Dotychczas wystarczyło jednorazowo opłacić maksymalną składkę ubezpieczeniową, aby przez rok otrzymywać nawet 6 tys. zł zasiłku macierzyńskiego. Po wprowadzeniu zmian nie będzie to już możliwe.
1. Czy zasiłek pozostanie bez zmian
Czy po nowych regulacjach w uprawnieniach rodzicielskich dla matki prowadzącej działalność gospodarczą jednorazowa wysoka składka nadal gwarantuje wysoki zasiłek macierzyński?
NIE
Znowelizowano bowiem sposób obliczania podstawy wymiaru zasiłku chorobowego (analogicznie dla świadczenia rehabilitacyjnego, zasiłku macierzyńskiego i opiekuńczego) w razie krótszego niż 12 miesięcy podlegania ubezpieczeniu chorobowemu przez osoby prowadzące działalność pozarolniczą. Według obecnie obowiązujących przepisów, aby uzyskać wysoki zasiłek macierzyński – nawet 6000 zł miesięcznie, wystarczyło opłacić jednorazową wysoką składkę na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe od najwyższej podstawy. Od 1 stycznia 2016 r. będzie obowiązywać nowy art. 48a ustawy zasiłkowej, który przewiduje skomplikowany sposób obliczania świadczenia. Podstawą obliczania zasiłku macierzyńskiego będzie suma przeciętnej najniższej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia oraz kwoty, która jest iloczynem 1/12 przeciętnej kwoty zadeklarowanej jako podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, w części przewyższającej najniższą podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia, z których przychód podlega uwzględnieniu w podstawie wymiaru zasiłku oraz liczby tych miesięcy. Takie obliczanie w praktyce sprowadzi się do tego, że co miesiąc zasiłek będzie większy, a po roku – proporcjonalny do zadeklarowanej podstawy. Jeżeli więc przedsiębiorcza matka będzie chciała uzyskać zasiłek w maksymalnej wysokości, będzie musiała opłacać składkę w podwyższonej kwocie przez całe 12 miesięcy, a nie jak obecnie przez krótszy okres.
2. Czy będzie konieczne zawieszenie działalności
Prowadzę własną działalność i przyszłym roku urodzę dziecko. Zamierzam zająć się jego wychowaniem i pobierać zasiłek macierzyński (opłacam dobrowolną składkę). Czy będę musiała zawiesić działalność?
NIE
Pobieranie zasiłku macierzyńskiego nie oznacza obowiązku zawieszenia działalności gospodarczej. Oczywiście niekiedy zdarzają się takie przypadki, ale nie jest to korzystne dla przedsiębiorczej matki, gdyż w czasie zawieszenia działalności można przystąpić jedynie do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych oraz dobrowolnego ubezpieczenia zdrowotnego. Nie ma natomiast możliwości przystąpienia do ubezpieczeń chorobowego i wypadkowego. Oznacza to przerwę w podleganiu temu ubezpieczeniu. Brak decyzji o zawieszeniu działalności podczas pobierania zasiłku macierzyńskiego nie wygeneruje wysokich kosztów. W tym czasie składki emerytalno-rentowe w całości finansuje budżet państwa za pośrednictwem ZUS. Nie podlega się ubezpieczeniu wypadkowemu i chorobowemu. Płaci się jedynie składki na ubezpieczenie zdrowotne, z wyjątkiem sytuacji, gdy zasiłek nie przekracza 1000 zł (od 1 stycznia 2016 r.).
3. Czy nowe rozwiązania mnie obejmą
Prowadzę działalność gospodarczą i jestem w ciąży. Czy będą mnie dotyczyć nowe przepisy o zasiłkach macierzyńskich?
NIE
Kobiety prowadzące działalność gospodarczą będące 31 października 2015 r. w ciąży i ubezpieczające się według obecnie obowiązujących przepisów będą uprawnione do zasiłków macierzyńskich także według obecnie obowiązujących zasad. Takie rozwiązanie zostało przyjęte w art. 3 ustawy z 25 września 2015 r. o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r. poz. 1735). Ustawa ta została podpisana przez prezydenta RP 25 października br.
4. Czy coś się dla mnie zmieni
Obecnie pobieram zasiłek macierzyński dla osoby prowadzącej działalność gospodarczą. Czy wchodzące w życie nowelizacje wpłyną na wysokość zasiłków i możliwości korzystania z nich?
NIE
Wchodzące w nowym roku w życie nowelizacje nie spowodują zmian ani w wysokości zasiłków, ani w okresie ich pobierania. Wynika to z art. 22 ust. 1 nowelizacji z 15 maja 2015 r. Zgodnie z tym przepisem zasiłki macierzyńskie, do których prawo powstało przed dniem wejścia w życie przepisów tejże nowelizacji zmieniających zasady ich wypłacania, wypłaca się na zasadach i w wysokości obowiązujących przed tym dniem za cały okres nieprzerwanej niezdolności do pracy. Przepis ten odnosi się wyłącznie do modyfikacji wprowadzonych ustawą z 15 maja 2015 r. Jednocześnie należy zauważyć, że na sposób korzystania z zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający urlopowi macierzyńskiemu i rodzicielskiemu wpłynie istotnie także ustawa z 24 lipca 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw, która wejdzie w życie 2 stycznia 2016 r. Wprowadza ona zasady dzielenia się uprawnieniami rodzicielskimi przedsiębiorców z pracownikami, a także w wyjątkowych przypadkach z ubezpieczonymi innymi członkami rodziny. Ten akt prawny nie wnosi zasady korzystania z zasiłków macierzyńskich według starych regulacji przez osoby, które w dniu wejścia w życie ustawy pobierają już zasiłki z ZUS. Oznacza to, że od 2 stycznia 2016 r. mogą one korzystać z nowych przepisów, bardziej przyjaznych rodzicom.
