Na początek test rynku pracy
▶ Reguła. Zatrudnienie cudzoziemca w Polsce wymaga uzyskania dla niego właściwego zezwolenia na pracę, które jest wydawane na wniosek pracodawcy dla konkretnego obcokrajowca. Jego uzyskanie uzależnione jest od braku odpowiednich kandydatów na pracowników na lokalnym rynku pracy. Pracodawca zamierzający zatrudnić obcokrajowca musi przeprowadzić test rynku pracy. Polega on na sprawdzeniu, czy w urzędzie pracy nie ma zarejestrowanych bezrobotnych, którzy mogliby zostać zatrudnieni na stanowisku oferowanym cudzoziemcowi.
▶ Zgłoszenie do powiatowego urzędu pracy. Procedura rozpoczyna się od zgłoszenia przez pracodawcę oferty pracy do powiatowego urzędu pracy właściwego ze względu na miejsce wykonywania przyszłej pracy przez cudzoziemca. W okresie pandemii preferowane jest dokonanie takiego zgłoszenia elektronicznie za pośrednictwem portalu praca.gov.pl, choć można to zrobić też osobiście i listownie. W ofercie należy wskazać warunki pracy – w tym nazwę stanowiska, rodzaj umowy czy wysokość wynagrodzenia – oraz wymogi stawiane kandydatom na dane stanowisko pracy.
▶ Weryfikacja. W ramach testu pracownicy urzędu weryfikują, czy osoby zarejestrowane jako bezrobotni spełniają wymogi wskazane w ofercie i czy są nią zainteresowani. Jeśli tak, bezrobotni są kierowani do pracodawców inicjujących procedurę w celu przeprowadzenia rozmów kwalifikacyjnych. Odmowa zatrudnienia zaproponowanego kandydata może wiązać się z negatywnym wynikiem testu, a w konsekwencji z brakiem możliwości uzyskania zezwolenia na pracę dla cudzoziemca. Pracodawca musi uzasadnić taką odmowę poprzez odniesienie się do wymogów stawianych w ofercie pracy. Uzasadnienie odmowy jest weryfikowane przez pracowników urzędu.
▶ Wydanie informacji starosty. W przypadku uwzględnienia uzasadnienia bądź braku osób spełniających wymogi wskazane w ofercie już w początkowej fazie procedury urząd pracy wydaje tzw. informację starosty na temat braku możliwości zaspokojenia potrzeb kadrowych pracodawcy. Dokument ten należy dołączyć do wniosku o wydanie zezwolenia na pracę dla cudzoziemca. ramka 1

Ramka 1

Coraz więcej potencjalnych kandydatów
W okresie pandemii uzyskanie informacji starosty na temat braku możliwości zaspokojenia potrzeb kadrowych pracodawcy przez polskich pracowników może być utrudnione. Ograniczenia nakładane na przedsiębiorców mogą bowiem skutkować redukcją zatrudnienia w różnych podmiotach. Sytuacja epidemiczna może zatem wpływać na zwiększenie się bezrobocia w Polsce, które od lutego zeszłego roku w porównaniu do lutego bieżącego roku wzrosło z 5,5 do 6,5 proc. Większa liczba zarejestrowanych bezrobotnych w urzędach pracy wpływać będzie na wyniki testu rynku pracy.
▶ Wyjątki – kiedy przeprowadzać nie trzeba. Test rynku pracy nie jest jednak obowiązkowy w każdym przypadku.
  • Wniosek o wydanie zezwolenia na pracę nie wymaga uzyskiwania informacji starosty, jeśli zawód, w którym cudzoziemiec miałby zostać zatrudniony, jest wymieniony w rozporządzeniu ministra pracy i polityki społecznej z 29 stycznia 2009 r. w sprawie określenia przypadków, w których zezwolenie na pracę cudzoziemca jest wydawane bez względu na szczegółowe warunki wydawania zezwoleń na pracę cudzoziemców (Dz.U. poz. 154). Katalog ujęty w rozporządzeniu jest aktualizowany stosownie do zapotrzebowania na rynku pracy na pracowników w danym zawodzie. Obecnie zwolnienie obowiązuje w stosunku do 37 profesji, w tym m.in. lekarza specjalisty, programisty aplikacji, projektanta i administratora baz danych, technika budownictwa czy technika elektryka.
  • Na podstawie przepisów ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1409; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 2400) przeprowadzenie testu rynku pracy nie jest konieczne także wtedy, gdy cudzoziemiec przebywa legalnie i nieprzerwanie w Polsce przez trzy lata poprzedzające złożenie wniosku o wydanie zezwolenia na pracę bądź w okresie trzech lat poprzedzających złożenie wniosku ukończył studia na uczelni mającej siedzibę w Polsce lub w innym państwie Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego czy w Szwajcarii albo jest doktorantem w szkole doktorskiej prowadzonej przez podmiot mający siedzibę w Polsce.
  • Przeprowadzenie testu rynku pracy nie jest wymagane również wtedy, gdy pracodawca ma zamiar ubiegać się o wydanie zezwolenia na pracę dla cudzoziemca wykonującego pracę polegającą na pełnieniu funkcji w zarządzie spółki albo w związku z prowadzeniem spraw spółki komandytowej lub komandytowo-akcyjnej jako komplementariusz, albo w związku z udzieleniem mu prokury.
Procedura uzyskania zezwolenia na pracę
▶ Podstawowe zasady. Zezwolenie na pracę jest wydawane na wniosek pracodawcy zamierzającego zatrudnić cudzoziemca. Jest on kierowany do wojewody właściwego ze względu na miejsce siedziby podmiotu zatrudniającego. Zasady składania wniosków i czas trwania procedur są zależne m.in. od reguł panujących w danym województwie. Dla przykładu w Warszawie wniosek o wydanie zezwolenia na pracę może zostać złożony na kilka sposobów i również w zależności od tego czas oczekiwania na wydanie dokumentu jest różny. ramka 2

