Pracownik zatrudniony od 4 stycznia 2017 r. w październiku przebywał na urlopie ojcowskim przez siedem dni (tydzień). Oprócz wynagrodzenia w stałej wysokości 4900 zł otrzymuje dodatek paliwowy na dojazdy do pracy w kwocie 400 zł, który jest zmniejszany o 1 proc. za każdy opuszczony dzień pracy, m.in. z powodu pobierania zasiłków. Pracownik otrzymuje również miesięczną premię zmienną od 5 do 20 proc. wynagrodzenia za czas przepracowany, a w niektórych miesiącach zdarza się dodatek za pracę w porze nocnej. Wynagrodzenie, premia i dodatek nocny są wypłacane ostatniego dnia każdego miesiąca, a dodatek paliwowy 5. dnia miesiąca następnego. Jak ustalić zasiłek macierzyński, jeżeli w marcu pracownik chorował przez pięć dni roboczych? Za marzec dostał dodatek paliwowy odpowiednio pomniejszony o dni choroby – 380 zł – oraz dodatek za pracę w nocy 17,40 zł i premię w wysokości 12 proc., tj. 490 zł.
PROBLEM
ODPOWIEDŹ
Pracownik ojciec wychowujący dziecko ma prawo do urlopu ojcowskiego w wymiarze do dwóch tygodni, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 24. miesiąca życia. Urlop ojcowski może być wykorzystany jednorazowo albo nie więcej niż w dwóch częściach, z których żadna nie może być krótsza niż tydzień. Za okres urlopu ojcowskiego przysługuje zasiłek macierzyński na zasadach określonych w ustawie o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Miesięczny zasiłek macierzyński za okres ustalony przepisami kodeksu pracy jako okres urlopu ojcowskiego wynosi 100 proc. podstawy wymiaru zasiłku.
Podstawa wymiaru
Podstawę wymiaru zasiłku macierzyńskiego oblicza się według tych samych zasad co ustalone dla zasiłku chorobowego. Podstawą jest tu przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Jeżeli niezdolność do pracy powstała przed upływem tych 12 miesięcy, podstawę zasiłkową stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia. Dotyczy to pracowników niedawno zatrudnionych, których staż w firmie jest krótszy niż rok. Wynagrodzeniem jest przychód pracownika stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, w tym na chorobowe, ale po odliczeniu potrąconych przez pracodawcę składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe i chorobowe. Chodzi o tę część składek społecznych, którą finansuje z własnych środków sam pracownik. Jest to łącznie 13,71 proc. podstawy składkowej. Jako podstawę wymiaru przyjmuje się wynagrodzenie wypłacone za okres 12 lub mniejszej liczby miesięcy poprzedzających miesiąc powstania niezdolności.
Do zasiłkowej podstawy wymiaru przyjmuje się składniki wynagrodzenia:
- podlegające oskładkowaniu, a więc stanowiące podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, w tym chorobowe, oraz
- te, do których pracownik nie zachowuje prawa w okresie pobierania wynagrodzenia chorobowego, zgodnie z postanowieniami układów zbiorowych pracy lub przepisami o wynagradzaniu i jeżeli nie są one wypłacane za okres pobierania tego wynagrodzenia.
Do wymiaru podstawy bierze się więc tylko te składniki, które nie przysługują za okres pobierania zasiłku, czyli za miesiąc z niezdolnością są odpowiednio zmniejszane. Nie uwzględnia się z kolei składników wynagrodzenia, które zgodnie z obowiązującymi u pracodawcy przepisami płacowymi, tj. regulaminem wynagradzania lub układem zbiorowym pracy albo umowami o pracę, jeśli tych aktów nie ma, przysługują za okres pobierania danego zasiłku. Jeśli firma nie uregulowała wewnętrznie kwestii prawa do danego składnika wynagrodzenia za okres pobierania świadczenia zasiłkowego, uznaje się, że składnik nie przysługuje za ten okres i powinien być przyjęty do ustalenia podstawy wymiaru. Jeżeli jednak mimo braku odpowiednich postanowień w przepisach płacowych lub umowach o pracę pracodawca udokumentuje, że składnik wynagrodzenia nie jest redukowany i pracownik dostaje go za okres np. zwolnienia lekarskiego, to składnik ten podlega wykluczeniu z podstawy zasiłku chorobowego.