5. Czy mogę wcześniej wystąpić z wnioskiem
W styczniu urodzę dziecko. W jakim terminie powinnam złożyć wniosek? Czy będę mogła z góry wystąpić o zasiłek przez okres odpowiadający urlopowi macierzyńskiemu i rodzicielskiemu?
TAK
Taki wniosek należy złożyć nie później niż 21 dni po porodzie. Wynika to z art. 30 ustawy zasiłkowej w brzmieniu ustalonym przez ustawę z 24 lipca 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw, która wejdzie w życie 2 stycznia 2016 r. Przepis ten przewiduje, że ubezpieczona – matka dziecka, nie później niż 21 dni po porodzie, może złożyć pisemny wniosek o wypłacenie jej zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze. Jeżeli kobieta złoży taki wniosek, wówczas będzie mogła dzielić się z ubezpieczonym – ojcem dziecka korzystaniem z zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego albo jego części. Natomiast wtedy, gdy ojciec dziecka jest pracownikiem, to dzielenie się także będzie możliwe ze względu na zmiany, jakie wprowadza ww. nowelizacja do kodeksu pracy.
W razie złożenia tzw. długiego wniosku, czyli o wypłacenie zasiłku zarówno za okres odpowiadający urlopowi macierzyńskiemu, jak i pełnemu rodzicielskiemu, miesięczny zasiłek macierzyński będzie wynosił 80 proc. podstawy wymiaru zasiłku za cały okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz urlopu rodzicielskiego.
6. Czy nie muszę płacić składki zdrowotnej
Podobno nowelizacja wprowadza zmiany w zakresie opłacania składki zdrowotnej. Czy oznacza to zwolnienie z takiego obowiązku dla przedsiębiorców pobierających zasiłek macierzyński?
TAK
Jednakże zwolnienie to będzie przysługiwać tylko w jednym przypadku. Podczas pobierania zasiłku macierzyńskiego przedsiębiorczy rodzic jest nadal objęty ubezpieczeniami społecznymi z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej, ale składki te w całości finansuje budżet państwa za pośrednictwem ZUS. W okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego nie podlega się natomiast ubezpieczeniu wypadkowemu i chorobowemu. Płaci się za to składki na ubezpieczenie zdrowotne. Wyjątek w tym zakresie wprowadziła ustawa z 25 września 2015 r. o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz niektórych innych ustaw. Akt ten zmienił ustawę z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych w ten sposób, że zwolnił przedsiębiorców pobierających zasiłek macierzyński w wysokości nieprzekraczającej kwoty świadczenia rodzinnego (czyli 1000 zł) od obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie zdrowotne. Jest to więc zmiana na korzyść w porównaniu do stanu dotychczasowego. Wejdzie ona w życie 1 stycznia 2016 r. Obecnie, niezależnie od wysokości zasiłku, przedsiębiorcze matki z własną firmą muszą tę składkę płacić. Po nowelizacji będzie on obciążał osoby uzyskujące zasiłek powyżej 1000 zł.
7. Czy zasiłek dostanę za cały urlop macierzyński i rodzicielski
Opłacam niską składkę na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe. Podobno w nowym roku ma być gwarantowana najniższa wypłata zasiłku. Czy będzie ona obejmować cały okres odpowiadający urlopowi macierzyńskiemu i rodzicielskiemu?
TAK
Przedsiębiorczy rodzic ma zagwarantowane 1000 zł za cały okres odpowiadający urlopowi macierzyńskiemu i rodzicielskiemu. Taką zasadę wprowadziła ustawa z 24 lipca 2015 r. o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz niektórych innych ustaw, która znowelizowała ustawę zasiłkową. Zgodnie z nowymi przepisami, jeśli miesięczna kwota zasiłku macierzyńskiego pomniejszonego o zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych jest niższa niż kwota świadczenia rodzicielskiego określonego w ustawie o świadczeniach rodzinnych, kwotę zasiłku macierzyńskiego pomniejszonego o zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych podwyższa się do wysokości świadczenia rodzicielskiego, czyli 1000 zł. Podwyższenie to finansowane jest z budżetu państwa w ramach dotacji do Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Jeśli zasiłek macierzyński przysługuje za część miesiąca, podwyższenie ustala się proporcjonalnie do okresu, za który jest wypłacany.
Ustalono też reguły dla sytuacji, gdy ubezpieczony jest uprawniony do zasiłku macierzyńskiego z więcej niż jednego tytułu, np. pracuje i prowadzi działalność gospodarczą. Wówczas należy poinformować każdego płatnika zasiłku o prawie do zasiłku macierzyńskiego z innych tytułów oraz jego wysokości. W takim przypadku, gdy ubezpieczony jest uprawniony do zasiłku macierzyńskiego z więcej niż jednego tytułu, a łączna kwota wypłacanych zasiłków macierzyńskich jest niższa niż wysokość świadczenia rodzicielskiego, podwyższony zasiłek macierzyński wypłaca płatnik wskazany przez ubezpieczonego. Jednakże, gdy jednym z płatników zasiłku jest ZUS, to on wypłaca kwotę podwyższenia.
Gwarancja 1000 zł dotyczy zasiłku macierzyńskiego za okres ustalony przepisami kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, ojcowskiego oraz rodzicielskiego.
8. Czy świadczenie będzie mógł pobierać ojciec dziecka
Czy w nowym roku będę mogła przerwać pobieranie zasiłku macierzyńskiego na rzecz ojca dziecka, który prowadzi własną działalność? A jeżeli przestanie prowadzić działalność i zatrudni się na podstawie umowy o pracę?
