Podobnie jak wiele dziedzin życia publicznego, również działalność Państwowej Inspekcji Pracy uległa częściowemu zawieszeniu w okresie stanu zagrożenia epidemicznego i epidemii COVID-19. W zaleceniach skierowanych przez Główny Inspektorat Pracy do jednostek okręgowych można m.in. przeczytać, że „czynności kontrolne prowadzone przez inspektorów pracy należy ograniczyć wyłącznie do: a) przypadków bezpośredniego zagrożenia życia i zdrowia pracowników, b) badania śmiertelnych, ciężkich i zbiorowych wypadków przy pracy”.
Zapytaliśmy więc inspekcję o jej funkcjonowanie w ostatnim okresie, o to co dzieje się ze zgłoszeniami wymagającymi kontroli oraz czy w okresie epidemii COVID-19 można domagać się podjęcia skutecznych i niezwłocznych działań w razie naruszeń prawa? Z udzielonych nam wyjaśnień wynika m.in., że obecnie PIP podejmuje głównie czynności przygotowawcze, kontroluje wprowadzane na rynek środki ochrony indywidualnej oraz rejestruje porozumienia z tarcz antykryzysowych. Deklaruje też, że skargi będą załatwiane po przywróceniu pełnej operacyjności urzędu (niewykluczone, że w związku z odmrażaniem gospodarki nastąpi to już wkrótce).
Stanowisko Państwowej Inspekcji Pracy z 28 maja 2020 r. dla DGP
W zależności od potrzeb i realizowanych zadań Główny Inspektor Pracy oraz okręgowi inspektorzy pracy wydają polecenia świadczenia pracy zdalnej, by ograniczyć ryzyko zakażenia pracowników PIP, np. w drodze do urzędu. Należy pamiętać, że sposób wykonywania zadań przez inspektorów pracy w normalnych warunkach charakteryzuje się przemieszczaniem w ramach właściwości terytorialnej danej jednostki organizacyjnej PIP oraz kontrolowaniem zakładów pracy wszystkich sektorów gospodarki.
Od wielu lat regułą jest, że jeden dzień w tygodniu przeznaczony jest do realizowania zadań przez inspektora pracy w siedzibie OIP i często wiąże się z przyjmowaniem pracodawców w celu np. podpisania protokołu kontroli. Poza dniami biurowymi praca inspektora pracy to właściwie praca samodzielna i zdalna. Inspektorzy pracy w czasie pracy zdalnej realizują obowiązki wynikające z zadań nałożonych na PIP, w tym szczególnie istotnych w czasie epidemii czynnika biologicznego, tj. kontroli wyrobów wprowadzanych na rynek UE, a w szczególności środków ochrony indywidualnej. (…) Kontrole związane z wypadkami w pracy i stanami bezpośredniego zagrożenia życia i zdrowia również są przeprowadzane. Napływające do PIP skargi są na bieżąco przydzielane inspektorom. Każda skarga jest analizowana i na tej podstawie przygotowywany jest plan kontroli. Inspektorzy prowadzą czynności administracyjne i przygotowawcze do kontroli, których celem jest sprawdzenie pracodawców (np. czy był wcześniej kontrolowany, jakie środki zostały wydane, gdzie firma ma siedzibę itp. i czy w ogóle pracuje w czasie epidemii). W ostatnim czasie do urzędu wpływają tysiące pytań prawnych, przede wszystkim związanych w rozwiązaniami przyjmowanymi przez polski Rząd w związku z koronawirusem.
Pracownicy inspekcji pracy rejestrują porozumienia zawierane przez pracodawców z przedstawicielami załogi przewidziane w tzw. tarczy antykryzysowej. Takich porozumień w całym kraju do okręgowych inspektoratów pracy wpłynęło ponad 18 tysięcy. Każde porozumienie musi być przeanalizowane i zarejestrowane. (...) W czasie epidemii zalecenia służb sanitarnych i Ministra Zdrowia obowiązują [również – red.] pracowników PIP i Inspekcję jako pracodawcę.
Dlatego kontrole przeprowadzane są tylko w niezbędnych przypadkach. (…) Skargi z obszaru prawa pracy będą rozpatrywane, gdy możliwe będzie bezpieczne przeprowadzenie kontroli. (…) Należy pamiętać, że nadal wielu pracodawców nie prowadzi działalności lub funkcjonuje w ograniczonym zakresie i obsadzie pracowników. W tym trudnym czasie próba podjęcia kontroli przez inspektora pracy byłaby nieefektywna. (…) Przepisy ustaw określanych jako tarcze antykryzysowe nie przewidują dodatkowych obowiązków kontrolnych, jakie mają być realizowane przez PIP. Niemniej wprowadzają rozwiązania kształtujące nieco inaczej relacje pracodawca–pracownik – szczególnie w zakresie wypośrodkowania utrzymania miejsc pracy i nie redukowania zatrudnienia w okresie spadku rentowności firm. W momencie przywrócenia pełni zdolności operacyjnych urzędu, jeśli pojawią się skargi dotyczące mniej korzystnego ukształtowania warunków pracy i będą niezgodne z prawem – inspektorzy pracy podejmą czynności kontrolne, mające na celu zweryfikowanie zasadności takich skarg.