Rodzice mylą często urlop macierzyński, który jest przerwą w pracy związaną z urodzeniem dziecka z zasiłkiem, stanowiącym świadczenie pieniężne. Tymczasem przysługują one różnym grupom osób - o pieniądze z ZUS mogą starać się bowiem nie tylko zatrudnieni na umowę o pracę.

Do urlopu macierzyńskiego jest uprawniona mniejsza liczba osób niż do zasiłku macierzyńskiego.

Komu przysługuje urlop macierzyński

Urlop macierzyński przysługuje kobiecie, która:

  • urodziła dziecko;
  • adoptowała lub przyjęła na wychowanie w ramach rodziny zastępczej ( z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej) dziecko w wieku do 7. roku życia - w szczególnych sytuacjach do 10. roku życia.

Część urlopu może wykorzystać także ojciec dziecka.

Jednak prawo do urlopu macierzyńskiego mają tylko osoby zatrudnione na umowie o pracę. Nie ma natomiast znaczenia staż ani wymiar tej pracy - cały etat czy tylko jego część.

Kobieta zatrudniona na umowę o pracę na czas określony może więc wykorzystać pełen wymiar urlopu, o ile przypada on całkowicie w czasie trwania umowy. Jeżeli umowa miałaby ulec rozwiązaniu już w trakcie korzystania z urlopu, to i tak do końca matce przysługuje zasiłek macierzyński. Z kolei jeżeli umowa uległaby rozwiązaniu po upływie trzeciego miesiąca ciąży, z mocy prawa jest przedłużana do dnia porodu i kobiecie również przysługuje zasiłek do końca urlopu (jednak bez prawa do samego urlopu).

Co więcej, jeżeli z obydwojga rodziców tylko ojciec jest pracownikiem i matce nie przysługuje urlop macierzyński, ojciec ma nadal prawo do urlopu ojcowskiego.

Wymiar urlopu macierzyńskiego

Podstawowy urlop macierzyński trwa w sumie 20 tygodni, jednak 14 z nich przysługuje tylko matce dziecka. Jest on przy tym obligatoryjny, jeżeli więc matka zdecyduje się wrócić do pracy, pozostałe 6 tygodni urlopu wykorzystuje ojciec dziecka.

Najpóźniej na 7 dni przed przystąpieniem do pracy kobieta składa pracodawcy pisemny wniosek o rezygnacji z części urlopu macierzyńskiego, do którego dołącza zaświadczenie z miejsca pracy ojca potwierdzające, że zostaje mu udzielony urlop tuż po zakończeniu go przez matkę.

Urlop macierzyński można wykorzystać także częściowo przed przewidywaną datą porodu – co najmniej 2 tygodnie przed terminem i w sumie nie więcej niż 6 tygodni samego urlopu macierzyńskiego.

Dodatkowy urlop macierzyński

Bezpośrednio po wykorzystaniu dwudziestu tygodni urlopu macierzyńskiego, ojciec albo matka mają prawo do dodatkowego urlopu macierzyńskiego w wymiarze do 6 tygodni.

Może być on wykorzystany w całości przez matkę lub rodzice mogą się nim podzielić na dwie części, przypadające bezpośrednio jedna po drugiej w wymiarze tygodnia lub jego wielokrotności.

Kto i w jakim wymiarze może skorzystać z urlopu rodzicielskiego>>

Dodatkowy urlop macierzyński jest dobrowolny i udzielany jest na wniosek osoby chcącej przedłużyć okres pozostawania z dzieckiem z 14-dniowym wyprzedzeniem.

Matka może też nie później niż 14 dni po porodzie może złożyć jeden wspólny wniosek o udzielenie bezpośrednio po podstawowym urlopie macierzyńskim dodatkowego urlopu macierzyńskiego w pełnym wymiarze (a po nim jeszcze urlopu rodzicielskiego).

