Dlaczego dodatkowy specjalny zasiłek opiekuńczy nie zostanie doliczony do ogólnej puli po zakończeniu epidemii. Czy z dodatkowego zasiłku opiekuńczego mają prawo skorzystać oboje rodzice. Na jakich zasadach może pomniejszyć składki do ZUS osoba pobierająca dodatkowy zasiłek opiekuńczy. Czy pracownik utraci prawo do zasiłku opiekuńczego, gdy wykona pracę zdalną dla pracodawcy
Oboje z mężem od połowy marca pracujemy zdalnie. Mamy siedmioletnią córkę. Dotychczas nie korzystaliśmy z zasiłku opiekuńczego, bo w naszych firmach to akurat gorący okres, a udaje nam się pogodzić pracę z domu z opieką nad dzieckiem. Czy będziemy mogli wykorzystać specjalny zasiłek opiekuńczy później, po zakończeniu epidemii? Czy jesli nie wykorzystamy tych 14 dni teraz, to będzie możliwe doliczenie go do ogólnej puli?

Nie będzie to możliwe. Dodatkowy, 14-dniowy zasiłek opiekuńczy został przyznany rodzicom dzieci do lat 8 specjalnie na czas zamknięcia szkół i innych placówek z powodu epidemii COVID-19 (choroby wywoływanej przez wirusa SARS-CoV-2). Z ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (dalej: specustawa) wyraźnie wynika, że ta pula zasiłku opiekuńczego nie wlicza się do ogólnej puli przeznaczonej na czas opieki nad dzieckiem.

Obowiązujące dotychczas przepisy ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (dalej: ustawa zasiłkowa) dają rodzicom dzieci do 8. roku życia 60 dni zasiłku opiekuńczego na czas choroby dzieci albo zamknięcia szkoły, przedszkola, żłobka, choroby niani lub dziennego opiekuna. Jest to pula łączna – jeśli rodzice wykorzystali 60 dni na chorobę dziecka, to w razie zamknięcia szkoły zasiłku już nie uzyskali. Co ważne, ogólne przepisy ustawy zasiłkowej nie przewidywały konkretnego powodu, dla którego placówki miałby mogłyby zostać zamknięte. Jedynym warunkiem było to, aby zamknięcie szkoły było nieprzewidziane. Ustawa nie precyzuje jednak, co oznacza ten zwrot. ZUS uznaje, że oznacza to, że rodzice zostali powiadomieni na zamknięciu szkoły na mniej niż siedem dni wcześniej.
Dodatkowy zasiłek przyznany specustawą nie wlicza się do 60 dni z ogólnej puli. Rodzice, korzystając z nadzwyczajnych możliwości w czasie epidemii, nie uszczuplają więc podstawowej puli. Jednak dodatkowy zasiłek przeznaczony jest tylko na czas zamknięcia placówek na czas epidemii COVID-19. Gdy ona się skończy, nie będzie możliwe skorzystanie z tego zasiłku. Jeśli szkoła zostanie zamknięta z dowolnego innego powodu (np. awaria wymagająca pilnej naprawy), to rodzice także będą mogli skorzystać z zasiłku tylko w ramach 60-dniowej ogólnej puli, o ile do tego czasu już jej nie wykorzystają np. na opiekę na chorym dzieckiem.
Trzeba też zaznaczyć, że podpisana przez prezydenta nowelizacja specustawy przewiduje, że Rada Ministrów będzie mogła wydłużyć okres pobierania specjalnego zasiłku. Rozporządzenie może zostać wydane dopiero po wejściu w życie ustawy.©℗
Podstawa prawna
• art. 4 ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. poz. 374)
• art. 32 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 645; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 60)
Mam pięcioletnie dziecko. Przez ostatnie dwa tygodnie z zasiłku opiekuńczego z powodu zamknięcia przedszkola korzystała matka dziecka, jednak od poniedziałku to ja chciałbym z niego skorzystać. Kadrowa powiedziała mi jednak, że skoro matka dziecka rozpoczęła korzystanie ze specjalnego zasiłku, to nie ma możliwości zmiany uprawnionego. Czy to oznacza, że nawet gdyby zasiłek przedłużono o kolejne 14 dni, to nie mogę z niego skorzystać?