W przepisach płacowych lub umowach o pracę pracodawca powinien zawrzeć postanowienia dotyczące sposobu obniżania danego składnika wynagrodzenia za czas zasiłkowej absencji (premii, dodatków). Chodzi o kwestię ewentualnego jego uzupełniania bądź nie za miesiąc, kiedy z powodu usprawiedliwionej nieobecności został pracownikowi pomniejszony. Jeżeli składnik jest obniżany proporcjonalnie do dni nieobecności pracownika w pracy i jest to zapisane w umowie o pracę lub przepisach płacowych, to przed wejściem do podstawy zasiłkowej podlega uzupełnieniu. W przeciwnym razie, gdy stosowanie metody proporcjonalności nie wynika z żadnego z tych dokumentów lub składnik jest obniżany inaczej niż proporcjonalnie, to jest on wliczany do podstawy w wysokości faktycznie wypłaconej, bez uzupełniania. O proporcjonalności można mówić zarówno wtedy, gdy składnik jest obniżany o dni nieprzepracowane w stosunku do ogólnej liczby dni roboczych miesiąca, jak i o wszystkie dni choroby w stosunku do całego miesiąca. Przykładowo, jeżeli prawo do premii czy dodatku i ich wysokość są powiązane z okresem wykonywania pracy i przysługują za dni faktycznej pracy, to mamy do czynienia z redukcją w sposób proporcjonalny w stosunku do przepracowanych dni. Jeśli np. stały dodatek czy stała kwotowa premia lub nagroda są obniżane o 1/30 za każdy dzień orzeczonej niezdolności do pracy, to również jest tu zachowana proporcja i składnik ten wchodzi do podstawy po uzupełnieniu. Inaczej będzie, gdy składnik przysługuje tylko za konkretne zadania, które doraźnie zleci pracodawca, i mogą być wykonane tylko w jakiejś części miesiąca lub w określonych dniach. Wówczas nie wiadomo, czy w okresie usprawiedliwionej absencji pracownik uzyskałby taki składnik. Wtedy nie uzupełnia się go, lecz ujmuje w faktycznej kwocie.
Inne sposoby zmniejszania składników płacowych to np. zmniejszanie kwotowo lub procentowo w zależności od długości absencji w miesiącu. Przykładowo, do pięciu dni choroby składnik nie jest zmniejszany, za okres łącznie od sześciu do 10 dni – zmniejszany jest o 50 proc., a przy zwolnieniach dłuższych w ogóle nie przysługuje.
Wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych (normalne i dodatki), a także dodatki za pracę w nocy podlegają uwzględnieniu w podstawie wymiaru bez uzupełniania, w kwocie faktycznej.
Uzupełnienie miesiąca z absencją
Jeżeli w okresie, z którego wyznaczana jest podstawa wymiaru, pracownik nie osiągnął wynagrodzenia wskutek usprawiedliwionej nieobecności w pracy, przy ustalaniu tej podstawy:
1) wyłącza się wynagrodzenie za miesiące, w których przepracował mniej niż połowę obowiązującego go czasu pracy;
2) przyjmuje się, po uzupełnieniu według opisanych niżej zasad, wynagrodzenie z miesięcy, w których pracownik przepracował co najmniej połowę obowiązującego go czasu pracy.
Aby ustalić, ile czasu pracownik przepracował w danym miesiącu, należy uwzględnić oprócz dni świadczenia pracy zarówno dni urlopu wypoczynkowego, jak i inne dni płatnych nieobecności. Natomiast pomija się liczbę dni nieusprawiedliwionej nieobecności w pracy. W razie braku wynagrodzenia za część miesiąca z przyczyn nieusprawiedliwionych, do podstawy wymiaru wynagrodzenia przyjmuje się wynagrodzenie osiągnięte w tym miesiącu, bez uzupełniania jego wysokości za dni nieusprawiedliwionej nieobecności w pracy.