TAK
Przedsiębiorcza matka będzie mogła przerwać pobieranie zasiłku macierzyńskiego na rzecz ojca dziecka, który jest pracownikiem. Uprawnienie wchodzi w życie 2 stycznia 2016 r. Będzie mogła zrezygnować na rzecz ojca dziecka, który jest pracownikiem albo podlega ubezpieczeniu chorobowemu z innego tytułu, po wykorzystaniu minimum 8 tygodni po porodzie. Warunkiem przejęcia zasiłku macierzyńskiego przez ojca dziecka, który nie jest pracownikiem, jest przerwanie działalności zarobkowej w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Ograniczenia takiego nie przewidziano wobec ojca pozostającego w stosunku pracy. Oznacza to, że może on jednocześnie korzystać z urlopu rodzicielskiego i prowadzić taką działalność, pod warunkiem że nadal będzie sprawował osobistą opiekę nad dzieckiem.
W praktyce może budzić wątpliwości, jak należy rozumieć „przerwanie działalności zarobkowej” – czy jest to równoznaczne z zawieszeniem tej działalności i czy ZUS będzie podchodził do tej okoliczności podobnie restrykcyjnie jak do aktywności podczas zwolnienia lekarskiego? Na aprobatę zasługuje pogląd, że chodzi o przerwę faktyczną, co w niektórych sytuacjach będzie oznaczało brak konieczności zawieszenia działalności. Będą to przypadki, gdy ojciec będzie ją prowadził, ale sam nie będzie wykonywał co najmniej stałej pracy we własnej firmie. Wydaje się także, iż wykonywanie sporadycznie umów o dzieło nie kłóci się z „przerwaniem działalności zarobkowej”.
9. Czy skorzystam z uprawnień
Prowadzę działalność gospodarczą i opłacam jedynie składki obowiązkowe. Moje dziecko urodzi się w lutym. Czy będę mógł skorzystać z urlopu ojcowskiego albo przejąć zasiłek macierzyński matki, która jest pracownikiem?
NIE
Podstawowym warunkiem korzystania z zasiłku macierzyńskiego jest podleganie ubezpieczeniu chorobowemu. Jeżeli ojciec dziecka dobrowolnie nie płacił składek, nie będzie mógł uzyskać zasiłku macierzyńskiego ani przez okres odpowiadający urlopowi ojcowskiemu, ani przez okres urlopu macierzyńskiego po rezygnacji z niego przez matkę. Jednocześnie nie ma przeszkód, aby przystąpił do dobrowolnego ubezpieczenia podczas ostatnich miesięcy ciąży matki, ale uzyskany wówczas zasiłek macierzyński będzie bardzo niski. Należy przy tym podkreślić, że w razie przejęcia zasiłku macierzyńskiego przez matkę ojciec nie musi podlegać ubezpieczeniu w dniu porodu i rozpoczęcia urlopu macierzyńskiego, lecz jedynie w dniu przejęcia uprawnienia od kobiety. W praktyce takie rozwiązanie, mimo niskiego zasiłku macierzyńskiego, będzie stosowane wtedy, gdy pracownicy będzie bardzo zależało na powrocie do pracy. Przepisy nie przewidują bowiem możliwości zrzeczenia się urlopu macierzyńskiego bez przekazania go ojcu dziecka. Przeniesienie go na ojca jest jedynym przypadkiem, gdy matka dziecka może po 14 tygodniach wrócić do pracy (oczywiście oprócz porzucenia przez nią dziecka, oddania go do adopcji lub jego śmierci).
10. Czy dwie prace to dwa zasiłki
Jestem zatrudniona na cały etat i jednocześnie prowadzę działalność gospodarczą. W lutym urodzę dziecko. Czy otrzymam dwa zasiłki macierzyńskie?
NIE
Nowe przepisy nic nie zmieniają w dotychczasowej interpretacji sytuacji przedstawionej w pytaniu czytelniczki. Zasiłek macierzyński będzie przysługiwał tylko z tytułu zatrudnienia – pracownica podlegała obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu i zdrowotnemu. W takim przypadku prowadzenie własnej działalności gospodarczej skutkowało jedynie dobrowolnymi składkami na ubezpieczenie emerytalno-rentowe. Wskutek tego przystąpienie do ubezpieczenia chorobowego nie było możliwe. Skoro z działalności gospodarczej nie była odprowadzana składka na ubezpieczenie chorobowe, to zasiłek macierzyński z tego tytułu nie przysługuje. Takie zdanie wyraził Sąd Najwyższy w aktualnym wyroku z 3 października 2008 r., sygn. akt II UK 32/08. Stwierdził w nim, że podleganie przez kobietę obowiązkowo ubezpieczeniu chorobowemu z tytułu stosunku pracy i uzyskanie prawa do zasiłku macierzyńskiego wyklucza równoczesne podleganie dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu z tytułu prowadzenia działalności pozarolniczej i uzyskanie prawa do drugiego zasiłku macierzyńskiego.
Inaczej jednak przedstawiałaby się sytuacja, gdyby pracownica pracowała na część etatu i zarabiała mniej niż minimalne wynagrodzenie, i jednocześnie prowadziła działalność gospodarczą. Wówczas z tytułu tej działalności podlegałaby obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, a chorobowemu – dobrowolnie. Jeżeli przystąpiłaby do tego ubezpieczenia, to po urodzeniu dziecka otrzymywałaby dwa zasiłki macierzyńskie.