Nie, to błędne przekonanie. Ani przepisy ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (dalej: specustawa), ani ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (dalej: ustawa zasiłkowa) nie wymagają, aby z specjalnego zasiłku opiekuńczego lub zwykłego zasiłku opiekuńczego korzystał tylko jeden rodzic. Specustawa wprowadzając specjalny zasiłek opiekuńczy, odwołuje się do przepisów ustawy zasiłkowej, zgodnie z którą ustawowe limity stosuje się niezależnie od liczby osób uprawnionych do zasiłku opiekuńczego oraz bez względu na liczbę dzieci i innych członków rodziny wymagających opieki. Oznacza to, że limit 14 dni specjalnego zasiłku przysługuje na oboje rodziców bez względu na to, iloma dziećmi się opiekują.

Pojawiające się zaś w przestrzeni publicznej wypowiedzi, że zasiłek przysługuje tylko jednemu rodzicowi, oznaczają, że rodzice nie mogą korzystać z specjalnego lub zwykłego zasiłku jednocześnie. Nie ma natomiast przeszkód, aby rodzice podzielili zasiłek na kilka części i korzystali z niego naprzemiennie.
Także podpisana przez prezydenta nowelizacja specustawy, dająca Radzie Ministrów prawo do wydłużania specjalnego zasiłku rozporządzeniem, nie przewiduje ograniczenia tego prawa do jednego rodzica. ©℗
Podstawa prawna
• art. 4 ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. poz. 374)
• art. 32 i 33 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 645; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 60)
Prowadzę działalność gospodarczą. Od połowy marca pobieram zasiłek opiekuńczy z powodu zamknięcia szkoły mojego syna. Czy i jakie składki będę musiała zapłacić za marzec? Wiem, że pobierając zasiłek chorobowy, można pomniejszyć składki, czy tak samo jest w przypadku specjalnego zasiłku opiekuńczego pobieranego w związku z epidemią COVID-19?

Tak, na podstawie obowiązujących przepisów ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa) przedsiębiorca będzie mógł zmniejszyć składki na ubezpieczenia społeczne za marzec. Zgodnie z art. 18 ust. 9 ustawy systemowej za miesiąc, w którym nastąpiło objęcie ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi lub ich ustanie i jeżeli trwały one tylko przez część miesiąca, kwotę najniższej podstawy wymiaru składek zmniejsza się proporcjonalnie, dzieląc ją przez liczbę dni kalendarzowych tego miesiąca i mnożąc przez liczbę dni podlegania ubezpieczeniu. Zgodnie z ust. 10 zasadę tę stosuje się także w przypadku niezdolności do pracy trwającej przez część miesiąca, jeżeli z tego tytułu ubezpieczony spełnia warunki do przyznania zasiłku. Ustawa nie precyzuje, że chodzi jedynie o zasiłek chorobowy. Prawo do pomniejszenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne mają także osoby pobierające zasiłek opiekuńczy. Ustawa o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych wprowadzająca dodatkowy zasiłek opiekuńczy nie przewiduje wyjątku od tych zasad, co oznacza, że także rodzic korzystający z tego zasiłku będzie mógł zapłacić niższe składki.