Ramka 2

Składanie wniosków: casus Mazowsza i inne regiony
W przypadku województwa mazowieckiego najszybszym sposobem jest złożenie wniosku o zezwolenie na pracę w Trybie Obsługi Koordynowanej (TOK), w ramach którego pracodawca może osobiście złożyć wniosek w urzędzie wojewódzkim. Tryb ten dotyczy jednak jedynie wniosków o wydanie zezwoleń na pracę typu A (wydawanych dla cudzoziemców wykonujących pracę na terytorium Polski na podstawie umowy z podmiotem, którego siedziba, miejsce zamieszkania lub oddział, zakład lub inna forma zorganizowanej działalności znajduje się na terytorium Polski). W celu umówienia wizyty na złożenie wniosku pracodawca musi wysłać zgłoszenie do Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego. Uzyskanie terminu jest zależne od kolejności i liczby zgłoszeń na dany okres. Pracodawca nie ma zatem gwarancji uzyskania terminu w ramach omawianego trybu. Zdecydowanym plusem takiej obsługi jest jednak szybkość uzyskiwania zezwoleń. Dokumenty są wydawane w okresie dwóch-trzech tygodni od dnia złożenia wniosku.
Pracodawca mający siedzibę w województwie mazowieckim może też aplikować o wydanie zezwolenia na pracę, składając wniosek w formie elektronicznej za pośrednictwem portalu praca.gov.pl lub w formie papierowej w biurze podawczym urzędu bądź za pośrednictwem poczty. W tych przypadkach postępowania toczą się jednak znacznie dłużej, bo nawet do ok. trzech miesięcy.
Złożenie wniosku z zastosowaniem wymienionych trzech metod – a więc za pośrednictwem portalu praca.gov.pl, w biurze podawczym czy za pośrednictwem poczty – jest możliwe także w innych urzędach wojewódzkich. W przypadku wyboru formy elektronicznej wnioskodawca może zostać zobowiązany do doręczenia oryginałów dokumentów w tradycyjnej formie do danego urzędu.
▶ Załączniki. Do wniosku o wydanie zezwolenia na pracę pracodawca musi załączyć kopię dokumentu potwierdzającego tożsamość cudzoziemca. Najczęściej jest to kopia paszportu.
Wraz z wnioskiem należy złożyć także informację starosty na temat braku możliwości zaspokojenia potrzeb kadrowych pracodawcy – procedurę uzyskania opisaliśmy wyżej.
Pracodawca musi dodatkowo przedstawić dokumenty, które będą potwierdzały, że cudzoziemiec spełnia wymagania stawiane kandydatom w ramach oferty pracy skierowanej do urzędu pracy w celu przeprowadzenia testu rynku pracy. Jeśli pracodawca wskazał np. w ofercie, że osoba mająca zostać zatrudniona na danym stanowisku musi mieć wykształcenie wyższe o określonym kierunku, to do wniosku o wydanie zezwolenia na pracę obligatoryjnie trzeba będzie załączyć dokument potwierdzający, że cudzoziemiec ma konkretne wykształcenie (np. dyplom z uczelni).
Ponadto w przypadku zawodów regulowanych (np. doradca inwestycyjny, farmaceuta, inżynier budownictwa posiadający uprawnienia budowlane w specjalności architektonicznej) pracodawca musi przedstawić dokumenty potwierdzające spełnienie wymagań kwalifikacyjnych i innych warunków niezbędnych do wykonywania pracy w danym zawodzie. Jeśli cudzoziemiec nabył kwalifikacje poza Polską, to dokumenty, które mają potwierdzać te okoliczności, muszą zostać uprzednio uznane w odpowiedniej procedurze. Dokumenty sporządzone w języku obcym muszą zostać złożone wraz z tłumaczeniami dokonanymi przez polskiego tłumacza przysięgłego.