11. Czy likwidacja urlopu jest niekorzystna
Prowadzę działalność gospodarczą. Podobno w 2016 r., kiedy urodzę dziecko, nie będzie już zasiłku za okres odpowiadający dodatkowemu urlopowi macierzyńskiemu. Czy stracę na tej zmianie?
NIE
Zmiana w ustawie zasiłkowej odpowiada nowelizacji kodeksu pracy, w której przewidziano rezygnację z dodatkowego urlopu macierzyńskiego i włączenie go do urlopu rodzicielskiego. W efekcie urlop rodzicielski ulegnie wydłużeniu o dotychczasowy urlop dodatkowy. Przedsiębiorca nie straci jednak na wysokości zasiłku macierzyńskiego. Obecnie za okres urlopu dodatkowego przysługuje 100 proc. podstawy wymiaru, a na rodzicielskim – 60 proc. W wyniku zmian w art. 31 ustawy zasiłkowej w początkowym okresie urlopu rodzicielskiego zasiłek będzie na poziomie 100 proc., a dopiero później – 60 proc. Natomiast jeżeli ubezpieczona złoży w terminie do 21 dni po porodzie wniosek o wypłacenie zasiłku zarówno za okres odpowiadający urlopowi macierzyńskiemu, jak i pełnemu rodzicielskiemu, miesięczny zasiłek macierzyński będzie wynosił 80 proc. podstawy wymiaru zasiłku za cały okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego oraz rodzicielskiego.
12. Czy z zasiłku skorzysta babcia
Mam działalność gospodarczą. Moje dziecko przyjdzie na świat w 2016 r. Czy będę mogła przerwać pobieranie zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający urlopowi macierzyńskiemu na rzecz mojej mamy?
NIE
Nowelizacja rozszerza wprawdzie krąg uprawnionych do urlopów macierzyńskich i rodzicielskich oraz do zasiłków macierzyńskich za okres odpowiadający długości tych urlopów, jednakże członkowie rodziny mogą przebywać na urlopie macierzyńskim (pobierać zasiłek macierzyński) jedynie w wyjątkowych sytuacjach. Po pierwsze, dotyczy to przypadku, gdy ubezpieczona legitymująca się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji, po pobieraniu zasiłku macierzyńskiego przez co najmniej 8 tygodni po porodzie, podejmie decyzję o rezygnacji z pozostałej części tego urlopu. Po drugie, inny niż ojciec członek rodziny będzie uprawniony do urlopu macierzyńskiego, gdy ubezpieczona, która przebywa w szpitalu albo hospicjum ze względu na stan zdrowia uniemożliwiający jej sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem, po pobieraniu zasiłku macierzyńskiego przez co najmniej 8 tygodni po porodzie, przerwie swoje uprawnienie na okres pobytu w tym szpitalu albo hospicjum. Trzecią sytuacją jest porzucenie dziecka przez ubezpieczoną w czasie pobierania zasiłku (macierzyński będzie przysługiwał po wykorzystaniu przez matkę 8 tygodni urlopu lub pobierania zasiłku). Wreszcie czwartym jest śmierć matki. We wszystkich czterech sytuacjach zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonemu – ojcu dziecka albo ubezpieczonemu – innemu członkowi najbliższej rodziny. Jednocześnie ani ustawa zasiłkowa, ani kodeks pracy nie wskazują, kogo należy zaliczyć do kręgu innych członków rodziny. W takiej sytuacji proponuje się sięgnięcie do kodeksu cywilnego, który używa określenia „najbliżsi członkowie rodziny”, także bez bliższej definicji. Przyjmuje się, że nie chodzi tu o istnienia formalnie bliskiego stopnia pokrewieństwa, lecz o rzeczywisty charakter więzi osobistej, emocjonalnej łączącej członków rodziny w każdym konkretnym przypadku – krąg jest więc bardzo szeroki. Obejmuje bowiem osoby będące w relacjach szczególnej bliskości, niezależnie od formalnej kolejności pokrewieństwa wynikającej z przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Aby więc ustalić, czy dana osoba jest najbliższym członkiem rodziny, należy sprawdzić, czy istnieje dostatecznie mocna więź emocjonalna.
Nie ma natomiast możliwości zwykłej rezygnacji przez pracownicę z urlopu macierzyńskiego po wykorzystaniu 14 tygodni na rzecz innego członka rodziny. Kobieta może wówczas zrezygnować jedynie na rzecz ojca wychowującego dziecko, będącego pracownikiem albo ubezpieczonym, który przerwie swoją działalność zarobkową.
13. Czy mimo zawieszenia działalności dostanę zasiłek
Zawiesiłam prowadzenie działalności gospodarczej. Obecnie jestem w ciąży, poród nastąpi w 2016 r. Czy jeżeli urodzę podczas zawieszenia działalności, to uzyskam prawo do zasiłku macierzyńskiego?
NIE
Nowelizacja nie wprowadza żadnych zmian w tym zakresie. Urodzenie dziecka podczas zawieszenia działalności gospodarczej nie uprawnia do zasiłku macierzyńskiego. W tym czasie można przystąpić jedynie do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych oraz dobrowolnego ubezpieczenia zdrowotnego. Nie ma możliwości przystąpienia do ubezpieczeń chorobowego i wypadkowego. Oznacza to, że ten okres w żadnym razie nie może być okresem ubezpieczenia chorobowego. Tymczasem prawo do zasiłku macierzyńskiego z tytułu urodzenia dziecka nabywa się wyłącznie pod warunkiem, że nastąpiło ono podczas ubezpieczenia chorobowego.
