Osoba zarządza spółką na podstawie kontraktu menedżerskiego w ramach własnej działalności gospodarczej. Podlega ubezpieczeniom społecznym, w tym dobrowolnie chorobowemu, od kilku lat.
Wynagrodzenie z kontraktu wynosi 17 000 zł miesięcznie, a do końca 2018 r. było to 16 000 zł. W listopadzie br. osoba ta zachorowała. W 2018 r. u menedżera wystąpiło przekroczenie rocznej kwoty granicznej podstawy wymiaru składek emerytalno-rentowych i w tym roku we wrześniu również został przekroczony limit 30-krotności. Jak ustalić podstawę wymiaru zasiłku dla tej osoby? O jakie składki pomniejszać podstawę wymiaru składki chorobowej?
odpowiedź
Przy takim miesięcznym przychodzie menedżera podlegającego ubezpieczeniu chorobowemu na życzenie podstawa wymiaru składki chorobowej nie może być wyższa niż kwota odpowiadająca 250 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Wysokość tej podstawy ma wpływ na podstawę wymiaru zasiłku chorobowego, przy czym odliczenie zawsze stanowi 13,71 proc. podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe.
Obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Polski są m.in. zleceniobiorcami. Są nimi osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy-zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia. Kontrakt menedżerski nie został więc wprost wymieniony w art. 6 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych jako tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalno-rentowych. Nie znaczy to jednak, że ‒ tak jak umowa o dzieło ‒ im nie podlega. Istotne w tym zakresie są przepisy kodeksu cywilnego. Nie zawiera on uregulowań dotyczących umowy menedżerskiej, ale stanowi, że do umów o świadczenie usług, które nie są uregulowane innymi przepisami, stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu (art. 750 k.c.). A taki rodzaj umowy już jest wymieniony w ustawie systemowej jako tytuł do ubezpieczeń. Kontrakt menedżerski jest umową nienazwaną, czyli taką, której przedmiotem jest czynność prawna o treści nietożsamej w wystarczającym stopniu z żadną umową regulowaną przepisami kodeksu cywilnego oraz innych aktów prawnych. Dlatego w zależności od postanowień i ułożenia wzajemnych relacji między stronami kontrakt menedżerski może być umową o pracę lub umową-zleceniem, przy czym w praktyce zdecydowanie częściej spotykane są kontrakty mające cechy umowy-zlecenia. Menedżer zarządza przedsiębiorstwem w imieniu i na rzecz spółki, dokładając należytej staranności przy wykonywaniu działań, co jest domeną umów-zleceń.
Osoba wykonująca kontrakt mene- dżerski będący umową o świadczenie usług, do której stosuje się odpowiednio przepisy kodeksu cywilnego o umowie-zleceniu, podlega ubezpieczeniom społecznym tak jak zleceniobiorca, czyli:
- obowiązkowo ‒ ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu, zdrowotnemu,
- dobrowolnie ‒ chorobowemu.
Nawet menedżer
Kwestię ubezpieczeń u menedżerów prowadzących działalność gospodarczą należy powiązać z przepisami ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Wymienia ona dwa odrębne źródła przychodów ‒ działalność wykonywaną osobiście i pozarolniczą działalność gospodarczą. W ramach pierwszego źródła można osiągać przychody m.in. z umów-zleceń i o dzieło, a także na podstawie umów o zarządzanie przedsiębiorstwem, kontraktów menedżerskich lub umów o podobnym charakterze, w tym przychody z tego rodzaju umów zawieranych w ramach prowadzonej przez podatnika pozarolniczej działalności gospodarczej (z wyjątkiem przychodów otrzymywanych przez osoby, niezależnie od sposobu ich powoływania, należące do składu zarządów, rad nadzorczych, komisji lub innych organów stanowiących osób prawnych). Zatem kontrakt menedżerski jest odrębnym tytułem do ubezpieczeń społecznych, nawet jeśli jest wykonywany w ramach działalności gospodarczej. Oznacza to, że menedżer prowadzący jednocześnie działalność gospodarczą, w ramach której podpisał kontrakt menedżerski, nie może podlegać ubezpieczeniom jako przedsiębiorca, jeżeli oprócz tego kontraktu nie świadczy żadnych innego rodzaju usług. W takiej sytuacji jedynym tytułem do ubezpieczeń jest wykonywanie usług zarządczych w ramach kontraktu.
Podstawa wymiaru
Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe oraz wypadkowe zleceniobiorców stanowi przychód – w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych – osiągany z tytułu wykonywania umowy-zlecenia, jeżeli w umowie tej określono odpłatność za jej wykonywanie kwotowo, w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej albo prowizyjnie. Jeżeli odpłatność za wykonanie umowy została ustalona w innej formie, to podstawę wymiaru składek na wymienione ubezpieczenia stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak od kwoty minimalnego wynagrodzenia. Tak ustalona podstawa dla składek społecznych stanowi jednocześnie podstawę wymiaru składki zdrowotnej, z tym że przychód pomniejsza się o potrącone przez płatnika w danym miesiącu składki na ubezpieczenia społeczne w części finansowanej przez ubezpieczonego.
Ustalając co miesiąc podstawę wymiaru składek emerytalnej i rentowej oraz chorobowej, należy przestrzegać dwóch ograniczeń. Pierwsze dotyczy rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. W roku kalendarzowym nie może być ona wyższa od kwoty odpowiadającej 30-krotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy, określonego w ustawie budżetowej. W 2019 r. limit wynosi 142 950 zł, a w 2018 r. wynosił 133 290 zł.
Drugie ograniczenie ustanowiono dla podstawy wymiaru dobrowolnej składki chorobowej. Miesięcznie nie może ona przekraczać 250 proc. prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego, przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek. W okresie od 1 stycznia do 31 grudnia 2019 r. maksymalna podstawa wymiaru to 11 912,50 zł. W 2018 r. było to 11 107,50 zł.