W przypadku zwolnienia z obowiązku przeprowadzenia testu rynku pracy pracodawca musi wykazać podstawę takiego zwolnienia. Jeśli cudzoziemiec ma zostać zatrudniony w zawodzie wymienionym w rozporządzeniu ministra pracy i polityki społecznej z 29 stycznia 2009 r., to zwolnienie będzie wynikało z kodu zawodu, w którym cudzoziemiec ma zostać zatrudniony. Należy jednak zwrócić uwagę, że w przypadku niektórych profesji konieczne będzie przedstawienie dokumentów potwierdzających posiadanie odpowiednich kwalifikacji przez cudzoziemca. Będzie to wymagane np. w przypadku zawodu inżyniera elektryka. Jeśli zwolnienie z obowiązku przeprowadzenia testu rynku pracy wynika z tego, że cudzoziemiec przebywał w Polsce legalnie i nieprzerywanie przez co najmniej trzy lata przed złożeniem wniosku, to pracodawca będzie musiał załączyć do wniosku o zezwolenie dokumenty, które stanowiły i stanowią podstawy legalnego pobytu obcokrajowca w Polsce. Ponadto konieczne będzie wykazanie, że w trzyletnim pobycie cudzoziemca nie miały miejsca przerwy przekraczające jednorazowo sześć miesięcy i wszystkie przerwy nie przekroczyły łącznie 10 miesięcy.
Załączenie informacji starosty oraz dokumentów potwierdzających kwalifikacje cudzoziemca nie jest konieczne w przypadku wniosku o wydanie zezwolenia na pracę dla członka zarządu, prokurenta bądź komplementariusza. W celu uzyskania takiego zezwolenia pracodawca musi przedstawić dokumenty potwierdzające:
  • osiągnięcie przez spółkę w roku podatkowym poprzedzającym złożenie wniosku dochodu nie niższego niż 12-krotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w danym województwie ogłaszanego przez prezesa GUS (aktualnego w dniu złożenia wniosku) oraz
  • zatrudnianie na czas nieokreślony i w pełnym wymiarze czasu pracy przez okres co najmniej roku poprzedzającego złożenie wniosku co najmniej dwóch pracowników, którzy nie podlegają obowiązkowi posiadania zezwolenia na pracę.
Dokumentami takimi mogą być zeznanie podatkowe dotyczące spółki za rok poprzedzający złożenie wniosku, umowy o pracę z pracownikami oraz raporty ZUS RCA dotyczące tych osób za okres co najmniej jednego roku. Jeśli spółka nie spełnia wskazanych wymogów, to możliwe jest przedstawienie dokumentów, które wykażą posiadanie środków lub prowadzenie działań pozwalających na spełnienie tych wymogów w przyszłości, w szczególności przez prowadzenie działalności przyczyniającej się do wzrostu inwestycji, transferu technologii, wprowadzania korzystnych innowacji lub tworzenia miejsc pracy.
Do wniosku o wydanie zezwolenia na pracę należy dodatkowo załączyć dokument identyfikujący pracodawcę (np. dowód osobisty, wydruk z Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, wydruk z Krajowego Rejestru Sądowego) oraz oświadczenie o niekaralności pracodawcy. Zarówno wzór wniosku, jak i oświadczenia o niekaralności można pobrać ze strony internetowej właściwego urzędu wojewódzkiego. Wniosek podlega opłacie w wysokości 100 zł. Przelewu należy dokonać na konto urzędu wojewódzkiego.
▶ Wydanie dokumentu. Zezwolenie na pracę jest wydawane w dwóch egzemplarzach – jednym dla pracodawcy, drugim dla cudzoziemca. Dokument umożliwia złożenie przez cudzoziemca wniosku o wydanie wizy długoterminowej w celu wykonywania pracy na terytorium Polski.
Zezwolenie może zostać wydane na okres do trzech lat.