Trzeba jednak zrobić kilka zastrzeżeń. Przede wszystkim zmniejszenie dotyczy składek na ubezpieczenie społeczne i Fundusz Pracy. Składka zdrowotna musi być opłacona w pełnej wysokości bez względu na to, przez ile dni przedsiębiorca wykonywał działalność gospodarczą, a przez ile pobierał zasiłek.
Kolejną ważną okolicznością jest to, że prawo do pełnego pomniejszenia składek mają osoby, które opłacają najniższe składki. Oznacza to, że dla przedsiębiorców, którzy nie mają już prawa do 24-miesięcznego okresu preferencyjnych składek, warunkiem będzie opłacanie składek od podstawy wynoszącej 60 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Ogromna większość prowadzących działalność oczywiście warunek ten spełni, ponieważ tylko niewielki procent opłaca składki od wyższej niż minimalna podstawy. W przypadku osób opłacających składki wyższe będzie możliwe tylko częściowe pomniejszenie – jedynie równowartości najniższej podstawy. Sąd Najwyższy w uchwale siedmiu sędziów z 11 lipca 2019 r., sygn. akt III UZP 1/19, uznał, że dobrowolnie opłacana część podstawy wymiaru ponad najniższą (a więc powyżej 60 proc. przeciętnego wynagrodzenia) musi być opłacana w całości.
Obniżenie podstawy wymiaru składek nie wyklucza skorzystania przez przedsiębiorcę z odroczenia terminu płatności składek lub rozłożenia ich na raty.
Trzeba mieć na uwadze, że podpisana przez prezydenta nowelizacja specustawy przewiduje nawet zwolnienie przedsiębiorcy ze składek za kilka miesięcy, w tym za marzec 2020 r. Przedsiębiorca, o ile spełni zawarte w nowelizacji inne warunki dotyczące przychodu, nie będzie musiał w ogóle opłacać składek za marzec, jeśli złoży odpowiedni wniosek.
Podstawa prawna
• art. 18 ust. 9 i 10 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 266; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 321)
• art. 4 ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. poz. 374)
Z powodu zamknięcia przedszkola złożyłam wniosek o zasiłek opiekuńczy. Sytuacja w firmie jest jednak trudna, bo część osób jest na zwolnieniach chorobowych, inni pobierają zasiłek chorobowy. Szef poprosił mnie o wykonanie kilku niezbędnych zadań zdalnie. Czy nie stracę przez to zasiłku opiekuńczego?

Wszystko zależy od tego, czy pracodawca wypłaci za ten okres wynagrodzenie. Dodatkowy zasiłek opiekuńczy z powodu epidemii COVID-19 oraz ten zwykły przewidziany ustawą o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (dalej: ustawa zasiłkowa) ma na celu rekompensatę utraconego zarobku za czas opieki nad dzieckiem. Ma także odpowiednie zastosowanie art. 17 ustawy zasiłkowej, zgodnie z którym ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy (w tym przypadku: konieczności sprawowania opieki nad dzieckiem) pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia. Tak samo jak w przypadku zasiłku chorobowego ZUS ma prawo kontrolować wykorzystanie zasiłku opiekuńczego. Gdyby się okazało, że osoba go pobierająca np. wyjechała, a dzieckiem opiekuje się ktoś inny, to byłyby podstawy do odebrania zasiłku. Podobnie byłoby w przypadku, gdyby się okazało, że opiekun dziecka w rzeczywistości pracuje.

W opisywanej sytuacji pracodawca nie ma prawa wymagać od pracownika świadczenia pracy, tak samo jak nie ma prawa tego zrobić w czasie jego choroby. Jednak załóżmy, że pracownik zgodzi się wykonać zdalnie „kilka zadań”. Biorąc pod uwagę literalne brzmienie ustawy zasiłkowej, stanowi to wykorzystywanie zwolnienia od pracy w sposób niezgodny z jego celem, co z kolei pozbawia prawa do zasiłku. To, że zadania byłby te wykonywane zdalnie, nie ma znaczenia. Jednak gdyby zadania te były wykonywane incydentalnie, a ich wykonanie było konieczne, przy czym wynagrodzenie nie zostało wypłacone, można by argumentować przed sądem w razie ewentualnego sporu z ZUS, że prawo do zasiłku nie zostało utracone.
Podstawa prawna
• art. 17 i art. 32 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 645; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 60)