Inaczej przedstawia się sytuacja zawieszenia działalności gospodarczej już po nabyciu prawa do zasiłku. Warunkiem nabycia prawa do zasiłku macierzyńskiego z tytułu urodzenia dziecka jest jedynie urodzenie go w czasie ubezpieczenia chorobowego. Ubezpieczenie to nie musi więc trwać w całym okresie przysługiwania zasiłku. Zatem zawieszenie działalności gospodarczej w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego nie będzie miało wpływu ani na prawo do tego zasiłku, ani na jego wysokość. W takiej sytuacji matka będzie uprawniona do nowego świadczenia rodzinnego.
14. Czy ojciec pójdzie na macierzyński
Jestem w ciąży. Obecnie nie pracuję. Czy jeżeli rozpocznę po porodzie prowadzenie działalności gospodarczej, to ojciec dziecka będzie mógł skorzystać z urlopu macierzyńskiego?
NIE
Ojciec byłby uprawniony do urlopu macierzyńskiego, gdyby matka dziecka podjęła pracę na co najmniej pół etatu, a nie działalność gospodarczą. Nowelizacja wprowadza rozwiązanie polegające na tym, że w przypadku podjęcia przez matkę dziecka nieposiadającą tytułu do objęcia ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa zatrudnienia w wymiarze nie niższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy, pracownikowi ojcu wychowującemu dziecko przysługuje prawo do części urlopu macierzyńskiego. Jeżeli nie jest on zatrudniony na umowie o pracę, lecz ubezpieczony z innego tytułu, np. prowadzenia działalności gospodarczej, będzie miał prawo do zasiłku macierzyńskiego pod warunkiem przerwania działalności zarobkowej w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. W obu przypadkach chodzi o część w okresie trwania zatrudnienia matki dziecka, od dnia podjęcia przez nią zatrudnienia aż do wyczerpania wymiaru urlopu macierzyńskiego, jaki by jej przysługiwał.
Warto zauważyć, że ojciec dziecka prowadzący działalność gospodarczą (inny ubezpieczony członek rodziny) będzie ponadto miał prawo do zasiłku macierzyńskiego po matce nieobjętej ubezpieczeniem w następujących sytuacjach: jej zgonu, porzucenia przez nią dziecka, niemożności sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem przez matkę legitymującą się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji.
15. Czy dostanę jeszcze zasiłek
W 2014 r. pobierałam zasiłek macierzyński z tytułu urodzenia dziecka podczas wykonywania działalności gospodarczej. Czy w 2016 r. będę mogła skorzystać z zasiłku macierzyńskiego odpowiadającego odroczonym częściom urlopu rodzicielskiego?
NIE
Zasiłek macierzyński przysługuje przez okres ustalony przepisami kodeksu pracy jako okres urlopu rodzicielskiego. Oznacza to, że przedsiębiorca ma prawo do niego za okres odpowiadający temu urlopowi ustalany na takiej samej zasadzie jak urlop rodzicielski. Może więc skorzystać z zasiłku do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 lat. Dniem zakończenia ostatniej części urlopu rodzicielskiego jest zatem 31 grudnia roku kalendarzowego, w którym dziecko ukończy 6 lat, a nie dzień jego 6. urodzin. Możliwe jest także późniejsze udzielenie urlopu w przypadku osób, które przyjęły dziecko na wychowanie. Tak późne wykorzystanie urlopu rodzicielskiego wynika z tego, że można go udzielać w częściach, najwyżej w czterech po co najmniej 8 tygodni. Jednak musi być przy tym zachowana zasada bezpośredniości. Oznacza to, że części te powinny przypadać bezpośrednio jedna po drugiej, w wymiarze wielokrotności tygodnia. Ponadto pierwsza musi rozpocząć się następnego dnia po zakończonym okresie pobierania zasiłku za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego. Dopuszczono przy tym wyjątek od zasady bezpośredniości polegający na możliwości pobierania zasiłku przez 16 tygodni urlopu rodzicielskiego w późniejszym terminie. Jednakże część tę musi poprzedzać wcześniejsze otrzymywanie zasiłku za okres odpowiadający części urlopu rodzicielskiego przypadający bezpośrednio po zasiłku macierzyńskim za okres urlopu macierzyńskiego. Przedsiębiorcę obowiązują takie same zasady jak pracownika. Nie otrzyma on więc zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający części urlopu rodzicielskiego udzielanej wyłącznie jakiś czas po pobieraniu zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający urlopowi macierzyńskiemu.
16. Czy rezygnacja z urlopu jest możliwa
Opłacam składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe. Po wyczerpaniu okresu odpowiadającego urlopowi macierzyńskiemu chciałabym nadal pobierać zasiłek macierzyński aż do wyczerpania okresu odpowiadającego urlopowi rodzicielskiemu. Czy będę mogła zrezygnować z urlopu?
TAK
Zasiłek macierzyński przysługuje przez okres ustalony przepisami kodeksu pracy jako okres urlopu rodzicielskiego. Oznacza to, że liczy się ona i dzieli według zasad przewidzianych dla pracowników. Skoro pracownik może zrezygnować z urlopu rodzicielskiego, to takie samo prawo ma przedsiębiorczy rodzic. Jednocześnie trzeba zauważyć, że osoby zatrudnione muszą stosować w takiej sytuacji odpowiednie terminy rezygnacji. W przypadku tzw. długiego wniosku, czyli złożenia dokumentu o udzielenie całego urlopu rodzicielskiego bezpośrednio po macierzyńskim, jest to nie krócej niż 21 dni przed przystąpieniem do pracy. Natomiast w razie złożenia wniosku o udzielenie urlopu rodzicielskiego na 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z niego, można zrezygnować w każdym czasie za zgodą pracodawcy i powrócić do pracy. Zasady te nie znajdą zastosowania do przedsiębiorcy z oczywistego powodu braku pracodawcy. Oznacza to prawo do rezygnacji z urlopu w dowolnym momencie. Należy przy tym zauważyć, że rezygnacja z pobierania zasiłku wtedy gdy przedsiębiorca złożył tzw. długi wniosek (czyli o zasiłek jednocześnie za okres odpowiadający urlopowi macierzyńskiemu i rodzicielskiemu, w wysokości 80 proc. podstawy wymiaru za oba te okresy), uzyska on prawo do jednorazowego wyrównania pobranego zasiłku macierzyńskiego do 100 proc. podstawy jego wymiaru. ZUS wypłaci wyrównanie nie później niż w ciągu 30 dni od daty złożenia dokumentów niezbędnych do stwierdzenia uprawnień do zasiłków.
