Pracodawca ma obowiązek konsultacji z zakładową organizacją związkową zarówno zamiaru wypowiedzenia, jak i rozwiązania stosunku pracy z pracownikiem objętym ochroną związków zawodowych. Naruszenie tej powinności stanowi podstawę ubiegania się pracownika w sądzie o odszkodowanie lub przywrócenie do pracy. Kiedy sąd zamiast żądanego przywrócenia do pracy orzeknie o odszkodowaniu?
Co do zasady pracownik może wybrać alternatywnie – roszczenie o odszkodowanie albo przywrócenie do pracy. W praktyce jednak, w wyjątkowych przypadkach, sąd może nie uwzględnić żądania przywrócenia do pracy i zasądzić odszkodowanie.
Jak wskazuje orzecznictwo Sądu Najwyższego, za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego (art. 8 k.p.) należy uznać żądanie przywrócenia do pracy ze względu na niedopełnienie przez pracodawcę obowiązku konsultacji zamiaru wypowiedzenia umowy o pracę (art. 38 k.p.), jeżeli pracownik w sposób istotny naruszył obowiązki pracownicze i zachował się wobec pracodawcy wyjątkowo nielojalnie (I PKN 544/99, OSNP 2001/15/481).
Naruszenie zasad współżycia społecznego uzasadniające zasądzenie roszczenia alternatywnego z powodu niezasadności roszczenia o przywrócenie do pracy musi być rażące i wyrażać się w wyjątkowej naganności zachowania pracownika (III PK 70/09, LEX nr 602058). Powyższy pogląd znajduje również odzwierciedlenie w innych orzeczeniach SN. Stanowisko takie wynika z tego, że nieuczciwe i nielojalne zachowanie nie może być chronione przez prawo w jakikolwiek sposób.
Podkreślić należy, że w omawianym przypadku nie chodzi o zasądzenie roszczenia alternatywnego ze względu na niemożliwość lub niecelowość przywrócenia do pracy, ale ze względu na klauzulę generalną sprzeczności wybranego przez pracownika roszczenia z zasadami współżycia społecznego i ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa. Sąd, oceniając możliwość zastosowania tej klauzuli, powinien uwzględnić nie tylko postawę pracownika, lecz także stopień naruszenia prawa przez samego pracodawcę.