W czasie kryzysu ekonomicznego coraz więcej osób pracuje bez umowy o pracę. W takiej sytuacji pracownicy mogą żądać jej zawarcia przed sądem.
Po interwencji gdańskiego inspektora pracy firma z woj. pomorskiego zawarła umowy o pracę z 88 osobami, które dotychczas były zatrudnione na podstawie umów cywilnoprawnych. 33 kontrakty pracodawca zawarł jeszcze w trakcie trwania kontroli. W dobie kryzysu firmy coraz częściej łamią przepisy o legalności zatrudnienia, czyli np. nie potwierdzają warunków pracy na piśmie, nie zgłaszają osób wykonujących pracę do ubezpieczenia społecznego lub nie opłacają składek na Fundusz Pracy (FP).
Z danych Państwowej Inspekcji Pracy (PIP) wynika, że mimo mniejszej o połowę liczby kontroli w I półroczu bieżącego roku (w porównaniu z I półroczem 2008 r.) wzrosła liczba wykrywanych przypadków nielegalnego zatrudnienia. Nieprawidłowości takie stwierdzono w blisko połowie spośród 7 tys. skontrolowanych firm.
– Sytuacja na rynku pracy jest coraz trudniejsza dla pracowników. Rząd i związki zawodowe zajmują się przede wszystkim problemami dużych zakładów pracy, a sytuacja pracowników małych firm jest im praktycznie nieznana – mówi Jacek Smagowicz z NSZZ Solidarność.
Nielegalnie zatrudnieni pracownicy nie są jednak bezbronni. Jeżeli chcą oni poprawić swoje warunki pracy, mogą zgłosić się do PIP.
– Jej inspektorzy mogą wnioskować, aby pracodawca zawarł z daną osobą umowę o pracę, jeśli na podstawie umowy cywilnoprawnej lub bez żadnej umowy świadczy ona faktycznie pracę, tj. wykonuje ją pod kierownictwem pracodawcy, w miejscu i czasie przez niego wyznaczonym – mówi Katarzyna Grzybowska-Dworzecka, prawnik z kancelarii Michałowski Stefański Adwokaci Sp.k.
Inspektorzy mogą też kierować do sądu powództwo o ustalenie, czy pracodawca w takim przypadku powinien zawrzeć umowę o pracę. Dzieje się tak, zwłaszcza jeśli firma nie zrealizuje wniosku inspektora. Co ważne, inspektor nie musi uzyskiwać zgody pracownika na złożenie takiego pozwu do sądu. W praktyce jednak, jeżeli dokona tego wbrew woli osoby zatrudnionej, sądy często umarzają takie postępowania, bo pracownicy nie są zainteresowani ich kontynuowaniem.
– Część z nich boi się, że po zakończeniu procesu pracodawca po prostu ich zwolni – mówi Małgorzata Ferenc, z firmy Ferenc – Doradztwo Kadrowe.
Pozew o ustalenie istnienia stosunku pracy może złożyć też sam pracownik. Złożenie skargi do PIP ułatwia jednak udowodnienie przed sądem, że firma powinna zawrzeć z pracownikiem umowę o pracę.
Podpisywanie umów cywilnoprawnych w sytuacji, w której powinna być zawarta umowa o pracę, oraz niepotwierdzenie jej na piśmie to wykroczenia przeciwko prawom pracownika. Pracodawcy, którzy je popełnią, podlegają karze grzywny do 30 tys. zł.