Pracownikowi, który z powodu choroby czy wypadku stał się czasowo niezdolny do pracy, przysługuje wynagrodzenie chorobowe od pracodawcy lub ZUS. Warunkiem jego otrzymania jest jednak prawidłowo wypełnione i dostarczone w określonym terminie zwolnienie lekarskie.

Jeżeli pracownik nie może stawić się do pracy, niezwłocznie powinien powiadomić pracodawcę, jaka jest tego przyczyna i jak długo ten stan będzie trwał. Powinno to nastąpić nie później niż w drugim dniu nieobecności w pracy, a pracownik może to zrobić - o ile regulamin obowiązujący u pracodawcy nie stanowi inaczej - osobiście lub przez inną osobę, telefonicznie, za pośrednictwem innego środka łączności lub też drogą pocztową. W przypadku tej ostatniej formy jako termin zawiadomienia traktuje się datę stempla pocztowego, a liczone są dni kalendarzowe, także wolne od pracy.

Jednym z dowodów usprawiedliwiających nieobecność pracownika jest zaświadczenie lekarskie o czasowej niezdolności do pracy. Zwolnienie wypisuje lekarz, który podpisał umowę z ZUS, na druku ZUS ZLA, potocznie zwanym L-4 (dawne oznaczenie tego formularza). Treść zaświadczenia jest poufna, a dostęp do niego mają tylko pacjent, lekarz oraz osoby sprawdzające, czy druk jest prawidłowo wypełniony. Formularza ZUS ZLA nie stosuje się przy tym w przypadku uczniów i studentów zwalnianych z zajęć szkolnych.

Obowiązujące przepisy (mają ulec zmianie od 2015 roku, o czym więcej przeczytasz tutaj >>) mówią wyraźnie, że pracownik powinien dostarczyć zaświadczenie lekarskie pracodawcy w ciągu siedmiu dni od dnia jego otrzymania. Termin ten liczy się od następnego dnia po otrzymaniu zwolnienia przez pracownika i przyjmuje się, że jest to dzień wystawienia go przez lekarza. Jeżeli pracownik jest zatrudniony w kilku miejscach, musi dostarczyć zaświadczenie każdemu z pracodawców. Lekarz ma obowiązek, na prośbę osoby zainteresowanej, wystawić odpowiednią liczbę kopii dokumentu.

Jeżeli pracownik nie dostarczy zwolnienia na czas, jego zasiłek chorobowy może zostać obniżony nawet o 25 proc. Obniżka następuje od ósmego dnia niezdolności do pracy określonej w zwolnieniu, a zasiłek w prawidłowej wysokości pracownik dostanie dopiero od dnia, w którym do pracodawcy dotrze zwolnienie lekarskie. Jeżeli choroba pracownika trwa krócej niż osiem dni, ta sankcja nie jest stosowana.

Zwolnienie lekarskie przysługuje jedynie osobom opłacającym składki na ubezpieczenie chorobowe - zarówno obowiązkowo, jak i dobrowolnie - jednak wyjątkowo może być ono wystawione już po ustaniu ubezpieczenia. Jest to możliwe, jeżeli niezdolność do pracy powstała do 14 dni od dnia ustania ubezpieczenia i trwa bez przerwy co najmniej 30 dni lub gdy pracownik zapadł na chorobę zakaźną w ciągu trzech miesięcy od daty ustania ubezpieczenia (np. rozwiązania umowy o pracę) i chorował przez co najmniej 30 dni.

Ile dostanie chory?

Pracodawca ma obowiązek przekazać zwolnienie lekarskie niezwłocznie do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, podając datę dostarczenia tego zaświadczenia przez pracownika.

Przez pierwszy okres choroby - 33 dni w przypadku pracowników, osób wykonujących pracę nakładczą oraz tych odbywających służbę zastępczą i 14 dni w wypadku tych, którzy ukończyli 50 rok życia - pracownik otrzymuje nadal wynagrodzenie od pracodawcy. Jeżeli jego nieobecność w pracy jest spowodowana chorobą, jest to 80 procent normalnego wynagrodzenia, a do 100 procent normalnego wynagrodzenia, i to przez takie same okresy w ciągu roku, są uprawnieni pracownicy, którzy ulegli wypadkowi w pracy (albo w drodze z/do pracy), chore kobiety w ciąży oraz osoby poddające się badaniom lub zabiegom związanym z oddaniem komórek, tkanek lub narządów.

Są jednak wyjątki, kiedy to ZUS od samego początku choroby wypłaca zasiłek: dzieje się tak, jeżeli pracodawca zatrudnia mniej niż 20 pracowników oraz w przypadku osób, które prowadzą własną działalność gospodarczą.

Po 33 (lub 14) dniach choroby wszyscy pracownicy nabywają prawo do zasiłku chorobowego z ZUS, który przysługuje przez okres nie dłuższy niż 182 dni zwolnienia lekarskiego, a w przypadku gruźlicy oraz gdy niezdolność do pracy przypada na okres ciąży - przez maksymalnie 270 dni. Następnie albo następuje powrót danej osoby do pracy, albo lekarz ZUS przyznaje ubezpieczonemu świadczenie rehabilitacyjne lub rentę.

O tym, komu przysługuje zasiłek chorobowy i jak go otrzymać czytaj tutaj >>

Zwolnienie na opiekę

Każdemu ubezpieczonemu pracownikowi przysługuje zwolnienie lekarskie nie tylko, gdy sam zachoruje, ale także w przypadku, kiedy musi zaopiekować się chorym członkiem rodziny.

Tego typu zwolnienie można dostać na opiekę nad rodzicem, małżonkiem, a najczęściej nad dzieckiem. 60 dni zwolnienia w ciągu roku przysługuje na dzieci do 14 roku życia, niezależnie od ich liczby. Na dzieci powyżej tego wieku i innych członków rodziny pracownik może otrzymać rocznie 14 dni zwolnienia. Przez cały czas nieobecności w pracy ubezpieczonemu przysługuje 80 procent normalnego wynagrodzenia.

Wreszcie pracownik powinien pamiętać, że każdy typ zwolnienia powinien być wykorzystywany zgodnie z jego celem, z czego w każdej chwili ubezpieczony może zostać rozliczony. W ciągu pierwszych 33 dni zwolnienia prawo do kontroli ma bowiem pracodawca, a od 34 dnia takie uprawnienia nabywa ZUS.

Kiedy do chorego pracownika może zapukać detektyw? O kontroli zwolnień więcej dowiesz się tutaj >>

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2010 r. Nr 77, poz. 512 ze zm.)

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy (Dz. U. Nr 60, poz. 281 ze zm.).