▶ Zmiana warunków. Cudzoziemiec jest uprawniony do wykonywania pracy w Polsce na warunkach wskazanych w uzyskanym zezwoleniu na pracę i w okresie jego ważności. W przypadku zamiaru zmiany warunków zatrudnienia obcokrajowca (np. na skutek przyznania awansu) pracodawca jest obowiązany uprzednio uzyskać nowe zezwolenie.
▶ Przedłużenie. Co ważne, zezwolenie na pracę może zostać przedłużone. W tym celu należy złożyć wniosek o przedłużenie nie wcześniej niż w terminie 90 dni i nie później niż do 30 dni przed upływem okresu ważności tego dokumentu. Warunki zatrudnienia muszą pozostać bez zmian. W takim przypadku nie jest wymagane przeprowadzenie nowego testu rynku pracy. Pracodawca musi jednak przedstawić dokumenty potwierdzające, że cudzoziemiec wykonywał dotychczas pracę zgodnie z posiadanym zezwoleniem, tj. przede wszystkim umowę stanowiącą podstawę wykonywania pracy przez obcokrajowca oraz dokumenty potwierdzające opłacanie składek na jego ubezpieczenia społeczne. Jeżeli wniosek o przedłużenie zostanie złożony we wskazanym terminie i nie będzie zawierał braków formalnych, to zatrudnienie cudzoziemca w okresie od upływu ważności poprzedniego zezwolenia do wydania jego przedłużenia będzie uważane za legalne.
Uzyskanie oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy
▶ Podstawowe zasady. Podstawą zatrudnienia cudzoziemca w Polsce może być także zarejestrowane oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy. Oświadczenie takie uzyskuje się w uproszczonej, szybszej procedurze. Jest ono jednak rejestrowane wyłącznie dla obywateli Armenii, Białorusi, Gruzji, Mołdawii, Rosji lub Ukrainy.
▶ Procedura. Dokument jest uzyskiwany przez podmiot zamierzający zatrudnić cudzoziemca. Postępowanie jest prowadzone przez powiatowy urząd pracy właściwy ze względu na siedzibę pracodawcy. Procedura inicjowana jest poprzez złożenie przez pracodawcę do urzędu pracy oświadczenia o zamiarze powierzenia wykonywania pracy konkretnemu cudzoziemcowi. Oświadczenie, w zależności od urzędu, może zostać złożone w formie elektronicznej za pośrednictwem portalu praca.gov.pl, osobiście lub listownie. Forma powinna zostać potwierdzona z właściwym urzędem.
▶ Wymagane załączniki. W przypadku tej procedury wnioskodawca jest obowiązany do przedstawienia dokumentu identyfikującego dany podmiot (np. dowód osobisty, wydruk z CEIDG, wydruk z KRS), kopii paszportu cudzoziemca, oświadczenia o niekaralności pracodawcy oraz dowodu uiszczenia opłaty za zarejestrowanie oświadczenia w wysokości 30 zł, płatnej na konto właściwego urzędu pracy.
▶ Wpisanie do ewidencji oświadczeń. Oświadczenie jest wpisywane przez urząd pracy do ewidencji oświadczeń w terminie 7 dni roboczych od dnia złożenia oświadczenia wraz z wymaganymi dokumentami. Cudzoziemiec, którego oświadczenie dotyczy, może od tego momentu ubiegać się o wizę długoterminową do Polski w celu wykonywania pracy.
Ze względu na szybkość procedowania i zminimalizowanie formalności oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy jest bardzo atrakcyjną alternatywą zalegalizowania pracy cudzoziemca.
▶ Ograniczenia. Oświadczenie może zostać zarejestrowane jedynie na okres sześciu miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy. Nie jest zatem możliwe zarejestrowanie oświadczenia dla cudzoziemca, który w okresie ostatnich sześciu miesięcy wykonywał pracę na podstawie jednego lub kilku oświadczeń. Nie jest istotne to, czy w tym okresie cudzoziemiec wykonywał pracę dla jednego czy kilku różnych pracodawców. przykłady 1 i 2