17. Czy zasiłek wyklucza dorabianie
Czy przedsiębiorczy rodzic pobierający zasiłek macierzyński może sobie dorobić, wykonując umowy o dzieło? Czy taka aktywność jest niedopuszczalna i surowo oceniana przez ZUS tak, jak ma to miejsce w przypadku pobierania zasiłku chorobowego?
NIE
Pobieranie zasiłku macierzyńskiego nie łączy się z takimi obostrzeniami, jakie towarzyszą otrzymywaniu zasiłku chorobowego. Wynikają one z tego, że zasiłek chorobowy przysługuje w razie niezdolności do pracy z powodu choroby. Nie można jednocześnie być niezdolnym do pracy i ją wykonywać. Natomiast zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonej, która w okresie ubezpieczenia chorobowego albo w okresie urlopu wychowawczego:
● urodziła dziecko;
● przyjęła na wychowanie dziecko w wieku do 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego – do 10. roku życia i wystąpiła do sądu opiekuńczego w sprawie jego przysposobienia;
● przyjęła na wychowanie w ramach rodziny zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej, dziecko w wieku do 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego – do 10. roku życia.
W razie zaistnienia ww. zdarzeń jest on wypłacany przez okres ustalony przepisami kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego oraz urlopu ojcowskiego. Nie jest powiązany z niezdolnością do świadczenia pracy. Tak więc ZUS nie może pozbawić przedsiębiorczej matki prawa do zasiłku, dlatego że dorabia w okresie jego pobierania.
18. Czy współpracująca żona dostanie zasiłek macierzyński
Prowadzę działalność gospodarczą razem z żoną, której jednak nie zatrudniam na podstawie umowy o pracę. Czy żona będzie uprawniona do zasiłku macierzyńskiego?
TAK
Nowelizacje nie zmieniają prawa osób współpracujących do zasiłku macierzyńskiego. Odpowiedź na pytanie, kto jest taką osobą, znajduje się w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych. Są to: małżonek, dzieci, rodzice, dzieci drugiego małżonka, dzieci przysposobione, macocha i ojczym, jeżeli pozostają z przedsiębiorcą we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują z nim przy prowadzeniu działalności. Do uznania członka rodziny za osobę współpracującą nie ma również znaczenia forma współpracy. Nie jest konieczna żadna umowa. Cechami „współpracy przy działalności gospodarczej” są występujące łącznie: a) istotna znaczenie pracy współpracownika b) bezpośredni związek z przedmiotem działalności gospodarczej, c) stabilność i zorganizowanie oraz d) znaczący czas i częstotliwość podejmowanych robót (zob. wyrok SN z 6 stycznia 2009 r., sygn. akt II UK 134/08). Osoba współpracująca pod względem opłacania składek ZUS jest traktowana tak, jakby sama była przedsiębiorcą. Zatem będzie uprawniona do zasiłku macierzyńskiego pod warunkiem opłacania dobrowolnej składki na ubezpieczenie chorobowe.
19. Czy będę mieć prawo do chorobowego
Opłacam składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe. W 2016 r. urodzę dziecko. Zamierzam pobierać zasiłek macierzyński przez okres odpowiadający urlopowi macierzyńskiemu i części urlopu rodzicielskiego. Czy kiedy skończę otrzymywać zasiłek macierzyński, mogę ubiegać się o zasiłek chorobowy?
TAK
Podobnie jak obecnie nie jest wykluczona sytuacja pobierania zasiłku chorobowego po zakończeniu okresu otrzymywania zasiłku macierzyńskiego. Okres pobierania zasiłku macierzyńskiego uważa się za okres opłacania składek na ubezpieczenie chorobowe, mimo iż nie są one pobierane. Oznacza to, że w razie pojawienia się niezdolności do pracy po zakończeniu korzystania z zasiłku macierzyńskiego przedsiębiorczy rodzic ma prawo do zasiłku z tytułu niezdolności do pracy. Należy jednak po zakończeniu pobierania zasiłku macierzyńskiego zgłosić się do ubezpieczeń społecznych i dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, aby nie stracić ciągłości ubezpieczenia. Jednocześnie przedsiębiorczy rodzic powinien liczyć się z tym, że ZUS skontroluje, czy nie nadużywa on prawa do zasiłku chorobowego, i przeprowadzi kontrolę wykorzystywania zwolnienia lekarskiego.
20. Czy coś się zmieni w urlopie dla ojca
W 2016 r. zostanę ojcem. Czy nowelizacja zmienia zasady zasiłków macierzyńskich dla przedsiębiorczych ojców, którzy chcieliby pobierać ten zasiłek w okresie odpowiadającym okresowi urlopu ojcowskiego?