Należy jednak zaznaczyć, że do podstawy wymiaru składki chorobowej, mimo że jest ona tożsama z wysokością podstawy składek emerytalno-rentowych, nie stosuje się 30-krotności. Oznacza to, że w razie przekroczenia tego limitu dla składek emerytalnej i rentowej składkę chorobową nadal należy odprowadzać w stosunku miesięcznym, pilnując tylko górnej granicy dla podstawy tej składki. Limit miesięczny w pełnej wysokości obowiązuje bez względu na to, czy zleceniobiorca przystąpił do tego ubezpieczenia od początku miesiąca czy w jego trakcie i za jaki okres przysługuje mu wynagrodzenie.
Należne świadczenia
Menedżer z ubezpieczeniem chorobowym w razie niedyspozycji zdrowotnej może otrzymać zasiłek. Ubezpieczony nabywa prawo do zasiłku chorobowego po upływie 90 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego, jeżeli jest ubezpieczony dobrowolnie. Jest to okres wyczekiwania dłuższy niż u pracowników (30 dni).
Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego ubezpieczonemu niebędącemu pracownikiem ustala się na podstawie miesięcznego przychodu za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Jest to przeciętny miesięczny przychód za ostatni rok lub za pełne kalendarzowe miesiące ubezpieczenia, jeżeli niezdolność do pracy powstała przed upływem tego okresu.
Przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego niepracownikowi uwzględnia się kwoty stanowiące podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71 proc. tej podstawy wymiaru.
Przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego uwzględnia się przychód uzyskany za okres nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego, z tytułu którego przysługuje zasiłek. Jeżeli w okresie, z którego ustalana jest podstawa wymiaru zasiłku, przychód ubezpieczonego uległ zmniejszeniu wskutek niewykonywania pracy lub działalności w okresie pobierania zasiłku chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego albo odbywania ćwiczeń wojskowych, to przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego:
- wyłącza się przychód za miesiące, w których ubezpieczony wykonywał pracę lub działalność przez mniej niż połowę miesiąca;
- przyjmuje się faktyczny przychód za miesiące, w których ubezpieczony wykonywał pracę lub działalność przez co najmniej połowę miesiąca.
Te zasady stosuje się więc tylko wtedy, gdy zmniejszenie przychodu zostało spowodowane pobieraniem danego rodzaju zasiłku. Jeśli była to inna przyczyna, to przychód za taki miesiąc nie podlega wyłączeniu z tej podstawy. Trzeba go przyjąć w kwocie faktycznie wypłaconej, niezależnie od stopnia przepracowania danego miesiąca. ©℗
Ile do wypłaty
Menedżer zachorował w listopadzie 2019 r. Ma prawo do zasiłku chorobowego. Jego wynagrodzenie kwotowe znacznie przewyższa górny pułap miesięcznej podstawy wymiaru składki chorobowej przy ubezpieczeniu dobrowolnym. Oznacza to, że płatnik musi naliczać miesięczną składkę chorobową nie od kwoty faktycznego przychodu, lecz od kwoty granicznej, czyli w 2019 r. od 11 912,50 zł. Ma to oczywiście wpływ na ustalanie podstawy wymiaru zasiłku. Stanowi ją bowiem przychód za okres od listopada 2018 r. do października 2019 r., przy czym bierzemy tu pod uwagę tę kwotę, od której naliczane były w tym okresie składki chorobowe.
Do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe nie odnosi się limit 30-krotności, a to oznacza, że nawet jeśli w powyższym okresie, tj. listopad–październik, u menedżera doszło do przekroczenia tego limitu i składki emerytalna oraz rentowa były pobierane tylko do jego osiągnięcia, a później już nie, przychód odpowiadający kwocie podstawy składek chorobowych ‒ dla celów zasiłkowych ‒ ulega pomniejszeniu o 13,71 proc.
W tym czasie przychody stanowiące podstawę wymiaru składek chorobowych wynosiły:
1) za listopad i grudzień 2018 r.: 11 107,50 zł, a po odliczeniu części składkowej 13,71 proc.: 9584,66 zł;
2) za styczeń‒październik 2019 r.: po 11 912,50 zł, a po odliczeniu części składkowej 13,71 proc.: 10 279,30 zł.
Przeciętny miesięczny przychód (podstawa zasiłku) za okres powyższych 12 miesięcy wynosi 10 163,53 zł, co wynika z wyliczenia:
(2 x 9584,66 zł) + (10 x 10 279,30 zł) = 121 962,32 zł
121 962,32 zł : 12 m-cy = 10 163,53 zł
Zasiłek chorobowy wynosi 80 proc. podstawy wymiaru, a za okres pobytu w szpitalu 70 proc. Natomiast 100-proc. zasiłek przysługuje np. w razie niezdolności powstałej wskutek wypadku w drodze do pracy lub w pracy. Zasiłek chorobowy przysługuje za każdy dzień niezdolności do pracy, nie wyłączając dni wolnych od pracy. Załóżmy, że menedżer chorował przez 10 dni listopada. Zasiłek dla niego wynosi:
Pełna stawka dzienna zasiłku: 10 163,53 zł : 30 = 338,78 zł
80-proc. stawka dzienna zasiłku: 338,78 zł x 80 proc. = 271,02 zł
271,02 zł x 10 dni = 2710,20 zł
Podstawa prawna
• art. 6 ust. 1 pkt 4, art. 11 ust. 2, art. 12 i 20 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 300 ze zm.)
• art. 3 pkt 4, art. 4, 11, 48 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 645 ze zm.)
• art. 750 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. ‒ Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1145; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 1495)