Związki zawodowe będą miały wgląd w systemy AI, z których korzystają pracodawcy, podejmując decyzje w sprawie wynagrodzeń czy zwolnień. Tak wynika z projektu nowelizacji ustawy o związkach zawodowych, który przygotowała sejmowa komisja cyfryzacji, innowacyjności i nowoczesnych technologii.
Artykuł 28 ustawy z 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 854) wskazuje, w jakich przypadkach pracodawca jest zobowiązany udzielić informacji zakładowej organizacji związkowej niezbędnych do prowadzenia takiej działalności. Dziś w szczególności dotyczy to informacji m.in. o: warunkach pracy i zasadach wynagradzania; działalności i sytuacji ekonomicznej pracodawcy związanych z zatrudnieniem oraz przewidywanych w tym zakresie zmianach; działaniach, które mogą powodować istotne modyfikacje w organizacji pracy lub podstawach zatrudnienia.
30 dni od otrzymania wniosku ma pracodawca na udzielenie informacji zakładowej organizacji związkowej
Projekt zakłada uzupełnienie tego katalogu. Pracodawca będzie też musiał udzielić związkowcom informacji na temat „parametrów, zasad i instrukcji, na których opierają się algorytmy lub systemy sztucznej inteligencji, które mają wpływ na podejmowanie decyzji w sprawie warunków pracy i płacy, dostęp do zatrudnienia i jego utrzymanie, w tym profilowanie”.
„Celem proponowanej nowelizacji jest adaptacja ustawy do zmieniających się realiów technologicznych. Planowana regulacja daje organizacjom związkowym możliwość sprawdzenia, jakie normy faktycznie obowiązują w zakładzie pracy” – wskazują przedstawiciele komisji w uzasadnieniu. Wyjaśniają, że od uchwalenia ustawy o związkach zawodowych upłynęło ponad 30 lat i sposób funkcjonowania zakładów pracy znacząco się zmienił. Dziś pracownicy mogą nigdy nie spotkać swojego przełożonego. Ich praca jest nadzorowana, regulowana i oceniana przez algorytmy, z wykorzystaniem sztucznej inteligencji.
„Pracownik nie zna norm pracy, które są wobec niego stosowane, czy zasad, wedle których jest oceniany – pracuje więc coraz ciężej w obawie przed utratą części wynagrodzenia bądź zwolnieniem. Taka asymetria sprzyja wyzyskowi i omijaniu przepisów Kodeksu pracy” – uważają posłowie.
Nowe uprawnienie, które otrzymają związkowcy, pozwoli ograniczyć takie sytuacje. Pracodawcy mają jednak obawy dotyczące tych propozycji. Wskazują m.in. na brak definicji związanych z posługiwaniem się algorytmami w zarządzaniu zatrudnieniem.©℗
Podstawa prawna
Etap legislacyjny
Projekt wniesiony do Sejmu