NIE
Zmiany nie obejmą samego zasiłku macierzyńskiego dla ojców w okresie odpowiadającym urlopowi ojcowskiemu. Natomiast 2 stycznia 2016 r. wchodzi w życie nowelizacja kodeksu pracy dotycząca urlopu ojcowskiego. Skoro zasiłek przysługuje za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu ojcowskiego, to zmiana kodeksu pracy wpłynie także na sytuację przedsiębiorczych ojców. Jest to jednak modyfikacja na ich korzyść. Zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami, można wykorzystać ten urlop do ukończenia przez dziecko pierwszego roku życia. Okres ten nakłada się na czas, w którym pracownikom rodzicom przysługuje prawo do urlopu rodzicielskiego. Z tego względu i w wyniku oceny projektodawcy zmian, iż ojcowie niedostatecznie wykorzystują omawiany urlop, wydłużono okres, w którym możliwe będzie to możliwe do ukończenia przez dziecko dwóch lat. Dla ojców adopcyjnych górną granicę wykorzystania urlopu ojcowskiego podwyższono do upływu 24 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia orzekającego przysposobienie. Obecnie nie wskazano liczby części, w których można wykorzystać urlop ojcowski, co powoduje problemy praktyczne. Po nowelizacji urlop ojcowski będzie można wykorzystać w dwóch częściach, z których żadna nie będzie mogła trwać krócej niż tydzień.
21. Czy będzie urlop wychowawczy dla właścicieli małych firm
Nowelizacja wprowadziła zmiany w urlopach wychowawczych pracowników. Czy przewidziano możliwość skorzystania z takiego urlopu przez osoby prowadzące działalność gospodarczą?
NIE
Zmiany dotyczące urlopów wychowawczych dotyczą jedynie pracowników. Osoby prowadzące działalność gospodarczą mogą natomiast w 2016 r. nadal korzystać z quasi-urlopu wychowawczego, jakim jest zawieszenie działalności gospodarczej. Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej przewiduje, że przedsiębiorca niezatrudniający pracowników, prowadzący działalność gospodarczą przez okres co najmniej 6 miesięcy może zawiesić wykonywanie tej działalności na okres do 3 lat w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez nie 5. roku życia. W przypadku dziecka, które z powodu stanu zdrowia potwierdzonego orzeczeniem o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności wymaga osobistej opieki osoby prowadzącej działalność gospodarczą, można ją zawiesić na okres do 6 lat, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 18. roku życia. Z uprawnienia można skorzystać nie tylko jednorazowo, ale także w częściach – maksymalnie czterech. Składkę emerytalną, rentową i zdrowotną takiego rodzica opłaca państwo z wyjątkiem osób, których staż ubezpieczeniowy jest krótszy niż pół roku. Te ostatnie mają opłacaną tylko składkę emerytalną i to w niższej kwocie.
22. Czy mogę dorobić po zawieszeniu działalności
Zawiesiłam wykonywanie działalności gospodarczej w związku z wychowywaniem dziecka. Czy mam jakieś możliwości dorobienia?
TAK
Przede wszystkim należy podkreślić, że w okresie zawieszenia przedsiębiorca nie może prowadzić i osiągać bieżących przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej. W tym czasie przedsiębiorca:
● ma prawo wykonywać wszelkie czynności niezbędne do zachowania lub zabezpieczenia źródła przychodów;
● ma prawo przyjmować należności lub ma obowiązek regulować zobowiązania powstałe przed datą zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej;
● ma prawo zbywać własne środki trwałe i wyposażenie;
● ma prawo albo obowiązek uczestniczyć w postępowaniach sądowych, postępowaniach podatkowych i administracyjnych związanych z działalnością gospodarczą wykonywaną przed zawieszeniem wykonywania działalności gospodarczej;
● ma prawo osiągać przychody finansowe także z działalności prowadzonej przed zawieszeniem wykonywania działalności gospodarczej;
Podczas zawieszenia można zostać poddanym kontroli na zasadach przewidzianych dla przedsiębiorców wykonujących działalność gospodarczą.
Zawieszenie nie wyklucza natomiast podjęcia zatrudnienia na podstawie umowy o pracę lub umowy-zlecenia. Jednak uzyskanie innego tytułu do ubezpieczenia powoduje utratę prawa do finansowania składek z budżetu państwa. Przedsiębiorca, który zawiesił działalność może też dorabiać na podstawie nieoskładkowanej umowy o dzieło. Wówczas składki nadal będzie opłacało państwo. We wszystkim przypadkach dorabiania konieczne jest, aby jego przedmiot nie pokrywał się z przedmiotem działalności gospodarczej. Należy też pamiętać, że działalność gospodarcza została zawieszona w związku z wychowywaniem dziecka. Nie można więc zrezygnować z osobistej opieki nad nim i nadal korzystać z bonusów wynikających z zawieszenia działalności ze względu na dziecko.
23. Czy możemy razem korzystać z urlopu
Obecnie prowadzę działalność gospodarczą i pobieram zasiłek macierzyński za okres odpowiadający urlopowi macierzyńskiemu. Zamierzam go przedłużyć o okres odpowiadający części urlopu rodzicielskiego. Czy w tym samym czasie ojciec dziecka, który jest pracownikiem, może korzystać z urlopu rodzicielskiego?