przykład 1

Nie można przekroczyć sześciu miesięcy w okresie roku
Pracodawca A chciałby od 1 czerwca 2021 r. zatrudnić obywatela Ukrainy na podstawie oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy. Cudzoziemiec wykonywał jednak pracę na rzecz pracodawcy B w okresie od 1 sierpnia 2020 r. do 29 października 2020 r. na podstawie oświadczenia oraz na rzecz pracodawcy C od 1 grudnia 2020 r. do 28 lutego 2021 r. – również na podstawie oświadczenia.
Pracodawca A nie może zarejestrować nowego oświadczenia na okres rozpoczynający się od zaplanowanej daty. Będzie mógł je zarejestrować dopiero od 1 sierpnia 2021 r.

przykład 2

Różne podstawy następujące po sobie
Pracodawca A chce od 1 lipca 2021 r. zatrudnić obywatela Mołdawii na podstawie oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy. Przy czym ów cudzoziemiec wykonywał wcześniej pracę na rzecz pracodawcy B – w okresie od 1 kwietnia 2019 r. do 1 kwietnia 2021 r. na podstawie zezwolenia na pracę typu A. Po zakończeniu pracy na rzecz pracodawcy B wrócił do Mołdawii. Cudzoziemiec nigdy nie pracował na podstawie oświadczenia.
Pracodawca A może zarejestrować oświadczenie na okres rozpoczynający się od zaplanowanej daty.
▶ Złożenie nowego oświadczenia. Jeśli w okresie ostatnich sześciu miesięcy cudzoziemiec wykonywał pracę na podstawie oświadczenia przez niepełny okres, np. przez trzy miesiące, pracodawca może zarejestrować dla niego nowe oświadczenie na pozostały dopuszczalny czas. przykład 3 Konieczne jest jednak, aby poprzednie oświadczenie było wydane na niepełny okres bądź urząd pracy został poinformowany o zakończeniu zatrudnienia cudzoziemca przed upływem ważności oświadczenia. przykłady 4 i 5 Taka informacja powinna zostać skierowana do właściwego urzędu przez pracodawcę, który rejestrował oświadczenie.

przykład 3

Łącznie nie dłużej niż sześć miesięcy
Obywatel Rosji pozostaje zatrudniony od dwóch miesięcy w związku z oświadczeniem o powierzeniu wykonywania pracy zarejestrowanym na rzecz pracodawcy B. Oświadczenie zostało zarejestrowane na trzy miesiące. Pracodawca A zamierza od następnego miesiąca zatrudnić cudzoziemca na podstawie oświadczenia. W tym przypadku pracodawca A będzie mógł zarejestrować oświadczenie na okres rozpoczynający się po upływie okresu ważności oświadczenia zarejestrowanego na rzecz pracodawcy B, ewentualnie na okres rozpoczynający się wcześniej, jeżeli cudzoziemiec wcześniej zakończy pracę na rzecz pracodawcy B, a pracodawca B poinformuje o tym właściwy urząd pracy. Należy jednak pamiętać, że zarówno w pierwszej, jak i w drugiej sytuacji pracodawca A będzie mógł zarejestrować oświadczenie na okres krótszy niż sześć miesięcy.

przykład 4

Wcześniejsze zakończenie wymaga poinformowania
Obywatel Rosji był zatrudniony przez dwa miesiące w związku z oświadczeniem wydanym na sześć miesięcy na rzecz pracodawcy B. Od razu po zakończeniu pracy przez cudzoziemca pracodawca B poinformował o tym właściwy urząd pracy. Pracodawca A chce zatrudnić cudzoziemca od kolejnego miesiąca. W tej sytuacji może zarejestrować nowe oświadczenie na pozostały dopuszczalny okres.

przykład 5

Konsekwencje niespełnienia obowiązku
Obywatel Rosji był zatrudniony przez dwa miesiące w związku z oświadczeniem wydanym na sześć miesięcy, którego okres ważności upływa za tydzień. Poprzedni pracodawca nie poinformował urzędu pracy o zakończeniu pracy cudzoziemca. W tej sytuacji nie może on zostać zatrudniony na podstawie nowego oświadczenia.
▶ Po zakończeniu ważności. Okres ważności zarejestrowanego oświadczenia nie może zostać przedłużony. Jednak w przypadku zatrudnienia cudzoziemca w związku z oświadczeniem na podstawie umowy o pracę zatrudnienie to będzie uważane za legalne również po upływie okresu, na który oświadczenie zostało zarejestrowane, jeśli w odpowiednim terminie pracodawca złoży wniosek o wydanie zezwolenia na pracę dla tego cudzoziemca. Taki wniosek należy skierować do właściwego wojewody po upływie trzech miesięcy od zatrudnienia cudzoziemca na podstawie oświadczenia, nie później niż w ostatnim dniu ważności tego oświadczenia. Wniosek o wydanie zezwolenia na pracę musi dotyczyć zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, tego samego stanowiska i warunków nie gorszych niż określone w oświadczeniu o powierzeniu pracy cudzoziemcowi. przykłady 6 i 7

