku z 15 stycznia 2013 r. (sygn. akt I UK 448/12) SN stwierdził, że dla zaliczenia do okresu pracy w szczególnych warunkach wymagane jest, aby co najmniej miesiąc takiego zatrudnienia przypadał przed 1 stycznia 1999 r. oraz miesiąc po 31 grudnia 2008 r. Ten sam pogląd podzielił SN w wyrokach z 19 stycznia 2016 r. (sygn. akt I UK 269/15), z 13 listopada 2018 r. (sygn. akt III UK 170/17) i 14 kwietnia 2021 r. (sygn. akt II USKP 34/21).
Skład trzech sędziów, który zadał pytanie prawne, nie był do takiej wykładni przekonany. W jego ocenie ustawodawca nie zdecydował się na wyznaczenie żadnego limitu. W art. 4 pkt 6 ustawy o emeryturach pomostowych nie wskazano bowiem okresu, przez który wskazana w nim praca powinna być wykonywana po 31 grudnia 2008 r. W ocenie SN nie można tego potraktować jako luki w prawie, dlatego brak regulacji musi być poczytywany za akceptację nawet krótkotrwałego wykonywania pracy w warunkach szczególnych. Inna wykładnia nie znajduje oparcia ani w brzmieniu przepisów ustawy pomostowej, ani w ich wykładni celowościowej wyrażającej się zasadą „emerytura za pracę szkodliwą dla zdrowia”.
ORZECZNICTWO
Postanowienie SN z 18 stycznia 2022 r., sygn. akt III USKP 99/21 www.serwisy.gazetaprawna.pl/orzeczenia