TAK
Zasiłek macierzyński przysługuje przez okres ustalony jako okres urlopu rodzicielskiego. Kodeks pracy przewiduje możliwość jednoczesnego korzystania przez rodziców z tego urlopu. Tak samo w okresie pobierania przez jednego z rodziców zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego, drugi może korzystać z urlopu rodzicielskiego. W takim przypadku łączny wymiar urlopu rodzicielskiego i okresu pobierania zasiłku za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego nie może przekroczyć ogólnego przysługującego wymiaru. Okresy te nie mogą być przy tym dowolne, lecz powinny trwać 8 tygodni albo być ich wielokrotnością. Gdy oboje rodzice dziecka mają prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego od tego samego dnia, okres pobierania zasiłku dzieli się proporcjonalnie między nich z zachowaniem podstawy wymiaru zasiłku. Gdy o zasiłek wystąpią oboje, przysługuje on temu, który rozpoczął pobieranie go jako pierwszy.
24. Czy obowiązują mnie obecne reguły
Prowadzę działalność gospodarczą i opłacam dobrowolne składki na ubezpieczenie chorobowe. Jestem w ciąży, przebywam na zwolnieniu lekarskim i pobieram zasiłek chorobowy. Termin porodu przypada na luty 2016 r. Czy zasiłek macierzyński otrzymam według starych zasad?
TAK
Przepisy dotyczące przerw w pobieraniu zasiłku lub zmiany rodzaju zasiłku były ostatnio dwukrotnie zmieniane. Po pierwsze ustawa z 15 maja 2015 r. o zmianie ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa oraz niektórych innych ustaw wprowadziła zasadę, zgodnie z którą jeżeli prawo do zasiłku powstało przed dniem wejścia w życie nowelizacji (1 stycznia 2016 r.), a po wejściu w życie tych przepisów nastąpi przerwa w pobieraniu zasiłku albo zmiana rodzaju pobieranego zasiłku, nie będą stosowane przepisy art. 43 ustawy zasiłkowej. Oznaczało to obowiązek przeliczania podstawy wymiaru zasiłku – według nowych zasad – wtedy, gdy prawo do zasiłku powstało przed wejściem w życie nowych przepisów zasiłkowych, a po tej dacie nastąpiłaby przerwa w pobieraniu zasiłku lub zmiana jego rodzaju. Nowe zasady są mniej korzystne i prawdopodobnie dlatego nastąpiła kolejna zmiana, tym razem nie samej ustawy, lecz jej nowelizacji. Otóż ustawą z 25 września 2015 r. o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz niektórych innych ustaw zrezygnowano z obowiązku przeliczania podstawy wymiaru zasiłku – według mniej korzystnych zasad – gdy prawo do niego powstało przed wejściem w życie nowych przepisów zasiłkowych, a po tej dacie nastąpiłaby przerwa w pobieraniu zasiłku lub zmiana jego rodzaju. Jeżeli więc prawo do zasiłku powstanie przed 1 stycznia 2016 r., a po tej dacie będzie miała miejsce przerwa w jego pobieraniu krótsza niż 3 miesiące albo nastąpi zmiana rodzaju pobieranego zasiłku, np. z chorobowego na macierzyński, przedsiębiorcza matka otrzyma zasiłek według dotychczasowych zasad. Natomiast jeżeli rozpocznie pobieranie zasiłku 1 stycznia 2016 r. lub po tej dacie przerwa między zasiłkami będzie co najmniej 3-miesięczna, otrzyma zasiłek już według nowych zasad.
25. Czy mogę liczyć na jakieś wsparcie
Mam działalność, ale nie odprowadzam dobrowolnych składek na ubezpieczenie chorobowe. Spodziewam się dziecka. Czy otrzymam jakieś świadczenie z tytułu jego urodzenia, jeśli mąż jest pracownikiem?
TAK
Od 1 stycznia 2016 r., w wyniku nowelizacji ustawy o świadczeniach rodzinnych, będzie dostępne nowe świadczenie rodzinne z tytułu wychowywania dziecka – świadczenie rodzicielskie, którego miesięczna wysokość wyniesie 1000 zł. Będzie ono przeznaczone dla osób, którym urodziło się dziecko, a które nie są uprawnione do zasiłku macierzyńskiego lub uposażenia macierzyńskiego. Do grupy uprawnionych należeć zatem będą m.in. bezrobotni, osoby wykonujące pracę na podstawie umowy o dzieło, osoby, które zawiesiły działalność gospodarczą, prowadzące ją, lecz nieodprowadzające składek na ubezpieczenie chorobowe.
Na świadczenie rodzicielskie można będzie liczyć przez 52 tygodnie po urodzeniu dziecka – co do zasady do ukończenia przez nie 1. roku życia lub odpowiednio przez dłuższy czas, gdy na świat przyjdzie większa liczba dzieci przy jednym porodzie). Jednakże nie będzie ono przysługiwać, jeżeli co najmniej jeden z rodziców dziecka lub opiekunów otrzymuje zasiłek macierzyński lub uposażenie za okres ustalony przepisami kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego lub urlopu rodzicielskiego. Wykluczona jest więc możliwość pobierania przez rodziców w tym samym czasie, na to samo dziecko, zarówno nowego świadczenia rodzicielskiego, jak i zasiłku macierzyńskiego lub uposażenia. Mąż czytelniczki jest pracownikiem, ale jako ojciec nie ma samodzielnego prawa do urlopu i zasiłku macierzyńskiego (wyjątkowo nabywa je wtedy, gdy nieubezpieczona matka umrze, porzuci dziecko albo będzie niezdolna do samodzielnej egzystencji), może jedynie korzystać z urlopu ojcowskiego.
Nowe świadczenie będą mogli otrzymywać także rodzice dzieci urodzonych przed 1 stycznia 2016 r., którzy nie mają prawa do zasiłku macierzyńskiego – w takim przypadku świadczenie rodzicielskie będzie im przysługiwało od 1 stycznia 2016 r. do ukończenia przez dziecko 1. roku życia (odpowiednio dłużej w przypadku wieloraczków). ©?