przykład 6

Zezwolenie na pracę najwcześniej po trzech miesiącach
Pracodawca zatrudnia obywatela Armenii od dwóch miesięcy w związku z oświadczeniem wydanym na sześć miesięcy na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony. Pracodawca chce jednak uzyskać podstawę legalnej pracy dłuższą niż sześć miesięcy.
W tej sytuacji będzie musiał zatrudniać cudzoziemca przez co najmniej trzy miesiące na ww. warunkach, a przed upływem ważności oświadczenia złożyć do właściwego wojewody wniosek o wydanie zezwolenia na pracę. Pracodawca będzie musiał pamiętać, aby załączyć do niego dokumenty potwierdzające zatrudnianie obcokrajowca przez właściwy okres i na właściwych warunkach, tj. umowę o pracę z cudzoziemcem oraz potwierdzenia opłacania składek na ubezpieczenie społeczne (druki ZUS RCA wraz z potwierdzeniami wysłania do ZUS) przez cały okres zatrudnienia.

przykład 7

Na zleceniu są ograniczenia
Podmiot zatrudnia obywatela Armenii od trzech miesięcy w związku z oświadczeniem wydanym na sześć miesięcy na podstawie umowy zlecenia. Chce uzyskać podstawę legalnej pracy, dłuższą niż sześć miesięcy.
W tym przypadku, jeżeli cudzoziemiec będzie dalej zatrudniony na podstawie umowy zlecenia, pracodawca nie będzie mógł uzyskać podstawy legalnej pracy dłuższej niż sześć miesięcy. W celu uzyskania takiej możliwości pracodawca powinien zatrudnić cudzoziemca na podstawie umowy o pracę na pozostały trzymiesięczny okres ważności oświadczenia. W tym przypadku wpis nowego oświadczenia do ewidencji oświadczeń nie jest wymagany.
Ważność dokumentów w okresie pandemii
Zasady dotyczące ważności zezwoleń na pracę i oświadczeń o powierzeniu wykonywania pracy zostały w wyniku pandemii zmodyfikowane. Przyczyną zmian były przede wszystkim zakłócenia w pracy urzędów wydających te dokumenty – początkowo były one zamknięte, a obecnie są duże ograniczenia w ich funkcjonowaniu. Zmiany dotyczące ważności zezwoleń i oświadczeń zostały wprowadzone w art. 15zzq ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1842; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 180; dalej: specustawa o COVID-19).
▶ Wydłużenie ważności zezwoleń. Na mocy specustawy o COVID-19 ważność zezwolenia na pracę ulega przedłużeniu do upływu 30. dnia następującego po dniu odwołania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii, w zależności od tego, który obowiązywał jako ostatni. Przedłużenie to obowiązuje, o ile zezwolenie na pracę traciłoby ważność w okresie obowiązywania któregoś z wymienionych stanów. przykład 8