Ile za marzec
Premie i inne składniki wynagrodzenia przysługujące za okresy miesięczne wlicza się do podstawy wymiaru zasiłku w kwocie wypłaconej pracownikowi za miesiące kalendarzowe, z których wynagrodzenie przyjmuje się do obliczenia tej podstawy. Wszystkie składniki opisane w pytaniu wchodzą do podstawy zasiłku macierzyn´skiego, z tym że wynagrodzenie za marzec należy obliczyć, uzupełniając wynagrodzenie zasadnicze oraz premię. Natomiast dodatek za pracę w nocy oraz paliwowy należy przyjąć w faktycznie wypłaconej wysokości. [RAMKA]
Ważne
Do podstawy wymiaru bierze się tylko te składniki, które nie przysługują za okres pobierania zasiłku, a więc za miesiąc z niezdolnością do pracy są odpowiednio zmniejszane.
Jaki przychód
Podstawę wymiaru zasiłku obliczamy z wynagrodzeń wypłaconych za okres od lutego do września (8 miesięcy).
Wynagrodzenie za marzec wyniosło 5111,35 zł:
● wynagrodzenie zasadnicze po uzupełnieniu – 4228,21 zł (4900 zł – 13,71 proc.),
● premia po uzupełnieniu – 540,23 zł [(490 zł : 18 dni x 23 dni) – 13,71 proc.),
● dodatek paliwowy – 327,90 zł (380 zł – 13,71 proc.),
● dodatek za pracę w nocy – 15,01 zł (17,40 zł – 13,71 proc.).
Łączne wynagrodzenie za 8 miesięcy, przy założeniu, że wysokość łącznej premii za pozostałe 7 miesięcy wyniosła 3467,13 zł, po odliczeniu części składkowej:
(4228,21 zł x 7 miesięcy) + (345,16 zł x 7 miesięcy) + 3467,13 zł + 5111,35 zł (marzec) = 40 592,07 zł.
Podstawa wymiaru zasiłku:
40 592,07 zł : 8 miesięcy = 5074 zł.
Zasiłek za 7 dni:
5074 zł : 30 = 169,13 zł,
169,13 zł x 7 dni = 1183,91 zł.
Pozostały przychód:
● wynagrodzenie zasadnicze za przepracowaną część miesiąca – 3756,69 zł,
● dodatek paliwowy – 372 zł,
● premia – 375,67 zł (przykładowa).
Lista płac za październik
| Elementy | Kwota | Sposób wyliczenia |
| Przychód | 5688,27 zł | 3756,69 zł + 372 zł (dodatek paliwowy) + 375,67 zł (premia) + 1183,91 zł (zasiłek) |
| Składki na ubezpieczenia społeczne | 617,56 zł | – podstawa wymiaru: 4504,36 zł (5688,27 zł – 1183,91 zł)– składka emerytalna: 4504,36 zł x 9,76 proc. = 439,63 zł– składka rentowa: 4504,36 zł x 1,5 proc. = 67,57 zł– składka chorobowa: 4504,36 x 2,45 proc. = 110,36 zł– suma składek: 617,56 zł |
| Składka na ubezpieczenie zdrowotne– do zapłaty do ZUS– do odliczenia od zaliczki na podatek | 349,81 zł301,23 zł | – podstawa wymiaru: 3886,80 zł (po pomniejsze niu o składki na ubezpieczenia społeczne – 617,56 zł)3886,80 zł x 9 proc. = 349,81 zł3886,80 zł x 7,75 proc. = 301,23 zł |
| Zaliczka na podatek dochodowy | 545 zł | Przychód do opodatkowania: 5688,27 zł– podstawa opodatkowania po zaokrągleniu: 4959 zł [5688,27 zł (przychód) – 111,25 zł (koszty uzyskania przychodów) – 617,56 zł (składki na ubezpieczenia społeczne)]– zaliczka do US: 545 zł [(4959 zł x 18 proc.) – 46,33 zł (ulga podatkowa) = 846,29 zł (zaliczka na podatek) – 301,23 zł (składka zdrowotna) = 545,06 zł] |
| Do wypłaty | 4175,90 zł | 5688,27 zł – (617,56 zł + 349,81 zł + 545 zł) |
Podstawa prawna
Art. 3 pkt 3, art. 31 ust. 1, art. 36 ust. 1, ust. 2, art. 38, art. 41, art. 45, art. 61 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1368).