Jeżeli rodzi się więcej dzieci

W sumie więc rodz każdej zatrudnionej kobiecie, która urodzi dziecko przysługuje więc 52 tygodniowy płatny urlop, na który składa się urlop macierzyński, dodatkowy urlop macierzyński i urlop rodzicielski (w tym 20 tygodni podstawowy urlopu macierzyński, 6 tygodni dodatkowy urlop rodzicielski i do 26 tygodni urlop rodzicielski).

Jeżeli kobieta urodzi (lub przyjmie na wychowanie jednocześnie) więcej dzieci, wymiar urlopu wyniesie:

  • w przypadku urodzenia dwojga dzieci do 65 tygodni (w tym 31 tygodni podstawowy urlopu macierzyński, 8 tygodni dodatkowy urlop rodzicielski i do 26 tygodni urlop rodzicielski);
  • w przypadku urodzenia trojga dzieci do 67 tygodni (w tym 33 tygodnie podstawowy urlopu macierzyński, 8 tygodni dodatkowy urlop rodzicielski i do 26 tygodni urlop rodzicielski);
  • w przypadku urodzenia czworga dzieci do 69 tygodni (w tym 35 tygodni podstawowy urlopu macierzyński, 8 tygodni dodatkowy urlop rodzicielski i do 26 tygodni urlop rodzicielski);
  • w przypadku urodzenia pięciorga dzieci i więcej do 71 tygodni (w tym 37 tygodni podstawowy urlopu macierzyński, 8 tygodni dodatkowy urlop rodzicielski i do 26 tygodni urlop rodzicielski).

Kto ma prawo do zasiłku macierzyńskiego

Zasiłek macierzyński wypłacany przez ZUS przysługuje natomiast nie tylko osobom zatrudnionym na umowę o pracę, ale wszystkim podlegającym ubezpieczeniu chorobowemu. Tak więc prawo do niego mają także dobrowolnie opłacające składkę chorobową osoby zatrudnione na umowę zlecenie czy prowadzące własną działalność gospodarczą. Nie ma natomiast możliwości uzyskania zasiłku przy umowie o dzieło, ponieważ składka nie może być w ogóle w tym wypadku odprowadzana.

Wysokość zasiłku jest wyliczana na podstawie przeciętnego, miesięcznego wynagrodzenia pracownika wypłaconego za okres ostatniego roku, przypadającego przed przejściem pracownika na urlop macierzyński (i rodzicielski). Jeśli czas pracy był krótszy, wysokość zasiłku jest wyliczana w oparciu o cały okres zatrudnienia.

Czy podczas urlopu macierzyńskiego można pracować?>>

W zależności od terminu złożenia wniosku o wykorzystanie urlopu rodzicielskiego zasiłek macierzyński wynosi przy tym:

  • 60 proc. podstawy wymiaru - gdy wniosek o przyznanie urlopu rodzicielskiego zostanie złożony w terminie nie krótszym niż 14 dni przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu; zasiłek macierzyński wynosi wtedy 100 proc. podstawy wymiaru przez podstawowy i dodatkowy urlop macierzyński, a 60 proc. przez urlop rodzicielski;
  • 80 proc. podstawy wymiaru - jeżeli pracownica w terminie 14 dni po porodzie wystąpi z wnioskiem o skorzystanie z pełnego wymiaru przysługujących jej urlopów z tytułu macierzyństwa, czyli bezpośrednio po urlopie macierzyńskim wykorzysta dodatkowy urlop macierzyński, a następnie zaraz po nim urlop rodzicielski; zasiłek macierzyński wynosi wtedy 80 proc. podstawy wymiaru przez wszystkie rodzaje urlopów;
  • 100 proc. podstawy wymiaru - w przypadku braku wniosku o wykorzystanie urlopu rodzicielskiego; 100 proc. zasiłek macierzyński obowiązuje wówczas przez cały okres trwania podstawowego i dodatkowego urlopu macierzyńskiego.

Uprawnienie do zasiłku macierzyńskiego posiada również ojciec dziecka przez okres urlopu macierzyńskiego, okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego, a także okres urlopu rodzicielskiego pod warunkiem jednak, że to on, a nie matka dziecka korzysta z urlopu.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. 1974 nr 24 poz. 141 z późn. zm.)