przykład 8

Automatyczne działanie specustawy
Pracodawca zatrudnia cudzoziemca na podstawie zezwolenia na pracę, którego ważność upływa 10 maja 2021 r.
Po upływie ważności tego zezwolenia pracodawca może wciąż zatrudniać cudzoziemca. Pracodawca nie musi zgłaszać tego faktu do właściwego organu. Powinien jednak pamiętać o przedłużeniu zawartej z cudzoziemcem umowy, w sytuacji gdy ta kończy się wraz z upływem pierwotnego terminu ważności zezwolenia.
▶ Wydłużenie okresu na składanie wniosków. W związku z przedłużeniem ważności zezwoleń na pracę ustawodawca wydłużył także okres, w którym dopuszczalne jest złożenie wniosku o wydanie przedłużenia zezwolenia na pracę dla cudzoziemca. Wniosek taki może zostać złożony nie wcześniej niż w terminie 90 dni przed upływem okresu ważności zezwolenia na pracę określonego w tym zezwoleniu i nie później niż w ostatnim dniu przedłużenia ważności zezwolenia na podstawie przepisów specustawy o COVID-19. przykład 9
przykład 9
Więcej czasu na dopełnienie formalności
Pracodawca zatrudnia cudzoziemca na podstawie zezwolenia na pracę, którego ważność upłynęła 2 lutego 2021 r. Pracodawca nie aplikował o przedłużenie zezwolenia przed upływem terminu jego ważności.
Ze względu na przepisy specustawy o COVID-19 zezwolenie jest jednak nadal ważne. Pracodawca ma również możliwość przedłużenia tego zezwolenia. W tym celu nie później niż w ostatnim dniu przedłużenia ważności zezwolenia na podstawie przepisów specustawy powinien złożyć wniosek o jego przedłużenie. Do wniosku powinien załączyć m.in. oświadczenie o niekaralności, dokumenty identyfikujące jego oraz cudzoziemca, umowę, na podstawie której cudzoziemiec jest zatrudniony, oraz dokumenty potwierdzające opłacanie składek na ubezpieczenie społeczne.
▶ Wydłużenie ważności oświadczeń. Analogicznie ustawodawca wydłużył okres, w którym cudzoziemiec może wykonywać pracę w związku z zarejestrowanym oświadczeniem o powierzeniu wykonywania pracy. Zgodnie ze specustawą o COVID-19, jeśli okres, na który oświadczenie zostało wpisane do ewidencji, kończy się w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii, to cudzoziemiec może wykonywać pracę na rzecz pracodawcy i na warunkach wskazanych w tym dokumencie do upływu 30. dnia następującego po odwołaniu ostatniego ze stanów, bez zezwolenia na pracę. Istotne jest, że dodatkowy okres wykonywania pracy przez cudzoziemca w związku z oświadczeniem, którego okres wpisu do ewidencji upłynął, nie jest uwzględniany w przypadku zamiaru zarejestrowania nowego oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy. przykłady 10 i 11
przykład 10
Nie można zapomnieć o aktualizowaniu umowy
Pracodawca od pięciu miesięcy zatrudnia cudzoziemca w związku z oświadczeniem o powierzeniu wykonywania pracy zarejestrowanym na okres sześciu miesięcy.
Pracodawca będzie mógł kontynuować zatrudnianie cudzoziemca po upływie okresu ważności tego oświadczenia do upływu 30. dnia następującego po odwołaniu stanu epidemii lub stanu zagrożenia epidemicznego. Powinien jednak pamiętać o przedłużeniu zawartej z cudzoziemcem umowy, w sytuacji gdy ta kończy się wraz z upływem pierwotnego terminu ważności oświadczenia.
przykład 11
W pandemii dłużej także na oświadczeniu
Pracodawca B zatrudnia obywatela Ukrainy w związku z oświadczeniem o powierzeniu wykonywania pracy ważnym od 1 sierpnia 2020 r. do 30 listopada 2020 r. Pracodawca B skorzystał z rozwiązań wprowadzonych przez specustawę i postanowił nie rejestrować nowego oświadczenia. Pracodawca A chce zatrudnić cudzoziemca od następnego miesiąca. W tym przypadku będzie mógł zarejestrować nowe oświadczenie. Przedłużony na mocy przepisów specustawy o COVID-19 okres zatrudnienia cudzoziemca u pracodawcy B nie będzie brany pod uwagę przy rozpatrywaniu wniosku pracodawcy A o zarejestrowanie oświadczenia.
Uwaga! Należy jednak pamiętać, że wydłużenie ważności zezwoleń oraz możliwość wykonywania pracy w związku z oświadczeniem o powierzeniu wykonywania pracy po upływie okresu jego wpisu do ewidencji obowiązuje wyłącznie w odniesieniu do tych podstaw legalizujących pracę cudzoziemców, których okresy ważności upłynęły w okresie trwania zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii. Ponadto praca cudzoziemca wykonywana w okresie wydłużonej ważności zezwolenia lub oświadczenia na podstawie przepisów specustawy tylko wtedy będzie uznawana za legalną, kiedy – poza wyjątkami wprowadzonymi na mocy specustawy o COVID-19 – warunki zatrudnienia cudzoziemca pozostaną zgodne z tymi uwzględnionymi w zezwoleniu lub oświadczeniu, których okres obowiązywania został przedłużony. przykład 12
przykład 12
Awans nie pozwala korzystać z ułatwień
Pracodawca zatrudnia cudzoziemca na podstawie zezwolenia na pracę, które było wydane w związku z umową o pracę i z wynagrodzeniem wynoszącym 3 tys. zł brutto. Ważność zezwolenia upłynęła 31 grudnia 2020 r. Pracodawca od przyszłego miesiąca zamierza awansować cudzoziemca, co wiąże się ze zmianą stanowiska. W tym przypadku, aby legalnie zatrudnić cudzoziemca, pracodawca będzie musiał wyrobić nowe zezwolenie na pracę.
Zwolnienie z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę
W niektórych przypadkach uzyskiwanie zezwolenia na pracę lub oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy nie jest wymagane. Inaczej mówiąc, niektórzy cudzoziemcy mogą być uprawnieni do wykonywania pracy w Polsce bez tych dokumentów. Zwolnienie z obowiązku ich posiadania może wynikać z podstawy ich pobytu albo ich szczególnego statusu.
▶ Pobyt stały lub rezydencja. Uzyskiwanie zezwolenia na pracę lub oświadczenia nie będzie konieczne przede wszystkim, jeśli cudzoziemiec przebywa w Polsce na podstawie zezwolenia na pobyt stały bądź zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE. Warto przy okazji zaznaczyć, że także niektóre z zezwoleń na pobyt czasowy uprawniają do podjęcia pracy bez dodatkowych dokumentów, tj. zezwolenie na pobyt czasowy dla małżonka obywatela Polski albo zezwolenie na pobyt czasowy w celu łączenia rodzin. Również cudzoziemiec, który jest członkiem rodziny obywatela państwa UE, EOG lub Szwajcarii i towarzyszy mu na terytorium Polski, może zostać zatrudniony bez konieczności uzyskiwania zezwolenia na pracę lub oświadczenia.
▶ Status uchodźcy lub względy humanitarne. Uprawnieni do wykonywania pracy bez dokumentów legalizującychsą także cudzoziemcy, którzy przebywają w Polsce ze względów humanitarnych. Do uprawnionych należą osoby, którym nadano status uchodźcy, udzielono ochrony uzupełniającej, wydano zgodę na pobyt ze względów humanitarnych lub zgodę na pobyt tolerowany albo które korzystają z ochrony czasowej w Rzeczypospolitej Polskiej.
▶ Studenci i absolwenci uczelni. Dodatkowe kategorie osób zwolnionych z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę są wskazane w rozporządzeniu ministra pracy i polityki społecznej z 21 kwietnia 2015 r. w sprawie przypadków, w których powierzenie wykonywania pracy cudzoziemcowi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest dopuszczalne bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 2273; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 2081). Na tej podstawie zwolnieni z obowiązku posiadana zezwolenia są m.in. studenci oraz absolwenci studiów stacjonarnych na polskich uczelniach.
▶ Karta Polaka. Z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę zwolnione są także osoby, którym wydano Kartę Polaka.
Uwaga! Pracodawca zamierzający zatrudnić cudzoziemca, który jest zwolniony z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę, powinien w każdym przypadku dokładnie zweryfikować podstawę tego zwolnienia. Jeśli obcokrajowiec powołuje się na swoją podstawę pobytu, uprawniającą do wykonywania pracy w Polsce, to należy sprawdzić jego kartę pobytu oraz decyzję o udzieleniu zezwolenia. W przypadku cudzoziemców studentów i absolwentów studiów stacjonarnych pracodawca powinien uzyskać od nich aktualne zaświadczenie z uczelni potwierdzające status studenta bądź dyplom ukończenia studiów w Polsce. Należy przy tym zaznaczyć, że tryb odbywanych lub ukończonych studiów ma znaczenie. Student lub absolwent studiów niestacjonarnych w Polsce nie może wykonywać pracy bez zezwolenia. przykład 13
przykład 13
Nie każdy rodzaj studiów uprawnia do pominięcia formalności
Pracodawca chce zatrudnić cudzoziemca, który poinformował go o tym, że ukończył studia w Polsce. Przed zatrudnieniem pracodawca powinien zweryfikować, w jakim trybie kandydat do pracy odbywał studia, np. analizując przedłożony przez niego dyplom ukończenia studiów. Jeżeli odbywał studia w trybie stacjonarnym, to może go zatrudnić bez obowiązku uzyskiwania zezwolenia na pracę. Jeżeli cudzoziemiec odbywał studia w trybie niestacjonarnym, to do zatrudnienia wymagane jest zezwolenie.